آخرین آمار از کالاهای تقلبی و قاچاق در کشور

مجید سجادی‌پناه با بیان این‌که «سازمان تعزیرات حکومتی، سازمان مبارزه با تخلفات اقتصادی و در واقع یک سازمان کوچک در دل دولت است» گفت: با توجه به نقش پیشگیری سازمان تعزیرات در بهبود فضای کسب و کار، می‌توان آن را یک درمانگاه امور اقتصادی نام‌گذاری کرد. این سازمان، خدماتی همچون مبارزه با تخلفات قاچاق کالا و ارز، مبارزه با تخلفات امور غذایی، بهداشتی و دارویی و مبارزه با تخلفات امور صنفی (کالا و خدمات) را در حوزه صلاحیت خود انجام می‌دهد.

وی ادامه داد: تقلب، تخلفی مشترک در بین این سه صلاحیت است که متاسفانه در آمارهای امسال یک درصد افزایش داشته است ولی همه ما امروز می‌دانیم که جعل برندها و تقلب در تولید و بسته‌بندی در تجارت جهان، امری معمول و متداول است و گستره وسیعی از تولیدات دارویی تا قطعات هواپیما را شامل می‌شود ولی باید با آن هوشمندانه مبارزه کرد.

* آیا زیرساخت‌های حقوقی لازم و کافی در مورد تقلب در کشور وجود دارد؟

اگر بپذیریم که قانونگذار حکیم بوده - که انصافا در این زمینه هم بسیار حکیم بوده - در سه قانون مختلف سه دستگاه را مامور کرده است که با متقلبین برخورد قاطع انجام دهند. در قانون صنفی نیز اشاره کرده که فروش کالا و خدماتی که از لحاظ کمی و کیفی منطبق با مشخصات کالا و خدمات درخواستی نباشد تقلب محسوب و برای مرتبه اول تا 4 برابر مابه التفاوت قیمت کالای اصلی و کالای تقلبی و در مرحله سوم تا 12 برابر و نصب پارچه و حتی تا پلمپ واحد عرضه کننده هم پیش رفته است.

در ماده 2 قانون حمایت از حقوق تولیدکنندگان و مصرف کنندگان نیز کاملا به موضوع تقلب اشاره و در ماده 3 قانون تعزیرات هم مفصل به بحث تقلب پرداخته شده است، در قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی حتی برای فروشندگان کالای تقلبی (دارو) که منحصرا منجر به فوت شود مجازات اعدام در نظر گرفته شده است، لذا باید بگویم که زیرساخت قانونی به میزان کافی در مورد برخورد با متقلبین وجود دارد.

* آمار کالاهای تقلبی در جهان چقدر است؟

طبق برآوردها 7 تا 10 درصد تجارت جهانی را کالاهای تقلبی تشکیل می‌دهد و رقم‌های متفاوتی از 200، 400 تا 1500 میلیارد دلار هم برای این تجارت غیرقانونی اعلام کرده‌اند. سازمان بهداشت جهانی ارزش بازار کالاهای تقلبی و غیر استاندارد را فقط در حوزه پزشکی - بهداشتی بیش از 32 میلیارد دلار برآورد کرده است.

*مکانیزم فروش کالاهای تقلبی در جهان به چه شکل است؟

تولید و عرضه کنندگان کالاهای تقلبی سه کانال توزیع عمده برای خریداران فراهم کرده‌اند، 1- تأسیس فروشگاه‌های خرده‌فروشی، 2- کانال‌های غیر رسمی مثل دست‌فروشان کنار پیاده‌رو و فروشگاه‌های زیرزمینی 3- اینترنت.

اینترنت به متقلبان اجازه می‌دهد تا گستره‌ فروش خود را تقریباً به سراسر جهان بکشانند. نشریه اکونومیست اعلام کرده است که هر سال 25 میلیارد دلار کالای تقلبی از طریق اینترنت در جهان خرید و فروش می‌شود و سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است 50 تا 80 درصد داروهای عرضه شده در اینترنت، تقلبی هستند. عملیات امسال اینترپل، منجر به بسته شدن بیش از 10 هزار سایت اینترنتی خرید و فروش دارو شده است.

