صرفه اقتصادی وسایل کاهنده مصرف آب زیر علامت سوال

گروه انرژی- مهران ابوطالبی، به طورکلی برای عبور از بحران  آب  و کاهش مصرف آب خانگی  دو دیدگاه وجود دارد .رویکرد اول بر تنظیم قیمت و رویکرد دوم بر مدیریت مصرف آب بدون توجه به قیمت تاکید دارد.در دیدگاه اول برای کاهش مصرف و حفظ و نگهداشت ذخایر آبی ، افزایش قیمت آب بر اساس منحنی عرضه وتقاضا ودست یابی به قیمت تمام شده ملاک قرار گرفته  آب ارزش اقتصادی می یابد و اهرم قیمت گذاری راهکار کنترل مصرف می گردد.



به گزارش بولتن نیوز، دراین نگرش آب کالایی اقتصادی درنظر گرفته می شود و قیمت آن بر اساس هزینه های تصفیه، سرمایه درگردش ، تاسیسات انتقال،نیروی انسانی،استهلاک و سایر شاخص های اقتصادی تعیین می گردد. تنظیم مصرف بر پایه قیمت توسط پاره ای از سیاست گذاران آب تعقیب می شود و آنان باوردارند با قیمت گذاری شناور آب  می توان به ازاء هر 10 درصد افزایش قیمت 3تا4درصد از مصرف کاست .البته این ادعا نیازمند بررسی دریک دوره زمانی بلند مدت است.
امارویکرد دوم که مورد اقبال بیشتر سیاست گذاران  و برنامه ریزان  حوزه مصرف بهینه آب است کاهش مصرف آب خارج از گزاره های قیمت گذاری رامدنظر قرار می دهدو بر استفاده از وسایل کاهنده مصرف به عنوان یکی از متغیرهای اصلی کاهش مصرف تاکید دارد.درسال های اخیراستمرار خشکسالی ،افزایش مصرف گروه هایی از جامعه و ثبات نسبی قیمت فروش آب ، مزید بر علت شده تا استفاده ازاین وسایل به عنوان راهکار اصلی کاهش مصرف آب در بسیاری از محافل اقتصادی و به ویژه متولیان صنعت آب جا بیفتد و اکثر قریب به اتفاق شرکت های تامین کننده آب و بالاخص شرکت های آبفا، مدافعان سرسخت این وسایل گردند و با شدت وحدت مردم را به استفاده از این وسایل ترغیب نمایند. اما نکته در اینجاست که آیا توصیه و حتی پاره ای از مواقع الزام به استفاده از وسایل کاهنده مصرف می تواند به تنهایی اثرات مورد نظر در کاهش مصرف آب را به دنبال داشته باشد؟
تامین کنندگان و توزیع کنندگان وسایل کاهنده مصرف، بر کاهش 20 تا 25 درصدی مصرف آب با استفاده از شیرآلات و لوازم کاهنده مصرف متفق القولند. اما در عمل آیا به راستی کاهش 20تا25 درصدی مصرف، تنها با استفاده از این شیرآلات محقق خواهد شد؟ آیا بسیاری از این شرکت ها بحران آب را وسیله ای برای سوداگری خود در بازار نیافته اند؟ 
آیا کسانی که مصر به کاهش مصرف آب با استفاده از این وسایل هستند این احتمال را نمی دهند که ممکن است من و شما به نوعی از این وسایل استفاده نمائیم ولی بر اثر سبک زندگی مصرفی نهادینه شده در ذهن و فکرمان  به طور مثال به جای 10دقیقه استحمام که  در قبل داشته ایم هم اینک آن را به 15 دقیقه افزایش دهیم. یا به جای یک بار استفاده از فلاش تانک دوبار از آن استفاده نمائیم و...آیا این فرض های احتمالی باعث نخواهدشد به طور کلی اثر این وسایل کاهنده مصرف بلا اثر شود و هرآن چه رشته بودیم پنبه شود.
شاید این سوء تعبیر پیش آید که این متن قصد اخلال در استفاده از این وسایل را دارد. اما سخن این ست که برای برنامه ریزی دقیق و عملی درهر زمینه ای ابتدا باید اولویت ها مشخص شود وسپس اقدامات بعدی دنبال شود. در بحث مدیریت مصرف با توجه به شرایط و  مقتضیات کنونی کشور استفاده از لوازم کاهنده مصرف راهکار دست چندم محسوب می شود و لاجرم نباید سمت وسوی بودجه های مربوط به صرفه جوئی درمصرف را به این بخش سرازیر نمائیم.برای صحت این مدعا  که نباید نقطه پیکان صرفه جوئی درمصرف آب را  به سمت وسایل کاهنده مصرف نشانه رویم کافی است به آمارهایی که در ادامه  می یابد اندکی توجه کنیم.
