پشت‌پرده بروز اختلال در جایگاه‌ها

هرچند مشکلات سوخت‌رسانی ساعاتی بعد، برطرف شد اما این مساله انتقاد بسیاری از کارشناسان را به‌همراه داشت که به بروز مشکل در سامانه هوشمند سوخت انتقاد داشتند؛ این انتقادها باتوجه به بی‌استفاده دانستن کارت‌ها برای مردم از سوی برخی کارشناسان تشدید شده بود.

در همین رابطه خبرنگار ایسنا پس از چند روز پیگیری، در گفت‌وگویی با مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی استدلال موجود برای بقای سامانه پخش هوشمند را جویا شد. سید ناصر سجادی دراین گفت‌وگو همچنین درباره‌ی مسایل دیگری ازجمله ورود بنزین فاقد استاندارد یورو 4 به کشور و سوآپ سوخت، اطلاع‌رسانی این شرکت درباره مسایل مختلف و تاثیر طوفان 28 تیرماه بر روند عرضه سوخت در مناطق آسیب دیده نیز سخن گفت...

کار کارت سوخت، جا انداختن تدریجی افزایش قیمت بود

آقای سجادی، آنچه تبدیل به دغدغه‌ی مردم، جایگاه‌داران و برخی محافل خبری شده است این است که استدلال موجود برای ابقای کارت‌های هوشمند سوخت با وجود آزاد سازی نرخ بنزین چیست؟ آیا قرار است در بلند‌مدت این سامانه ابقاء شود؟

این سامانه یک ماموریت اساسی دارد؛ و این‌که به تدریج اصلاح قیمت فرآورده‌های نفتی را در بخش حمل‌ونقل انجام دهد. شما دیدید که هشت سال پیش که سامانه راه‌اندازی شد قیمت بنزین لیتری 100 تومان بود و درحال حاضر بعد از هشت سال قیمت بنزین لیتری 1000 تومان است. یعنی در طول این سال‌ها این سامانه سیاست‌های دولت را پیاده کرده است و با یک شیب ملایم قیمت را به 1000 تومان رسانده است و مردم هم به این نرخ عادت کرده‌اند، در حالی که بدون این سامانه محال بود ما بتوانیم چنین کاری را انجام دهیم. چرا که زمانی که ما بنزین را سهمیه‌بندی کردیم، در یک سال اول بنزین آزادی وجود نداشت. به این ترتیب که ماهیانه 120 لیتر به هر مصرف‌کننده داده می‌شد؛ بعد از آن سهمیه‌ها را به صورت شش ماهه به کارت‌ها واریز می‌کردیم و بعد دربازه‌ی زمانی شش ماهه این فرآیند انجام گرفت.

پس از یک سال نرخ دومی را آوردیم و به تدریج این نرخ دوم افزایش پیدا کرد. بنابراین با یک شیب ملایم و با بازی‌کردن با سهیمه – که در ابتدا ماهی 130 لیتر بود تا این اواخر که ماهی 60 لیتر بود- مردم را با نرخ‌های جدید آشنا کردیم و بدون این‌که تنشی در جامعه ایجاد شود، بنزین را از 100 تومان به 1000 تومان در هر لیتر رساندیم. البته ما هنوز قیمت بنزین‌مان تا رسیدن به فوب خلیج فارس اصلاح نشده است، اما شرایط بهتر شده است.

در بخش گازوئیل این سامانه چه دستاوردی داشت؟

از سوی دیگر اما در بخش نفت‌گاز (گازوئیل) خیلی عقب هستیم. زمانی که این سامانه آغاز به کار کرد، نرخ نفت‌گاز 165 ریال در هر لیتر بود و الان به نرخ هر لیتر 300 تومان رسیده‌ایم و همچنان با نرخ بنزین فاصله‌ی زیادی دارد. بنابر آنچه که گفتم سامانه را به‌طور قطع همچنان نیاز داریم، چرا که در بحث گازوئیل در ابتدای راه قرار داریم و باید با کمک سامانه هوشمند شیب نرخ این فرآورده را در بخش حمل‌ونقل اصلاح کنیم. در واقع این سامانه خدمات بسیاری را انجام داده است. با آزاد‌سازی نرخ بنزین در خرداد‌ماه طبیعی بود که مردم حساسیت لازم را برای استفاده از کارت‌های هوشمند سوخت نداشته باشند. اما به دنبال سیاست‌هایی هستیم که از سوی دولت نیز تصویب شود تا بتوانیم انگیزه لازم را برای استفاده از این کارت‌ها در مردم ایجاد کنیم. به عنوان مثال در خصوص نفت گاز، راهکاری را پیش‌بینی کرده‌ایم؛ این‌که کارت‌هایی را در اختیار جایگاه‌داران قرار بدهیم که گازوئیل را با نرخ 600 تومان عرضه می‌کند، موجب می‌شود که مصرف‌کنندگان خود را ملزم به همراه داشتن کارت‌های سوخت کنند. در همین زمینه کمیته کارشناسی را تشکیل داده‌ایم تا راهکارهای لازم را برای ایجاد این انگیزه در میان مصرف‌کنندگان بنزین بررسی کنیم.

