مسوولان بی توجه به هشدار کارشناسان، در مقابل بحران آب پاسخ گو باشند

گروه اقتصادی – در دو  دهه گذشته، بسیاری از رسانه ها از جمله بولتن نیوز، کارشناسان محیط زیست، اقلیم شناسان، آگاهان به حقوق آب و قنات و شرایط جغرافیایی ایران، بارها نسبت به وضعیت برداشت بی رویه از منابع آب و تخریب محیط زیست و باغ ها، هشدار داده اند اما هر بار مسوولان وقت با بی توجهی به اقدام سودجویان و سهل انگاری سازمان های مربوطه اعلام می کردند که وضعیت نگران کننده نیست! 

به گزارش بولتن نیوز، در سال های اخیر، پدیده های مختلفی مانند قطع درختان و باغ ها، ساختمان سازی بی رویه، رشد جمعیت و مهاجرت، تمرکز بودجه دولت در تهران و شهرهای بزرگ، بی توجهی به روستاها، سدسازی ها و برداشت های مختلف از آب، جانمایی نادرست کارخانه ها، فولادسازی، نیروگاه های برق و حفر چاه های بدون مجوز، تخریب پوشش گیاهی  وجنگل ها با زباله و ساختمان سازی و... دل هر انسان دلسوز طبیعت و اقلیم ایران را به درد آورده است و جالب این است که هر گاه انتقادی در رسانه ها منتشر می شد، عده ای می گفتند که این چه مطالبی است که منتشر می کنید و چرا نگران هستید و چرا مشکل را برزگنمایی می کنید! 

اما پس از گذشت چند سال از آن هشدارها و رشد تصاعدی بحران آب و محیط زیست، نابودی باغ و درخت و جنگل ها، اکنون همچنان نسبت به تخریب و برداشت های بی رویه و تکرار اشتباهات دیگر بی توجه هستند و اقدامی برای جلوگیری از مشکلات امروز نمی کنیم و بسیاری با بی تفاوتی منتظرند که عده ای دیگر این بحران ها را حل کنند. 

در مقابل هر انتقادی که نسبت به برج سازی، ساختمان سازی، افزایش تعداد خودرو، نبود حمل و نقل عمومی، مصرف بی رویه آب، کشت نامتناسب هندوانه و محصولات پر مصرف، بی توجهی به آبیاری قطره ای و تحت فشار و... صورت می گرفت، مسوولان شهرداری ها و دولت و سایر سازمان های مرتبط، تنها به کسب سود، دریافت هزینه تراکم ساختمان سازی و... توجه داشتند و همچنان به قطع درختان و سوزاندن باغ ها ادامه دادند و نسبت به گزارش رسانه ها بی توجه بودند و حتی عده ای از رسانه ها شکایت می کردند و یا با طنز و لبخند جواب می دادند. 

ما قصد آن نداریم که با نام بردن از آن مسوولانی که نسبت به هشدارها بی توجه بوده اند، انگشت اتهام به سوی آنها ببریم. اما لازم به یادآوری به آن مسوولان است که در آن مقطع می توانستند پیگیر موضوع باشند و از تخلفات جلوگیری کنند وازهزینه سازی برای کشور و مردم جلوگیری کنند. امروز که بحران جدی تر شده آنها می توانند شاهد اثر عملکرد و رفتار بی مسوولانه خود در برابر مردم و بحران کم آبی باشند. 

در حالی که دولت و شهرداری هاو وزارت راه و شهرسازی و... می توانستند از طریق پهنه بندی مناسب، طرح جامع، گسترش شهرها به صورت افقی، جلوگیری از رشد بی رویه قیمت ساختمان و سوداگری در ساختمان سازی، جلوگیری از حفرچاه و برداشت های بی رویه از آب و تولید محصولات بدون ارزش افزوده و... به این مسابقه خشن برای تخریب محیط زیست و منابع آب پایان دهند. 

به عقیده کارشناسان، اقلیم کم آب ایران که یک سوم تا یک چهارم متوسط جهان بارندگی دارد، برای حفظ حیات خود باید‌ آب را در سفره های آبرفتی زیر زمین نگه دارد و مردم این سرزمین نباید از طریق چاه و سد و برداشت بی رویه و تبخیر شدید آب و تولید برق با‌‌ آب به صورت غیر اصولی، این منابع ارزشمند را نابود کنند. 

