آیا خورشید صلح سوریه در حال طلوع است؟

به گزارش بولتن نیوز،  در هفته های اخیر شاهد تحرکات گسترده دیپلماتیک هم در سطح منطقه یی و هم در سطح فرامنطقه یی از سوی کشورهای درگیر در مساله سوریه برای پایان دادن به بحران چند ساله این کشور بوده ایم.
اغراق آمیز نخواهد بود اگر مساله سوریه را مهم ترین چالش کنونی در خاورمیانه و عامل بسیاری از بی ثباتی های چند سال گذشته و عامل بنیادین رشد گروه های تروریستی در این منطقه بدانیم. به همین دلیل باید توجه داشت که حل بحران تروریسم و مبارزه با داعش در گروی حل مساله سوریه و پایان دادن به بحران چند ساله اخیر در این کشور است.
این را نیز باید در نظر داشت که به دلیل هم پیوندی های سیاسی، امنیتی، قومی و مذهبی بین عراق و سوریه، حل معضل امنیت در عراق نیز به حل این معضل در سوریه وابسته است و تا زمانی که این بحران حل نشود لبه تیز تیغ تروریسم بر فراز لبنان نیز قرار خواهد داشت و دیگر کشورها از جمله افغانستان و یمن نیز از آن در امان نخواهند بود.
هرچند مبارزه با گروه های تروریستی مانند داعش به دلیل این که این گروه ها یک کانون مرکزی مشخص ندارند و نیروهای آن ها به صورت سیال در یک گستره جغرافیایی وسیع پراکنده هستند دشوار است، اما اگر یک دولت مرکزی قوی وجود داشته باشد که مانع از دخالت های خارجی شود، داعش نیز به سرنوشت بسیاری دیگر از گروه های این چنینی دچار شده و از سوی ارتش به حاشیه رانده خواهد شد.
عکس این مساله نیز درست است. چنین گروه هایی در کشورهایی امکان حضور قوی تر دارند که دولت مرکزی اقتدار لازم را برای اعمال حاکمیت به همه کشور ندارد. افغانستان، عراق، سوریه، لیبی و یمن از چنین چالشی رنج می برند.
به همین دلیل، تا زمانی که پایه های دولت و ارتش در سوریه تقویت نشود، گروه های تروریستی همچنان به حیات خود ادامه می دهند. این امر نیز علاوه بر شکل گیری یک توافق داخلی بین گروه های سیاسی، به یک توافق سطح منطقه ای و حتی بین المللی نیاز دارد تا بر سر حفظ ثبات در این کشور به توافق برسند.
همانگونه که گفته شد، تحولات سوریه اکنون مهم ترین چالش امنیتی در خاورمیانه است که از دل آن انواع گروه های تروریستی بیرون آمده اند و محیط مساعدی را برای رشد و بقای بیشتر گروه های مانند داعش فراهم کرده است.
فوریت حل مساله سوریه و معضل تروریسم زمانی اهمیت می یابد که می بینیم داعش گستره فعالیت خود را افزایش داده و از راه عملیات «گرگ های تنها» و با تکیه بر هواداران پراکنده و مخفی خود در دیگر کشورها، امنیت جهانی را به خطر انداخته است. حملات این گروه به مسجدهایی در کویت، عربستان و یمن و حملات آن ها به گردشگرها در تونس نشان از گستره فعالیت این گروه دارد.
تلاش این گروه برای حضور در افغانستان و گسترش به سوی آسیای مرکزی گستره تهدید این گروه را بیش از پیش افزایش می دهد و دامنه آن روسیه و حتی چین را نیز درگیر می کند. به همین دلیل به نظر می رسد توافقی خردگرایانه برای خشکاندن ریشه آن ها در حال شل گیری است.
بر این پایه، شواهد موجود نشان می دهد نوعی توافق منطقه یی و فرامنطقه یی حول این موضوع که تروریسم مهم ترین تهدید کنونی در جهان است، در حال شکل گیری است و باید ریشه رشد این گروه ها خشک شود. در این چارچوب، این توافق حاصل شده است که حل مساله سوریه ریشه یی ترین کار برای از بین بردن این تهدید بزرگ است.