نمیخواهیم برای مردم دردسر درست کنیم

برای افرادی که به کارت سوخت‌هایی که در اختیار جایگاه‌داران است انتقاد دارند، چه پاسخی دارید؟

بعضی می‌گویند باید در کارت‌های جایگاه‌داران محدودیت ایجاد کنیم اما ما نمی‌خواهیم کاری کنیم که برای مردم هم زحمت ایجاد شود. براساس آمار و ارقام روزانه چند هزار نفر در سطح کشور کارت‌های سوخت خود را گم می‌کنند. پس اگر ما بخواهیم در کارت جایگاه‌داران هم محدودیت ایجاد کنیم برای مردم زحمت ایجاد خواهیم کرد. برخی نیز می‌گویند که تعداد جایگاه‌هایی که کارت سوخت دارند را کاهش دهیم. چنین راهکارهایی را می‌توان اعمال کرد، اما همانطور که گفتم نمی‌خواهیم مردم را به دردسر بیندازیم. به هر روی این کارت‌ها اطلاعات خوبی را درخصوص میزان و چگونگی مصرف در اختیار ما قرار می‌دهد.

یکی از دلایلی که برای ادامه‌ی استفاده از سامانه‌ی هوشمند سوخت مطرح می‌شود، این است که این سامانه کمک می‌کند تا میزان مصرف مصرف‌کنندگان کنترل شود. در حال حاضر بسیاری از مردم، همانطور که اشاره شده از کارت جایگاه‌داران استفاده می‌کنند، این امر خللی را در کاربرد این سامانه ایجاد نمی‌کند؟

در خصوص کنترل مصرف نگرانی خاصی وجود ندارد. در واقع تا پیش از شش خرداد‌ماه که آزاد‌سازی نرخ حامل‌ها انجام گرفت، یک سهیمه 60 لیتری بنزین 700 تومانی داشتیم و بنزین 100 تومانی هم عرضه شده آیا ما برای بنزین 1000 تومانی محدودیت اعمال کرده بودیم؟

برخی از جایگاه‌داران تاکید داشتند که مصرف‌کنندگان بنزین آزاد را هم با کارت خود بزنند

خیر. ما هم بنزین آزاد در کارت مصرف‌کنندگان داشتیم و هم در کارت جایگاه‌داران. هیچ محدودیتی هم وجود نداشت. تنها اتفاقی که پس از هفته اول خرداد‌ماه افتاد این بود بنزین 700 تومانی کنار گذاشته شد. برخی گفتند که حالا که بنزین تک‌نرخی شده است راه برای قاچاق این فرآورده باز می‌شود، اما ما قبلا هم یک نرخ 100 تومانی بدون محدودیت داشتیم. در واقع به گونه‌ای صحبت می‌شود که انگار تا پیش از این در کشور بنزین آزاد وجود نداشته است. آمار و ارقام هم نشان می‌دهند که ما رشد غیرمتعارفی نداشته‌ایم و دقیقا افزایش مصرف در حدی بود که خودمان انتظار داشتیم.

حذف کارت هوشمند سوخت پذیرفته نیست

دلیل اصرار رییس اتحادیه جایگاه‌داران برای حذف کارت هوشمند چیست؟ او در گفت‌وگو با ایسنا گفته بود که این سامانه دیگر کهنه شده است نظر شما در این باره چیست؟

چنین بحثی پذیرفته نیست. این سامانه هشت سال است که دارد فعالیت می‌کند و متناسب با نیاز، این سامانه را به لحاظ سخت‌افزاری، امنیت و نرم‌افزاری ارتقاء داده‌ایم. شما در نظر بگیرید که آیا در طول سال های اخیر، به غیر از اتفاقی که در روز 25 تیرماه افتاده، آیا گزارشی مبنی بر ناکارآمد بودن این سامانه دیده‌اید؟ آیا کسی گفته که به پمپ بنزین رفته و کارت خود را درون دستگاه قرار داده اما سامانه اجازه زدن بنزین را به او نداده است؟