میزان مصرف سالانه آب شرب خانگی کشور در حدود 6/5 میلیارد متر مکعب در سال برآورد می شود که این مقدار آب را در حدود 21 میلیون خانوار مصرف می کنند. اگر شرایطی فراهم شود که تمام خانوارهای ایرانی، صاحب  وسایل کاهنده مصرف شوند درخوش بینانه ترین حالت می توان انتظار داشت با  صرفه جویی 30درصدی حاصل از این وسایل ، سالیانه یک میلیارد و 680 میلیون متر مکعب در مصرف آب صرفه جویی شود که با در نظر گرفتن قیمت میانگین  500 تومان برای هر متر مکعب آب تصفیه شده مبلغ 840 میلیارد تومان صرفه اقتصادی سالیانه عاید خواهد شدکه وضعیت کاملاً  مطلوب و مقرون به صرفه جلوه می کند.
اما این سکه روی دیگری هم دارد که قابل توجه است.برای این که کلیه خانوارهای ایرانی بتوانند وسایل کاهنده مصرف  آب را در اختیار داشته باشند با توجه به تورم کنونی، این وسایل و شیر آلات، برای هر خانوار مبلغی در حدود 150 هزارتومان(شامل شیرآلات کاهنده مصرف،فلاش تانک های کم مصرف، سردوش و...) آب  می خورد که با احتساب خانوارهای کشور برای تامین این شیرآلات باید مبلغ نجومی در حدود 3150 میلیارد تومان هزینه شود. 
 با یک محاسبه سرانگشتی درحدود چهار سال طول می کشد تا به فرض تحقق میانگین صرفه جویی 30 درصدی  ناشی از این وسایل بتوان کل هزینه های انجام شده برای خرید شیر آلات و ابزارهای کاهنده مصرف  را جبران و همپوشانی کرد.یعنی تا چهار سال هیچ صرفه جوئی اقتصادی مالی در بخش مصرف آب برای خانوارها محقق نخواهدشد.همچنین با توجه به ارز بری زیاد این وسایل،عمر مفید دو یا سه ساله و امکان محتمل و همیشگی افزایش مصرف از طرف مردم ،در حال  حاضر  چقدر توجیه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و... برای استفاده از این وسایل در حجم وسیع و به عنوان راهبرد و راهکار اصلی مدیریت مصرف وجود دارد.
لوازم کاهنده مصرف آب ، چون از تکنولوژی های نوین بهره گرفته اند می توانند وسایل کارآمدی برای کم کردن مصرف باشند به شرط آن که ابتدا انسان هایی با ملاک ها و شاخص های صرفه جویی پرورش یافته باشند . به اذعان تمامی اندیشمندان ، صاحبان خرد و علمای اجتماعی، " مبحث  انسان سازی " کلید واژه و اولویت اصلی در پیشبرد و ارتقاء فرهنگی محسوب می شود و دراین خصوص ، تغییر سبک زندگی و تغییر نگرش های مردم  در حوزه مدیریت مصرف  باید  از سوی  سیاست گذاران و متولیان آب به عنوان اولویت اصلی در برنامه ریزی ها    مد نظر قرار گیرد.
در این وضعیت باید هوشمندانه  تصمیم گیری نمائیم.در جامعه ای که امواج ویرانگر مدرنیته در باب مصرف، بیشتر مردم و حتی نهادهای اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده است و سیطره مصرف گرایی بر تمامی بدنه اجتماعی سایه افکنده است به کار گیری وسایل کاهنده مصرف تا چه حد  می تواند مثمر باشد. "مصرف" با "مدرنیته" عجین شده است ودر فضای گفتمانی که افراد جامعه هر لحظه و هرآن در معرض بمباران مصرف گرایی قرار دارند چگونه  می توان انتظار معجزه از این وسایل را داشت؟
"مصرف" به عنوان یک سبک زندگی در جامعه رسوخ کرده است وگسست از این وضعیت بسیار مشکل و نیازمند عزم ملی مردم ،علمای مذهبی، اندیشمندان فرهنگی، اجتماعی و حاکمیتی است.لذا باید بر گسستن از این فرهنگ و تغییر سبک زندگی متمرکز شد تابتوان در حوزه مصرف بهینه آب موفق گردید.
از باب اهم به مهم آیا بهتر نیست با هزینه کردن حداقل یک چهارم قیمت این وسایل در بخش زیر ساختارهای فرهنگی و درپرتو تعالیم اسلامی با تغییر سبک زندگی غلط مردم در بخش مصرف، امکان کاهش 20 درصدی مصرف را بدون صرف هزینه های گزاف برای خرید شیر آلات کاهنده مصرف و با همین وسایل و شیرآلات موجود تجربه نمائیم و در ادامه به تدریج به دنبال نوسازی شیرآلات باشیم. با توجه به شرایط و  مقتضیات کنونی کشور استفاده از لوازم کاهنده مصرف راهکار اصلی محسوب  نمی شود و لاجرم نباید هم وغم  فعالیت های فرهنگی را برای به کارگیری این وسایل مصروف نمود. درست است که کار فرهنگ سازی  ، زمان بر و سخت و طاقت فرساست اما برای دست یابی به مصرف پایدار باید این مسیر را طی کرد تا به افق های روشن  دست یافت. ابتدا باید ریشه های فرهنگی مستحکم شود  و سپس تکنولوژی به خدمت گرفته شودتا نتایج ملموس حاصل گردد.