مهارت آموزی دانشجویان نیازمند مدیریت های اتصال دهنده صنعت و دانشگاه است

گروه اقتصادی: بیکاری خیل عظیمی از فارغ التحصیلان دانشگاهی امروزه به عنوان یکی از مسائل مهم کشور رخ نمایانده است. تفاوت محسوس بین آموخته های فارغ التحصیلان دانشگاهی و مهارتهای مورد نیاز بازار کار مسئله ای است که بر عمق و دامنه این مشکل دامن زده است. مسابقه مهارت سنجی "فن آورد" (fanavard.com) با توجه به همین واقعیت سعی کرده است در بستری عملیاتی، افراد مختلف را بی توجه به مدارک تحصیلی شان در مسیر حل مشکلات واقعی کشور قرار دهد.

به گزارش بولتن نیوز، در همین زمینه با دکتر بیژن وثوقی وحدت؛ معاون دانشگاه صنعتی شریف به گفتگو نشسته ایم. دکتر وثوقی حل مسئله ارتباط صنعت و دانشگاه را مهمترین راه حل مهارت آموزی فارغ التحصیلان دانشگاه ها می داند و امیدوار است برنامه هایی چون مسابقه "فن آورد" منجر به ارائه راه حل هایی عملیاتی در این زمینه شود.

یکی از علل بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی؛ مسلط نبودن آنان به مهارت های مورد نیاز در صنعت و بازار کار است. مهمترین راه حل پر کردن خلاء بین آموخته های فارغ التحصیلان دانشگاهی و مهارت های مورد نیاز بازار کار را چه می دانید؟

بله. این مسئله یک واقعیت و مشکل اساسی است. مهمترین دلیل این مسئله را نیز باید در فاصله موجود بین صنعت و دانشگاه در کشور ما دانست. بودجه دانشگاه های ما بر اساس نیازهای صنعت هزینه نمی شود و دانشگاه ها در کشور ما تقریباً یک نهاد مستقل هستند. در حال حاضر تنها افرادی که خودشان دغدغه این مسئله را دارند سعی می کنند در جهت هم پوشانی نیازهای صنعت و دانشگاه کارهایی را صورت دهند، چون که انگیزه ی کافی و منسجمی پشت این مسئله نیست. لذا اگر ما به دنبال راه حل ریشه ای برای این مشکل باشیم، باید آن را در پروسه اختصاص بودجه به دانشگاه ها و ارتباط دادن آن با نیازهای صنعت جستجو کنیم. اینکه قسمتی از بودجه های دانشگاه از طریق بنگاه های صنعتی تامین شود و دانشگاه ها از این مسیر بتوانند درآمدزایی کنند، می تواند تا حد زیادی این مشکل را مرتفع کند. در این پروسه، دانشجو در پروژه های تعریف شده از طرف دانشگاه می تواند در همان زمان تحصیل خود به صورت واقعی با مشکلات و مسائل موجود در بازار کار آشنا شده، از طرفی مشکلات اساسی صنایع کشور را حل کند. دانشگاه ها باید در برنامه ریزی های مربوط به تامین هزینه های خود، مسئله ارتباط با صنعت را جدی بگیرند. البته حل این معضل بایستی در سطوح بالاتر برنامه ریزی و اجرایی شود. هماهنگی و برنامه ریزی مشترک وزاری علوم و معدن، صنعت و تجارت می تواند در این زمینه راهگشا باشد. یعنی آموخته های دانشگاهیان ما در راستای نیازها و مشکلات صنعت جهت دهی و مدیریت شود. این فاصله ایجاد شده است و در حال حاضر هم هیچ انگیزه مادی نمی تواند افراد را به سمت پر کردن این خلاء هدایت کند، مگر میل شخصی برخی افراد دغدغه مند که واقعاً تمایل دارند در این مسیر فعالیت کنند. راه حل این معضل می تواند ایجاد اتاق فکرهای مشترک بین وزارت صنعت و وزارت علوم باشد.

