با آسیب های هیئات عزاداری چه باید کرد؟

گروه تربیت اسلامی - دهه اول محرم امسال هم به سرعت گذشت و در این ایام الله پربرکت، که به نام و یاد حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) برکت گرفته اند، شاهد بودیم که در جای جای میهن عزیزمان، مردم حسینی و خداجوی ایران اسلامی به تعظیم عزای امام حسین (علیه السلام) پرداختند.

درخشش بی نظیر حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) و اصحاب و یاران صدیق و باوفایشان در کارزار منتهی به روز عاشورا آن چنان آتشی در جان انسانهای آزاد اندیش افکنده است که هیچگاه به خاموشی نخواهد گرائید که إنَّ لِقَتْلِ الْحُسَيْنِ حَرَارَةٌ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لَنْ تَبْرُدَ أَبَداً. (1) و هر سال که می گذرد این آتش محبت، شعله ورتر شده که بروز و ظهور آن را در عزاداری های حسینی و شور و رونق بیشتر آن به وضوح می توان ملاحظه نمود.

به گزارش بولتن نیوز، مجالس عزیز و شریف عزاداری سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) نیز برآمده از این سینه های جوشانِ عشق و محبت به خاندان آل الله (علیهم السلام) است. محبّتی که در طول سالها و قرنها و با همه فشارها و مخالفت هایی که بر محبّین اهل بیت (علیهم السلام) از قتل و اسارت و زندان تا فشارها و برخوردهای دیگر وارد آمد، نه تنها کاسته نشد، که روز به روز بر دامنه و حرارت آن افزوده شده است.

در سالهای اخیر شاهد افزایش و نیز رونق بیشتر مجالس عزاداری امام حسین (علیه السلام) در قالب هیئات عزاداری بوده ایم. براساس آخرین آمار اعلامی از سوی سازمان تبلیغات اسلامی حدود 91000 هیات در سراسر کشور و 18000 در شهر تهران شناسایی شده و مجوز فعالیت رسمی از سوی این سازمان برای آنها صادر شده است.

این آمار در حالی اعلام شده است که بسیاری از خیمه ها و تکایای حسینی که اکثرا در ماه های محرم و صفر و به ویژه در دهه اول آن مشغول به فعالیت هستند، به دلیل موقتی و موسمی بودن برنامه هایشان از دایره شناسایی این سازمان دور مانده اند که اگر آمار آنها نیز به این تعداد افزوده شود، قعطا شاهد تغییر گسترده در آمارهای فوق الذکر خواهیم بود.

افزایش فراوان تعداد این هیئات ضمن آنکه فرصت را برای عرض ارادت بیشتر به ساحت سید الشهداء (علیه السلام) فراهم می آورد، بستر مناسبی را نیز جهت تحقیق و پژوهش در عرصه هایی همچون جامعه شناختی در این حوزه به ویژه در بخش چرایی افزایش و تعدد آنها فراهم می کند که در جای خود باید به این موضوع پرداخت.

اما متاسفانه شاهدیم که در سالهای اخیر این فضای آکنده از شور و محبت، گاه با آسیب ها و نیز اضافات، حواشی، حرکت ها، رفتارها و بدعت هایی همراه شده اند که در برخی اوقات نه تنها از اثرگذاری این مجالس به عنوان ناب ترین و با برکت ترین اجتماع شیعی کاسته، که با توجه به فراگیری شان موجب بروز نگرانی هایی نیز شده است. این آسیب ها در مراسم های عزاداری سال جاری بیشتر از قبل به چشم آمدند.

بروز و ظهور رفتارهای عجیبی در روش های عزاداری، آرایش ها و کوتاه کردن مو به شکل های خاص همانند درج نام امام حسین (ع) بر سر، انجام برخی اعمال در عزاداری که شبهه انجام فعل حرام و نیز بدعت را به دنبال دارند، انواع نوحه‌ها با موسیقی خاص و موزون و حتی بر اساس موسیقی های مربوط به خوانندگان خارج‌نشین، تکیه صرف بر شور و عزاداری و پرهیز از برگزاری منابر وعظ و خطابه، مباحثی همچون آرایش عزاداری در زنان، عدم رعایت حرمت دسته جات عزاداری از سوی برخی بانوان با پوشش های آنچنانی، اختلاط زن و مرد، زنجیر زنی از سوی برخی زنان که در چند روز اخیر برخی از رسانه ها تصاویر آن را منتشر کردند و ... تنها بخشی از آسیب‌های محتوایی هستند که موجب بروز نگرانی های فراوانی شده است

افزایش عجیب این آسیب ها که بیشتر در هیئات جدید و با مخاطب اکثرا جوان دیده می شوند، موضوعی است که باید مورد دقت همه دلسوزان و متولیان امر قرار گیرد.