پلیس سایبری کشورمان نیز اعلام کرده است که عمده کشفیات در خصوص مبارزه با کالاهای تقلبی را داروهای خاص و سرطانی، داروهای جنسی، مکمل‌های غذایی و داروهای لاغری و رژیمی به خود اختصاص داده است، البته همواره پلیس جمهوری اسلامی ایران نیز همپای با جامعه جهانی و کشورهای عضو سازمان اینترپل در این مبارزه حضور فعال داشته است.

*آیا آماری در خصوص کالای تقلبی در ایران وجود دارد؟

بنا به تعریفی که از کالای قاچاق در کشور ما مطرح است، مبداء یا مقصد کالاهای مشمول قاچاق، در بیرون از مرزها قرار دارد و این کالاها در مسافت‌های طولانی چندین مرحله بارگیری، تخلیه، انبار و حمل می‌شوند تا به دست مصرف کننده برسند. رعایت شرایط اختفا ایجاب می‌کند که مراحل یاد شده در شرایطی نامناسب انجام شود و حتی اگر کالا در تولید نیز مشکل نداشته باشد ممکن است در حین عرضه فاسد یا زیان آور شود.

آمار قاچاق کالا در کشور ما (که عمده آن کالای تقلبی است) در سال 92 نزدیک به 25میلیارد دلار بوده است که خوشبختانه با اقداماتی که در خصوص پیشگیری از وقوع قاچاق انجام شده است برآورد اولیه ستاد مبارزه با قاچاق این است که در سال 93 با توقف رشد قاچاق مواجه بوده‌ایم و این امکان وجود دارد که در پایان سال 94 با کاهش قاچاق مواجه باشیم.

*دستگاه‌های برخورد کننده با کالاهای تقلبی در کشور چه دستگاه‌هایی هستند؟

بر اساس مصوبه ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و با تاکید و دستور رئیس‌جمهوری، نهاد مرجع و مسئول ترخیص کالا از مبادی مرزی، گمرک جمهوری اسلامی ایران و مرجع و مسئول کنترل کیفیت و استاندارد، سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران است سازمان غذا و دارو وابسته به وزارت بهداشت نیز وظیفه دارد اقلام غذایی، دارویی و بهداشتی - آرایشی و نیز تجهیزات پزشکی را از نظر کیفی بررسی و کنترل کند.

*وضعیت کالای تقلبی در امور دارویی به چه شکل است؟

قاچاق دارو پس از مواد مخدر و اسلحه، وحشتناک‌ترین نوع قاچاق است و در ردیف تجارت اسلحه طبقه بندی می‌شود زیرا مستقیما به سلامت مردم شلیک می‌کند. شاید بتوان گفت که اهمیت دارو و مصرف صحیح آن در هر جامعه‌ای از اهمیت تغذیه صحیح نیز بیشتر است. البته باید پذیرفت که تولید و توزیع داروهای تقلبی، مشکلی جهانی است.

با وجود اینکه محاسبه سهم واقعی داروهای تقلبی از تجارت جهانی دارو دشوار است، اما تخمین زده می‌شود که به طور میانگین حدود 10 درصد تجارت جهانی دارو را داروهای تقلبی تشکل می‌دهند. هر چند که تمامی‌ کشورهای دنیا هر یک به نوعی با این پدیده مواجه هستند، اما کشورهای در حال توسعه لطمات بیشتری را از این بابت متحمل می‌شوند.

بر اساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت، متأسفانه حدود 15 درصد از داروهای مورد استفاده در کشورهای در حال توسعه را داروهای تقلبی تشکیل می‌دهند. در بعضی از کشورها این رقم حتی به بیش از 50 درصد از سهم بازار مصرف دارو می‌رسد. به عنوان مثال: داروهای تقلبی 40 تا 50 درصد بازار دارویی نیجریه و پاکستان را به خود اختصاص داده‌ است.