چرا مراکز ارتباط صنعت و دانشگاه نتوانسته اند این مشکل را به صورت اساسی حل کنند؟

به نظرم؛ برای اینکه این مسئله به صورت اساسی پیگیری شود؛ باید شاخص هایی برای ارزیابی چگونگی فعالیت دانشگاه ها و صنایع مختلف در این مسیر تعریف کنیم. ما بایستی در روند اختصاص بودجه به هر دانشگاه، پروسه ارتباط با صنعت را به عنوان یکی از شاخص های ارزیابی دانشگاه ها مدنظر قرار دهیم. ما کم کم باید از این مسیر به سمت استقلال بودجه ای دانشگاه ها از دولت حرکت کنیم تا صنایع مختلف بودجه های مورد نیاز دانشگاه ها را در ازای حل مشکلات شان به وسیله متخصصین دانشگاهی تامین نمایند. البته الان هم به علت ارتباط معاونت پژوهشی دانشگاه ها با صنعت، نمونه اینگونه کارها در حال انجام است ولی وضعیت کنونی مطلوب نیست. واقعیت این است که سطح عملکرد دانشگاه ها در این مسیر با هم متفاوت است. به عنوان مثال ما در دانشگاه خودمان با مسئله شکل گیری کسب و کارهای نو و استارت آپ ها مواجه هستیم و سعی کرده ایم این مجموعه ها را با صنعت ارتباط دهیم. ولی این فعالیت ها در لایه های پایین در حال انجام است. ما باید در این حوزه به سمت برنامه ریزی کلان در نهادهای حاکمیتی بزرگ حرکت کنیم.

روند این ارتباط در دانشگاه صنعتی شریف به چه صورت است؟

دانشگاه شریف به عنوان یک مکان واجد پتانسیل های علمی و انسانی بسیار بالا و غنی کشور مطرح است. دانشجویان ما هم بسیار علاقه دارند تا وارد زمینه های اساسی فعالیت در صنایع کشور شوند و نیازهای واقعی صنایع را پوشش دهند. ولی سطح ارتباط صنعت و دانشگاه در دانشگاهی مثل صنعتی شریف نیز خیلی ضعیف است. در صورتی که این ارتباط دوسویه برای هر دو طرف می تواند بسیار سودمند باشد. ولیکن به علت عدم وجود مکانیسم های دقیق و عمیق، در حال حاضر شکلدهی به این ارتباط تا حد زیادی به سلایق اساتید وابسته است. از طرفی وجود بروکراسی های زیاد و تفاوت زبان صنایع با دانشگاهیان، اساتید را واقعاً از پیگیری برخی مسائل منصرف می کند. افراد واقعاً خسته می شوند. لذا ما باید مکانیسم های میانی قوی تری را برای ارتباط صنعت و دانشگاه تعریف کنیم. معمولاً این مسئله در سیستم های ما تعریف نشده است. فرد خاصی هم در این مسئله مقصر نیست، ما واقعاً سیستم کارا و توانمندی در این عرصه تعریف نکرده ایم. به نظرم؛ اگر ارتباطات اینها از طریق یک سری مدیریت های میانی برقرار شود، همه استقبال می کنند و این مسئله حل خواهد شد. بنده بسیار مشتاقم تا راه حل های میانبر برای رفع این مشکل را پیدا کنم و در این زمینه هم تلاش کرده ایم. فرضاً ما سعی کرده ایم اینگونه ارتباطی را از حدود 5 سال پیش با بانک مرکزی برقرار کنیم و بنده شخصاً چند سال پیگیر این مسئله در دو طرف قضیه بوده ام. سعی کرده ایم با سنجش نیازهای موجود در سیستم های دولتی و همچنین پتانسیل های موجود در دانشگاه، بخشی از نیازهای آنها را در دانشگاه برطرف نماییم. در حال حاضر اساتید و صنایع از یکدیگر دور هستند.

یکی دیگر از مسائلی که شاید بتوان ذیل همین بحث به آن پرداخت؛ مسئله نخبگی و شناسایی نخبگان است. سوال این است که چرا در کشور ما کارآفرینان و افراد دارای مهارت واقعی برای اشتغالزایی در صحنه صنعت و اجتماع-ولو با مدرک تحصیلی پایین- به عنوان نخبه شناخته نمی شوند؟ آیا سیستم کنونی معرفی افراد نخبه در کشور ما درست عمل می کند؟