این آسیب ها ضمن آنکه اثر مستقیمی بر روح، اخلاص و اثرگذاری معنوی مراسم عزاداری سید الشهداء (علیه السلام) خواهند داشت، در طولانی مدت، سبب استحاله و انحراف این تجمعات ناب و موثر شیعی از مسیر و اهداف اصلی آن نیز خواهند شد.

آسیب هایی که این روزها کم و بیش در هیئات مذهبی دیده می شوند، اکثرا متأثر از تهاجم گسترده و همه جانبه فرهنگی غرب علیه فرهنگ دینی و بومی ماست که اگر هر چه سریع تر برای رفع این آسیب ها فکری نشود، ضمن آنکه ممکن است در آینده نزدیکی این آسیب ها تبدیل به رفتارهایی عادی در حاشیه عزاداری ها شوند، رفع و مقابله با آنها نیز سخت و تا حدودی ناممکن خواهد شد. آنچه که امروزه در این زمینه دیده می شود، همه حاکی از غلبه‌ي فرهنگ جاهليت غربي بر فضاي فرهنگي هیئت های مذهبی است که در سبک‌هاي عجیب مداحي و اشعار نامناسب و سَبُک و مواردی که به برخی از آنها پیشتر اشاره شد، نمود يافته است؛ موضوعی که نشانه عدم معرفت به شأن، جایگاه و مقام ائمه‌ي اطهار (علیهم السلام) به ویژه امام حسین (علیه السلام) از سوی مدیران و متولیان این مجموعه هاست.

حال که دهه اول محرم که تقریبا بیشترین حجم فعالیت هیئت های مذهبی به این ایام باز می گردد، به پایان رسیده، فرصت خوبی است که کمی پیرامون این آسیب ها که در برخی از موارد باید از لفظ «بدعت» برای آنها استفاده کرد، به اندیشه پرداخته و به گفتگو بنشینیم.

مجالس عزای حسینی از چنان ارزش و اهمیتی برخوردار بوده که بر همگان فرض و وظیفه است تا از آلوده شدن این مجالس به آسیبها، اضافات و خاشاک جلوگیری کنند.

بر دوش همگان، به ویژه نخبگان، اندیشمندان، علما و نیز صاحبان کرسی و رسانه و همه دلسوزان خیمه اباعبدالله الحسین (علیه السلام) است که با بیان و بررسی این آسیب ها به دنبال پالایش فضای به وجود آمده و رفع آن باشند.

در این بین، رسانه ملی وظیفه ای دو چندان بر دوش دارد. این رسانه با توجه به فراگیری و اثر گذاری اش به ویژه نقشی که در جهت دهی به فرهنگ عمومی جامعه دارد، باید پیشگام این حرکت باشد. ارائه الگوهای ناب، خالص و درست عزاداری، معرفی و تبیین آسیب هایی که دامن عزاداری ها را گرفته است و تلاش برای رفع آنها با استفاده از زبان هنر و نیز تلاش برای ارائه مفهومی ساده و همه فهم از فلسفه عزاداری حضرت سید الشهداء (علیه السلام) از جمله مواردی است که در این راه موثر خواهد بود.

سازمان های متولی همچون سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه های علمیه و ... نیز با درک اهمیت موضوع، باید گامهایی عملی در این زمینه بردارند. آموزش و تلاش برای افزایش آگاهی و بصیرت متولیان هیئت ها به ویژه مدیران، وعاظ و مداحان موضوع مهمی است که می تواند در کاهش این آسیب ها راهگشا باشد.

با شهادت امام حسین (علیه السلام) در عصر روز عاشورا، پرده اول از قیام جهانی حضرت به پایان رسید و پرده دوم این تابلوی بی نظیر به اکران درآمد؛ پرده ای که بازگو کننده فصل دلاوری های پیامبر کربلا، حضرت زینب کبری (سلام الله علیها) است. همو که پیام آور قیام کربلا و عامل ماندگاری آن شد. روز دهم محرم بر ما گذشت و اینک در این روزهای بعد از عاشورا، هیئات های حسینی به حرکتی زینبی محتاجند: آن ها که رفتند کاری حسینی کردند و آنها که ماندند، باید کاری زینبی کنند و گرنه یزیدی اند.