کشورهایی مثل ایران که در حال توسعه است، قاچاق در سطح عرضه زیر 15 درصد است. البته این رقم در کالاهای متفاوت فرق می‌کند مثلاً در ایران چون نظام دارویی تحت کنترل وزارت بهداشت است درصد تقلب و قاچاق پایین‌تر است اما در بحث کالاهای آرایشی بهداشتی میزان تقلب و ورود کالاهای قاچاق و تقلبی بیشتر بوده که در تلاشیم این رقم را نیز کاهش دهیم.

علت این تجارت گسترده هم به دلیل سودآوری بسیار زیاد آن است. هر 1000 یورو سرمایه گذاری در تجارت هروئین، 20 برابر سود نصیب قاچاقچی می‌کند در حالی که هر 1000 یورو سرمایه گذاری در داروی تقلبی 400 برابر سود برای فرد جنایتکار به همراه خواهد داشت.

اما در اثر این تجارت مرگبار گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی حاکی از این است که سالانه حدود 200 هزار نفر در دنیا قربانی مصرف داروهای تقلبی و قاچاق می‌شوند فقط در سال 2002 میلادی در چین 192 هزار نفر بر اثر مصرف داروی تقلبی جان خود را از دست دادند و دو هزار و 500 نفر در نیجریه در اثر دریافت واکسن مننژیت تقلبی فوت کردند. نظرسنجی مؤسسه گالوپ در سال نشان داد که یک پنجم افراد در منطقه صحرا قربانی مصرف داروهای تقلبی شده‌اند.

*بیشترین داروهای تقلبی شامل چه داروهایی هستند؟

بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی بیشترین داروهای تقلبی به ترتیب رده بندی دارویی مربوط به تناسلی - ادراری، متفرقه، آنتی بیوتیک، اعصاب مرکزی، گوارشی و قلبی - عروقی است، ناگفته نماند که انواع داروهای سقط جنین جزء پرفروش‌ترین داروهای قاچاق در بازار هستند. این داروها در سه نوع اروپایی، هندی و پاکستانی در بازار ایران هم به فروش می‌رسند. که بسیار خطرناک است.

مکمل‌های غذایی، داروهای تقویتی، ویتامین‌های مختلف مثل ویتامین‌های گروه B کمپلکس، ویتامینD ، کلسیم و قرص آهن که خارج از داروخانه‌ها به فروش می‌رسند اغلب تقلبی هستند و محل واردات غیرقانونی آن‌ها هم بیشتر از جنوب کشور به خصوص کیش است. همچنین برخی از داروهایی که برای درمان بیماری‌های جنسی در بازار ارائه می‌شود اعتیادآور هستند.

*کدام کشورها، تولید کننده این داروهای تقلبی هستند؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد پاکستان، چین و هندوستان بزرگترین تولید و توزیع کنندگان داروهای تقلبی در جهان هستند حال آنکه بیشترین داروی قاچاق و تقلبی، از پاکستان و عراق به ایران وارد می‌شود. هم اکنون ترکیه، امارات متحده عربی، پاکستان، سوریه و عراق از مهمترین مبادی ترانزیت داروهای تقلبی و قاچاق هستند.

*آیا کشورهای توسعه یافته نیز در معرض داروهای تقلبی واقع می‌شوند؟

اکنون در کشور ایالات متحده یک تا سه درصد داروها قاچاق و تقلبی هستند در بازارهای اروپا نیز تا 7 درصد از اقلام دارویی عرضه شده، قاچاق و تقلبی است اما این رقم در کشورهای در حال توسعه 10 تا 15 درصد است.