این تنها سامانه‌ای است که در طول سال‌های گذشته به صورت 24 ساعته به مردم سرویس داده است. حتی دستگاه‌های ATM (خودپرداز) هم به‌طور شبانه‌روزی ارائه سرویس ندارند و گاهی دچار مشکل می‌شوند. اگر چنین مشکلاتی در این سامانه وجود داشت همان اوایل آن را جمع می‌کردند، چرا که این سامانه جایگزینی ندارد. در واقع اتفاق روز 25 تیرماه نشان داد که مردم اگر بدون بنزین وارد جایگاه شوند و سامانه خراب باشد، گزینه دیگری نخواهند داشت. من قاطعانه می‌گویم که این سامانه به هیچ عنوان قدیمی نشده است و تعجب می‌کنم از اقای حاج محمدرضا، رییس اتحادیه جایگاه‌داران که چنین اظهار‌نظری می‌کنند. او نمی‌تواند در خصوص سیاست‌های شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اظهارنظر کند. وظیفه‌ی او این است که پاسخگویی مشکلات صنفی باشد.

4:30 صبح متوجه اختلالات جایگاه‌ها شدم

آقای حاج محمدرضا در صحبت‌های اولیه‌ی خود در روز 25 تیرماه در گفت‌وگو با ایسنا به موضوع بروزرسانی نرم‌افزار سامانه اشاره‌ای نکرد. آیا در جریان این موضوع قرار نداشته است؟

او در جریان نبوده است. خود من هم حدود ساعت 4:30 صبح متوجه این اتفاق شدم. با پیگیری‌هایی که از طریق آقای روحانی، رییس سامانه پخش هوشمند و پیمانکار پشتیبان انجام دادم، گفته می‌شد که حدود 50 جایگاه تا آن لحظه از کار افتاده بودند و واقعا نمی‌دانستیم چه اتفاقی افتاده بود. بلافاصله هم بسیج شدیم مشکل را ریشه‌یابی کردیم. مشکلی که قابل پیش‌بینی نبود و احتمال آن بسیار کم بود، چرا که ما همواره در طول سال‌های گذشته سامانه را بروز کرده بودیم و هیچ‌گاه با این مشکل مواجه نشده بودیم. به هرحال سریعا برای رفع مشکل اقدام کردیم و اولین جایگاه‌های تهران حدود ساعت 6:30 صبح به مدار برگشتند و تا ساعت 9 صبح بحران تقریبا در کل کشور حل شده بود. به دلیل این‌که زمان، زمان بسیار حساسی بود برنامه‌ریزی‌های دقیقی انجام دادیم و اولویت را با جایگاه‌هایی قرار دادیم که در ابتدای راه‌های مواصلاتی برون‌شهری قرار داشتند. براساس اطلاعاتی که ما از طریق سیستم‌های در دسترس می‌گرفتیم 70 درصد جایگاه‌ها تا ساعت 9 صبح به مدار برگشته بودند. تا ساعت 8:30 صبح بحران در شهر تهران نیز مدیریت شده بود. من در مصاحبه ساعت 9:45 دقیقه صبح خود در روز 25 تیرماه با احتیاط گفتم که تا ساعت 12 مشکل حل خواهد شد وگرنه تا حدود ساعت 11 تعداد بسیار معدودی جایگاه در کشور وجود داشت که در مدار نبودند. به هرحال این اتفاقی بود که از تهران تا دور دست‌ترین نقاط کشور را فرا گرفته بود و نیاز به یک بسیج کشوری داشت، اما اتفاق بسیار نادری بود.

فکر نمی‌کنید اگر اطلاع‌رسانی لازم درباره‌ی برنامه شرکت ملی پخش برای به روز‌رسانی سامانه هوشمند انجام می‌شد، مردم با مشکل مواجه نمی‌شدند؟

کسی پیش‌بینی چنین مشکلی را نمی‌کرد. عین کاری که در روز 24 و 25 تیرماه صورت گرفت، شب گذشته هم بدون هیچ مشکلی انجام شد. این نشان می‌دهد که بروز‌رسانی به صورت مداوم انجام می‌گیرد. ما نمی‌توانیم به مردم بگوییم که بدانید که ما امشب یک کار نرم افزاری داریم و شما در جریان باشید. این جامعه را متشنج می‌کند.