در گذشته که بیش از 36 هزار قنات در سراسر ایران وجود داشته، و 218 هزار کیلومتر طول قنات های شناسایی شده کشور بوده  و طول چاه های آن بیش از 158 هزار کیلومتر بوده است زحمت و تلاش بسیار برای دسترسی پایدار  به یک کاسه آب بیشتر مورد توجه بوده است و برای آن که درک کنیم که چه تلاشی برای حفظ آب در گذشته انجام می گرفته کافی است که بدانیم  بزرگترین قنات کشور با نام قنات زارچ با قدمت بیش از 2 هزار سال و با ۷۱ کیلومتر طول به عنوان یکی از بلندترین قنات‌های ایران شناخته می‌شود. عمیق‌ترین مادر چاه نیز در شهرستان گناباد با نام قنات قصبه قرار دارد که تاریخ حفر آن به دورهٔ هخامنشی می‌رسد. طول قنات قصبه گناباد ۳۳۱۳۵ متر می‌باشد و عمق مادر چاه رشته اصلی قنات ۲۱۷ متر و عمق مادر چاه رشته انشعابی دولاب نو حدود ۳۰۰ متر می‌باشد. 

نکته مهم این است که به دلیل عدم برنامه ریزی مناسب و برداشت بی رویه و فشار بر محیط زیست و منابع آب و کشاورزی، تخریب منابع آب و حفر چاه ها هیچ تناسبی با رشد جمعیت نداشته است و در حالی که  جمعیت کشور در 40 سال اخیر دو برابر شده است اما به علت برداشت های بی رویه و بی توجهی به مجوزهای حفر چاه،  عملا تعداد چاه های آب 16 برابر و برداشت از چاه های آب 5 برابر شده است.

آقای کرمی پژوهشگر امور آب در این زمینه می گوید: دولت احمدی نژاد در سال آخر یعنی 1391، اجازه حفر تقریبا صد هزار چاه آب را داده است. یعنی دو برابر تعداد چاه هایی که از ده هزار سال پیش تا سال 57 در ایران حفر شده بود.

 البته روند حفر چاه ها در تاریخ سی سال گذشته شتابناک و فزاینده بوده است اما در سال آخر دولت احمدی نژاد حفر چاه در تاریخ بی نظیر بوده  و بیشتر از ده درصد کل چاه های ایران، در همین سال 1391 حفر شده است. 

کشوری که هفت هزار سال سابقه کشاورزی و انواع بهره برداری از آب های زیرزمینی را دارد، نباید به صورت بی رویه به جان سرزمین و چاه و آب بیافتد و همه منابع را چند ساله به اندازه کل تاریخ تخریب کند. 

وقتی در تمام تاریخ ایران برای حفظ آب و منابع تلاش شده است چگونه ظرف دو دهه با کمک برق و تجهیزات چاه کنی، این همه چاه ایجاد کرده ایم و زمین و آب را تهدید کرده ایم؟

 بسیاری از این چاه ها در بالادست زاینده رود و رودخانه های دیگر حفر شده اند و بهانه ای برای تنش ناحیه ای غیر قابل حل بین بالادست و پایین دست  رودخانه ها ایجاد شده است و درگیری و اختلاف را دامن زده است. در حالی که با برنامه ریزی و نظارت می توانستند جلوی این مشکلات را بگیرند.

بسیاری از تنازعات مشابه در خیلی از دیگر نواحی کشور  و نابودی بسیاری زیست بوم ها در همین سال 1391 ایجاد شده است و حال باید مسوولان آن دوره پاسخ دهند که چرا تااین حد بی توجهی نسبت به این موضوعات اساسی داشته اند و چرا به موقع اقدام نکرده اند. 

همچنین چرا مسوولان دولت و شهرداری ها در شرایط امروز نسبت به اصلاح روند برداشت، بستن چاه ها، تغییر ساختار مصرف آب کشاورزی، کارخانه ها و.... اقدام نمی کنند. 

مسوولانی که در دو دهه گذشته اجازه برداشت از منابع آب و جنگل و... را داده اند اکنون باید پاسخ دهند که چگونه می توان شاهد بیکاری جمعیت مستقر در حاشیه این زمین ها و چاه ها بود و در شرایطی که جمعیت بی رویه رشد کرده و مهاجرت داشته، چرا برای ایجاد تعادل در سرزمین ایران بی توجهی شده است.

یکی از کارشناسان نیز در این زمینه می گوید: یکی از علل غیر قابل توجیه تعداد چاه ها در بالا دست در چهار محال بختیاری عدم اجازه نسبت به بهره برداری از آب های سطحی و همچنین خشکیدن چاه های قدیمی و چشمه ها و قنات ها به خاطر طرح های انتقال آب و منحرف کردن آب های سطحی به سمت زاینده رود و تونل های وحشتناک آب است.