*در خصوص تجهیزات پزشکی هم تقلب صورت می‌گیرد؟

تجهیزات پزشکی تقلبی نیز از اقلام عمده قاچاق به حساب می‌آیند. حجم سرمایه در گردش تولید و عرضه تجهیزات پزشکی در جهان بالغ بر 160میلیارد دلار است که سهم کشور ما از این میزان در سطح شبکه بهداشت و درمان حدود 900میلیون‌دلار است و همین آمار قاچاقچیان را برای قاچاق تجهیزات پزشکی وسوسه می‌کند.

در سال 1390 تجهیزات پزشکی قاچاق کشف شده، ارزشی حدود 7/2 میلیارد دلار داشته است، به صورت ریزتر سرنگ‌ها، وسایل و پروتزهای ارتوپدی، نخ جراحی، آنژیوکت‌ها، استندهای قلبی یا عروقی، داروها و سایر موارد از جمله مهمترین کشفیات قاچاق در این گروه هستند. آمارها نشان می‌دهد که حداقل در بخش ارتوپدی ۳۰ تا ۳۵ درصد درمان‌ها با جراحی و به کارگیری ایمپلنت‌ها انجام می‌شود که یکی از فراگیرترین بخش‌های استفاده از تجهیزات پزشکی است و حتی عمل‌هایی چون دریچه‌های قلب، مغز، چشم، زیبایی، سرطان‌ها و... بدون استفاده از تجهیزات پزشکی تقریباً غیرممکن است.

قاچاقچیان مرگ، نوع تقلبی و بی کیفیت این تجهیزات را با عناوین مختلف از کشورهایی مانند چین، هند، پاکستان و برخی کشورهای آسیای جنوب شرقی وارد بازار می‌کنند و متأسفانه مصرف کنندگان تنها به دلیل ارزان قیمت بودن این اقلام آنها را خریداری کرده و جان و سلامت خود را به خطر می‌اندازند.

استفاده از تجهیزات و کالاهای قاچاق در صورت تقلبی بودن به میزان بسیار زیادی در بروز خطاهای بیمارستانی تأثیرگذاراست.

* آیا در رابطه با تجهیزات آزمایشگاهی تقلب رخ می‌دهد؟

رئیس آزمایشگاه‌های سلامت وزارت بهداشت و درمان این موضوع را نگران کننده دانست که قاچاقچیان، تجهیزات آزمایشگاهی را با عنوان‌های مختلف وارد کشور می‌کنند و متاسفانه برخی از مسئولان آزمایشگاه‌ها به علت ارزان بودن قیمت آنها، از این نوع تجهیزات خریداری می‌کنند. استاندارد نبودن تجهیزات آزمایشگاهی به راحتی می‌تواند جواب آزمایش را صد درصد تغییر دهد.

*آیا آمار قطعی از لوازم آرایشی و بهداشتی تقلبی در کشور وجود دارد؟

براساس بررسی‌های انجام شده در چند سال گذشته، سن شروع استفاده از لوازم آرایشی از 21 سال به حدود 13 سال کاهش پیدا کرده است.

ایران از نظر آمار جمعیتی هفدهمین کشور جهان است و از نظر مصرف محصولات آرایشی بهداشتی کشور هفتم است و طبیعی است که سرانه مصرف محصولات آرایشی بهداشتی کشور نسبت به جمعیت کشور بسیار بالاست. طبق آمار رسمی در سال حدود یک میلیارد دلار واردات این نوع محصولات به کشور وجود داشته و آمار غیر رسمی که عموما هم قابل شمارش نیست میزانی به مراتب بیشتری را نشان می‌دهد و گویای این واقعیت است که بیش از نیمی از لوازم آرایشی و بهداشتی از کانال‌های غیر رسمی وارد کشور می‌شوند که جای بسی تامل دارد.

این موضوع مورد توجه بسیاری از صاحبان صنایع آرایشی و بهداشتی جهان قرار گرفته به‌طوری که آنها در سال‌های اخیر با فعال کردن دفاتر نمایندگی خود در کشور و یا در دبی، خود را هر چه بیشتر به بازار ایران نزدیک کرده‌اند. در این میان، سودجویان با درک شرایط بازار داخلی ایران محصولات آرایشی غیربهداشتی را که از مواد اولیه ارزان و آلوده به نوعی میکروب‌ها تهیه شده است از طریق قاچاق وارد کشور می‌کنند و با قیمت‌های ارزان به فروش می‌رسانند.