بنده خودم زیاد اعتقادی به خط کشی بین افراد و نخبه معرفی کردن یک عده معدود و خاص ندارم. این مسئله بیشتر در کشور ما مطرح است. بنده با نظر شما موافقم و به نظرم افراد خلاق و کارآفرین که فرضاً زمینه اشتغال چندین فرد دیگر را فراهم می کنند و ارتباط صنعت و دانشگاه را برقرار می کنند، نخبگان واقعی هستند. متاسفانه شاخص های ما در زمینه معرفی افراد نخبه استاندارد نیست. این مسئله هم یک مشکل فراگیر است، فرضاً الان شاخص ما برای استخدام افراد در دانشگاه ها، بیشتر معدل و تعداد مقالات آنهاست، چون که اندازه گیری این مسائل راحت است. ما برای سنجش مسائلی مانند کارآفرینی یا فراهم کردن زمینه اشتغال برای افراد دیگر توسط یک فرد، شاخص معینی نداریم. ما باید اینها را هم جزء ملاکهای سنجش افراد در نظر بگیریم. اصولاً خط کشی کردن بین افراد کار صحیحی نیست. تغییر سیستم سنجش و ارزشیابی دانش آموزان مقاطع ابتدایی از نمره به یک ارزیابی های کیفی، می تواند اتفاق خوبی باشد. چون که نمره انسان ها را نمی تواند خوب جهت دهی کند. معتقدم در سیستم جدید بچه ها خیلی بهتر رشد می کنند. نمره در بردارنده تمام توانایی های دانشجویان نیست. فرضاً بنده وقتی در بین دانشجویان خودمان نگاه می کنم می بینم افرادی که معدل های بسیار بالا دارند، غالباً یک سری مسائل و توانایی های دیگر را از دست داده اند. چون که تنها به دنبال تامین شاخص های مورد نظر ما رفته اند و در فراگیری مهارتهای اجتماعی بسیار ابتدایی مانند ارتباط گیری، کار جمعی و غیره با مشکل مواجه هستند. البته این مسئله مطلق نیست و طبیعتاً استثنائاتی هم دارد. ولی به هر حال، می توان به صورت عمومی این مسئله را مشاهده کرد.

راه حل این معضل را چه می دانید؟

معتقدم ما برای به کارگیری افراد نباید زیاد بر معدل و تعداد مقالات تاکید کنیم. درواقع ملاک ارزیابی افراد باید ترکیبی از دانش و مهارتهای آنها باشد. به نظرم تمامی افراد می توانند در حوزه های خاصی بسیار مستعد باشند و موفق عمل کنند، ما-به عنوان سیستم آموزشی- تنها باید استعداد آنها را در جهت صحیح، هدایت و جهت دهی کنیم. همه افراد، دارای توانایی های خاص مربوط به خود هستند و این نظام ارزیابی ماست که افراد را مستعد و غیرمستعد جلوه می دهد. اگر سیستم درست کار کند، همه افراد به سمت توانمندی های خود هدایت خواهند شد. واقعیت زیبایی در این زمینه وجود دارد که وجود مقدس رسول گرامی اسلام است. حضرت رسول(ص) یک فرد بیسواد بود ولی خداوند متعال ایشان را به پیامبری برگزید. یعنی یک فردی که سواد ندارد، کتابی را می آورد که موجب هدایت تمامی بشریت است. لذا آدم وقتی نگاه می کند می بیند که ملاک فقط ملاکهای معمول نیست و تاکید یکسویه بر دانش و مدرک بدون در نظر گرفتن بقیه توانایی های افراد ما را به خطا خواهد انداخت.

نظر شما در مورد مسابقه "فن آورد" یا جشنواره هایی از این دست چیست؟

ان شاءالله این برنامه بتواند راهکارهایی برای رفع این معضل پیدا کند. اتفاقاً ما در دانشگاه شریف هم از ابتدال سال تحصیلی جاری به دنبال تاسیس مجموعه ای به نام آژانس نوآوری هستیم. قرار است افراد با نگاه های مختلف را وارد این مجموعه کرده، آنها را آموزش دهیم تا بتوانند در حوزه های مورد علاقه خود کارآفرینی کنند. ارتباط دادن این مجموعه با صنعت بخش دیگری از برنامه ماست. من امیدوارم انجام حرکت هایی مانند مسابقه "فن آورد" بتواند بخشی از خلاء موجود در این زمینه را پوشش دهد.