مقامات دولتی می‌گویند بیش از ۶۵۰ هزار چاه غیرمجاز در کشور وجود دارد. بر اساس این آمار می‌توان چنین برداشت کرد که اساسا چاه‌هایی که در سه دهه اخیر حفر شده عمدتا بی‌مجوز بوده‌اند و مشخص نیست که چرا هیچ برنامه اصولی نسبت به بهره برداری از زمین ها و آب و چاه ها وجود نداشته است. 

حتی در سال های اخیر و حتی سال 94 شاهد اتفاقاتی هستیم که نشان می دهد همچنان بدون برنامه از آب برداشت می کنیم. به عنوان مثال، در تولید هندوانه آنقدر بی رویه کشت کرده ایم و بی برنامه بوده ایم که قیمت هر کیلو هندوانه به 150 تومان رسیده و از آب ارزانتر شده است و این موضوع به معنی صادرات ارزان آب از طریق هندوانه به کشورهای دیگر و نابودی منابع آب توسط کشت هندوانه است.

این مشکلات تنها به 10 سال اخیر محدود نمی شود و برخی کارشناسان می گویند که شتاب خود کفایی در محصولات کشاورزی به هر قیمتی در دوران  دولت خاتمی شروع شده و دولت های قبلی نیز شتاب بسیاری برای بهره برداری از آب های زیر زمینی داشته اند. 

یک کارشناس معتقد است که بین ارزش اکولوژیک آبی که در دهه 90 از اعماق زمین بیرون کشیده می شود تا آبی که مثلا در دهه 40 استخراج می شده فرق زیادی وجود دارد. 

اصطلاحا آبی که الان از زمین تفتیده ایران بیرون می کشیم خون است نه آب، چون از دست دادن آن باعث مرگ سرزمین می شود. 

حفر چاه عمیق سی سال پیش می توانسته به خطای فنی تعبیر شود، اما الان قطعا جنایت است. 

نکته این است که دولتمردان در سالیان اخیر این نکته را می دانسته اند اما با این حال مجوز حفر چاه داده اند و سوگمندانه تر هم اینکه دولت های بعدی و فعلی اراده ای برای تعطیلی این چاه های ویرانگر را ندارند.

برخی صاحبنظران نیز می گویند که با افزایش جمعیت و تقسیم زمین های به ارث رسیده، عده ای برای تامین معاش و کشاورزی، به حفر چاه اقدام کرده اند اما توان آب موجود در سفره های زیر زمینی، توان این همه برداشت و این همه جمعیت و نیازهای کشور را نداشته است و با این نوع برداشت و آبی که در اختیار داریم و این همه تخریب منابع محیط زیستی و آب و... تنها می توان برای 40 میلیون نفر از جمعیت ایران معیشت و رفاه ایجاد کرد. 

مگر آن که این روند اصلاح شود تا بتوان همین 80 میلیون را با وضع بهتری مواجه کرد اما قطعا در مورد افزایش جمعیت بدون برنامه ریزی  آب و زمین و محیط زیست، با چالش ها و بحران های بسیاری مواجه خواهیم شد. 

یعنی اقلیم ایران برای جمعیتی نصف جمعیت فعلی توان تامین آب را داشته و با دو برابر شدن جمعیت و صنعتی شدن و فشار برای تولید بیشتر کشاورزی، برداشت آب بیشتر شده و تخریب فراوانی را ایجاد کرده است. 

بخش عمده ای از جمعیت از همین زمین امرار معاش میکنند و اگر کشت و کار تعطیل شود دچار مشکل می شوند و دولت نیز توان تامین نیاز آنها را ندارد. لذا بهترین سیاست کنترل جمعیت در مناطقی است که آب ندارد. 

یکی از کارشناسان به مشکلات توزیع زمین در چهل سال اخیر اشاره کرده و معتقد است که توزیع  زمین بین مردم و نوع بهره برداری ها به افزایش برداشت از آب منجر شده است.

اوایل انقلاب بسیاری از زمین ها بین مردم توزیع شد اما توان تولید و سرمایه گذاری را نداشتند و دوباره زمین را به صورت اجاره و مناسبه در اختیار دیگران قرار گرفت حتی طرح نکاشت هم عملا غیر قابل انجام  بود چون مالک زمین کشت نمیکند و این روستایی است که عملا مالک زمین خود نیست. 

خرد کردن و به ارث رسیدن زمین ها و نبود برنامه در روستاها و زمین های پیوسته نیز مشکل دیگری در این زمینه است. 

در اين سالها در بسياري از مناطق گرم و خشك با آب چاه برنج  و هندوانه كاشته بودند که به معنی  تبخير آب هاي زير زميني است كه امروزه ارزش يك بطري از آن از نفت بیشتر است.