*بیماری‌هایی که بر اثر مصرف لوازم آرایش تقلبی منتقل می‌شود چه نوع بیماری‌هایی است؟

این محصولات گاهی به مواد رادیواکتیو، انواع ویروس، باکتری و قارچ آلوده هستند که مصرف آنها می‌تواند باعث ابتلای به بیماری‌های مختلفی از جمله ناباروری شود. متاسفانه اخیر اعلام شده است که 20درصد زوج‌های ایرانی نابارورند و ای کاش مراکز بهداشتی ارتباط معنی دار این موضوع را با مصرف کالاهای آرایشی و بهداشتی تقلبی که بعضا از 13 سالگی مصرف آنها شروع شده است مورد پژوهش قرار می‌دادند.

*بیشترین فراوانی کالاهای تقلبی به غیر از دارو در چه زمینه‌های دیده می‌شود؟

چای، پوشاک، سیگار، اسباب بازی‌ها ، قطعات یدکی خودرو، زعفران، عسل، مشروبات الکلی

*میزان چای تقلبی وارد شده به کشور چقدر است؟

سالانه حدود 45 هزار تن چای خشک به داخل کشور قاچاق می‌شود. اغلب این محصولات آغشته به اسانس‌ها، رنگ‌ها، طعم‌ها و افزودنی‌های غیرمجاز زیان آور بوده و ذائقه مصرف کنندگان را با این مواد به خود متوجه می‌سازند. رنگ و طعم این محصولات به هیچ وجه طبیعی نیست و مصرف آنها معمولا زیان آور است.

گاه دلالان چای، چای‌هایی را که 30 سال در انبارها مانده با چای‌های خارجی ترکیب کرده و به مردم می‌فروشند. چای‌های وارداتی تنها به صورت بسته‌های 20 کیلویی اجازه ورود به کشور را دارند، و چای‌های خارجی که با بسته‌بندی‌های کوچک در بازار مشاهده می‌شوند، قاچاق بوده و مجوز واردات نداشته‌اند.

*میزان قاچاق مشروبات الکی به کشور چقدر است؟

روزانه بیش از دو و نیم میلیون دلار انواع مشروبات الکلی از مرزهای غربی به ایران قاچاق می‌شود. حدود 80 درصد قاچاق مشروبات الکلی از کردستان ایران، کردستان عراق و ترکیه، صورت می‌گیرد.

برخی قاچاقچیانی که دستگیر شده‌اند در اعترافات خود گفته‌اند که شرکت‌های فروشنده مشروبات در داخل خاک عراق، پول محموله‌ها را زمانی دریافت می‌کنند که محموله، سالم به مقصد رسیده باشد و این یک طراحی دشمن در جنگ فرهنگی است.

نارسایی کبدی، بیماری‌های معده، مری، لوزالمعده، ناتوانی جنسی، افزایش خطر سرطان‌های دستگاه‌های گوارش از جمله بیماری‌های استفاده از این کالای تقلبی است.

*میزان قاچاق پوشاک به بازارهای کشور چقدر است؟

پوشاک نیز سهم قابل توجهی در بازار قاچاق دارد. 64 درصد تولیدات تقلبی که توسط ادارات گمرک اتحادیه اروپا به ثبت رسیده، پوشاک و اقلام مربوط بوده است. از این میزان، 25 درصد را پوشاک آماده‌ی مصرف و 26 درصد را اقلامی مثل کیف دستی، عینک آفتابی و از این قبیل کالاها تشکیل داده‌اند.

آنها معتقدند که در تولید این پوشاک‌ها از الیاف و رنگ‌های نامناسب و غیر بهداشتی استفاده شده است و مارک‌های تجاری الصاقی بر روی آنها نیز اغلب جعلی و تقلبی هستند.