به همین دلیل، یک دیپلماسی گسترده منطقه یی و فرامنطقه یی حول محور سوریه در حال شکل گیری است. اگر نگاهی به رفت و آمدهای سیاسی که هفته گذشته در خاورمیانه اتفاق افتاد و دیدارهایی که این هفته در حال انجام است داشته باشیم، این مساله بهتر درک می شود.
شاید مهم ترین این دیدارها، دیدار هفته گذشته «ولید معلم» وزیر امور خارجه سوریه با «یوسف بن علوی» وزیر امور خارجه عمان، در مسقط پایتخت این کشور بود که در نوع خود نخستین دیدار وزیر امور خارجه سوریه با یکی از وزیران خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس طی بحران چهار ساله آن کشور بود.
به دلیل نقش بسیار زیاد و تاثیرگذار عربستان و آمریکا در مساله سوریه، این گمان وجود دارد که چنین دیداری بدون هماهنگی با این 2 کشور صورت نگرفته است. درستی این گمان زمانی تقویت می شود که برخی منابع لبنانی از دیدار هفته گذشته مسوولان امنیتی سوریه و عربستان در شهر «جده» ی عربستان خبر می دهند که زیر نظر روسیه انجام شده است.
این دیدارها را می توان نقطه عطفی در تحولات سوریه به شمار آورد که به سمت مسیر تازه یی در حرکت است.
دیدار مهم دیگری که در این راستا انجام شد و اهمیت زیادی داشت، دیدار وزیران خارجه آمریکا، روسیه و عربستان در شهر «دوحه» ی قطر بود. موضوع اصلی این دیدار حل مساله سوریه از راه سیاسی و ایجاد یک ائتلاف گسترده منطقه یی برای مبارزه با تروریسم در سوریه بود.
2 روز پس از این دیدار، وزیر امور خارجه سوریه به ایران آمد تا با مسوولان ایرانی و «میخاییل بوگدانف» فرستاده ویژه رییس جمهوری روسیه در امور خاورمیانه، دیدار کند. در این دیدار، جلسه یی مشترک نیز بین معلم، بوگدانف و «حسین امیر عبدالهیان» معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه ایران، برگزار شد.
در ادامه این دیدارها، باید به سفر پیش روی وزیر امور خارجه عربستان و سوریه به مسکو اشاره داشت. خبرها نشان از این دارد که در این سفر قرار است دیداری نیز بین وزیر امور خارجه عربستان و سوریه صورت بگیرد.
همزمان، «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران، دومین سفر منطقه یی خود پس توافق هسته یی را با سفر به ترکیه آغاز می کند. ظریف پس از آن به لبنان و احتمالا سوریه می رود. گمانه ها بر این است که مقصد نهایی سفر وزیر امور خارجه ایران، روسیه باشد. در این صورت احتمال برگزاری نشست مشترکی بین وزیران خارجه ایران، سوریه و عربستان دور از ذهن نخواهد بود.
بررسی این رفت و آمدهای دیپلماتیک نشان می دهد که توافقی منطقه یی و بین المللی با محوریت روسیه برای حل مساله سوریه در حال شکل گرفتن است. شواهد و تحلیل ها بر این امر تاکید دارند که نقطه تمرکز این رفت و آمدها، حل مساله سوریه از راه سیاسی و شکل دادن به یک ائتلاف گسترده برای مبارزه با داعش است.
این در حالی است که تا پیش از این برخی کشورها -که در صدر آن ها عربستان سعودی قرار دارد- از یک سو از هرگونه راه حلی سیاسی برای حل مساله سوریه ممانعت می کردند و سرنگونی نظام سیاسی این کشور را خواستار بودند و از سوی دیگر، به تقویت گروه های تروریستی برای مقابله با نظام سوریه کمک می پرداختند.
چنین اتفاقی و توافق بر سر حل سیاسی مساله سوریه می تواند آغازگر دوران تازه یی در خاورمیانه باشد و با اعتبار بخشیدن به دیپلماسی برای حل بحران ها، فضای تازه یی همکاری های منطقه یی و حل بحران های کنونی در خاورمیانه ایجاد کند.
تقویت این روند باید در دستور کار همه کشورها قرار بگیرد و با حفظ احترام به حاکمیت دیگران، مانع از شکل گیری فضای مساعد برای رشد گروه های تروریستی شوند.