اغلب لباس‌ها و کفش‌های تاناکورا به صورت بسته‌های پر از لباس‌های فشرده شده از مرزهای غربی و شرقی وارد کشور می‌شوند که بیشتر آنها آلوده هستند و منجر به بیماری‌های پوستی می‌شوند.

*قاچاق سیگار و میزان آن به کشور چگونه است؟

کالاهای دخانی قاچاق و به ویژه سیگار نیز هر سال در حجم عظیمی وارد بازار شده و سلامت جامعه را تهدید می‌کنند بسیاری از سیگارهای قاچاق، سیگارهای تقلبی است که توسط شرکت‌های زیرزمینی با سوء استفاده از نام شرکت‌های معتبری مثل مارلبورو، کنت و وینستون تولید و به ایران قاچاق می‌شود و با قیمت نازل به فروش می‌رسد.

وزیر بهداشت و درمان اعلام کرده است که سیگارهای قاچاقی که بدون برچسب و نشانه‌های هشدار دهنده هستند دارای مواد رادیواکتیو بوده و زیان آنها در افراد بسیار زیاد است. سیگارهای لایت و میوه‌ای و عناوینی مانند آن همگی تقلب هستند.

بررسی‌ها حاکی از وجود برخی مواد ممنوعه و سمی در برخی سیگارهای قاچاق است به عنوان مثال در برخی از سیگارهای قاچاق وجود کمارین و یا آمونیاک در برخی از برندها مشاهده شده است. کمارین ماده‌ای است که در مصرف کننده اعتیاد به وجود می‌آورد و موجب می‌شود که افراد به یک نوع برند اعتیاد پیدا کند، همچنین آمونیاک موجب خنکی و سردی گلو شده و افراد سیگاری از این حالت احساس رضایت خاطر می‌کنند.

*میزان قاچاق قطعات یدکی تقلبی خودرو در کشور چقدر است؟

بسیاری از حوادث رانندگی به دلیل وجود قطعات بی کیفیتی در خودرو بوده که مصرف کننده ناآگاه به دلیل پایین‌تر بودن قیمت و یا عدم توانایی تشخیص، از آن در خودرو استفاده کرده و جان خود و دیگران را به خطر انداخته است، استفاده از لاستیک‌های انباری تاریخ مصرف گذشته که با شگرد خاصی تاریخ آن دستکاری شده در خودروها حادثه به وجود می‌آورد.

*آیا قاچاق اسباب بازی هم انجام می‌شود؟

بله، اسباب بازی قاچاق که به دلیل سبک بودن و کم حجم بودن به اشکال گوناگون و بخصوص بصورت بار همراه مسافر به راحتی وارد کشور شده و بازارهای مصرف کشور را پر کرده‌اند، غالباً از مواد ارزان و غیربهداشتی تولید شده‌اند و تماس کودک با آن‌ها موجب مسمومیت و ضایعات پوستی و جسمی دیگر شده است.

*میزان قاچاق زعفران یا همان طلای سرخ چگونه است؟

زعفران بخشی از شناسنامه ایران در دنیا محسوب می‌شود زعفران ایران که بیش از 90 درصد نیاز بازار جهان را تامین می‌کند، زعفران ایران به افغانستان قاچاق می‌شود و از آنجا به عنوان زعفران تولید شده به نام افغانستان به دیگر کشورها صادر می‌شود.

بیشترین تقلب مربوط به زعفران در کشور امارات انجام می‌شود، گل گلرنگ شبیه کلاله زعفران است، استفاده از این گیاه برای تولید زعفران تقلبی بسیار زیاد است. البته نسبت به کشور امارات در ایران تقلب کمتری در رابطه با زعفران صورت می‌گیرد، تقلب‌هایی که در کشورمان در مورد زعفران صورت می‌گیرد، باعث بدنام شدن زعفران ایران در بازارهای جهانی می‌شود.