هیچ مشکلی در اطلاع‌رسانی تک‌نرخی شدن بنزین وجود نداشت

سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی نیز در گفت‌وگو با ایسنا گفت که "ما در مورد موضوعاتی که جامعه را دچار دغدغه می‌کند، اطلاع‌رسانی نمی‌کنیم." این سوال مطرح است که اتفاق روز 25 تیرماه دغدغه مردم را مضاعف نکرد؟ به هرحال مشکلات نرم‌افزاری غیرقابل پیش‌بینی نیست. آیا اعتقاد ندارید که به‌طور کلی انتخاب چنین زمانی که مردم درگیر سفر بودند نوعی بدسلیقگی بود؟

ببنید. این اتفاق برای خود ما هم که دست‌اندرکار بودیم قابل پیش‌بینی نبود. در هشت سال گذشته هزاران بار نرم‌افزار سامانه به روز‌رسانی شده است. پیمانکار پشتیبان این سامانه کار روزانه‌اش این است. بنابراین ما نمی‌توانیم در این خصوص اطلاع‌رسانی انجام دهیم.

مشابه چنین مشکلی اخیرا به وجود آمد. در واقع در آستانه تک نرخی‌شدن بنزین و زمانی که شایعاتی در این زمینه به وجود آمده بود اطلاع رسانی دقیقی در این زمینه صورت نگرفت و شایعه جلوتر از واقعیات حرکت می‌کرد. حتی برخی از مردم و به‌طور خاص چند تن از افرادی که به ما اطلاع‌رسانی کردند، بدون این‌که اطلاع رسانی دقیقی به آن‌ها صورت بگیرد با بنزین 1000 تومانی و تک‌نرخی مواجه شده بودند، در حالی که اطلاع‌رسانی از سوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی صورت نگرفت. در آن زمان گفته می‌شد که به نظر می‌رسد این شرکت اعتقاد چندانی نسبت به اطلاع‌رسانی ندارد. نظر شما در این باره چیست؟

در این باره باید بگویم تغییرات در نرخ سوخت باعث توقف و یا وقفه در عرضه‌ی آن نمی‌شود. شب قبل از این‌که قرار بود بنزین تک‌نرخی شود من در تلویزیون حاضر شدم و نرخ‌های جدید را به اطلاع مردم رساندم. شاید برخی اطلاعات خود را از جای دیگری می‌آورند و تلویزیون نگاه نمی‌کنند. اتفاقا آقای وزیر هم به من گفته بودند که اطلاع‌رسانی‌ها تنها از طریق من انجام شود. به همین دلیل من تا چند روز متوالی در صدا‌وسیما اطلاع‌رسانی‌های لازم را انجام دادم. بنابراین در بحث تک نرخی شدن بنزین هیچ مشکلی وجود نداشت. البته شایعاتی در این زمینه از چند روز قبل به وجود آمده بود. ما گلایه داریم از رسانه‌ها که بدون اطلاع از ابعاد فنی، ماجرای 25 تیرماه گزارش‌هایی را منتشر کردند. اگر این سامانه کهنه است، چرا پس از هشت سال این موضوع بروز پیدا کرد؟

صدا‌وسیما پنج‌شنبه شب گزارشی را منتشر کرد مبنی بر این‌که سامانه پیر شده است و ... این‌ها مسائلی است که دوستان ناآگاه مطرح می‌کنند و یک عده هم به آنها خط می‌دهند. من بعد از مهرماه یک سری مسائل در خصوص جایگاه‌داران مطرح می‌کنم که یکسری منافع‌شان در چیست.

زمانی که این سامانه راه افتاد برخی می‌گفتند که کارت‌های سوخت قابل جعل هستند. ما گفتیم هر کس بتواند کارت را جعل کند به او جایزه می‌دهیم. این پروژه از ابتدا مناسب شرایط کشور دیده شده است. شما ببنید زمانی که اوج مصرف بنزین را داریم سامانه بدون مشکل بنزین مردم را تامین می‌کند، در حالی که سیستم‌های الکترونیکی مثل ATM زمانی که یارانه‌ها واریز می‌شود با مشکلات عمده مواجه می‌شوند.

رسانه‌ها در سوآپ بنزین سنگ‌اندازی کردند

چندی پیش یکی از خبرگزاری‌ها گزارشی مبنی بر ورود بنزین فاقد استاندارد یورو 4 از ترکمنستان به کشور منتشر کرده بود و گفته بود که اسناد آن را نیز منتشر خواهد کرد، در حالی که برخی گزارش‌ها حاکی از این بود که قرار بوده این بنزین وارد کشور عراق شود. آیا این موضوع صحت دارد؟

نیازی به ارائه‌ی اسناد نیست. ما قرار‌دادی را برای سوآپ بنزین داشته‌ایم. مشخصات مورد تایید شرکت ملی نفت را هم به پیمانکار داده بودیم. یک محموله‌ی بنزین چهار میلیون لیتری گرفتیم و تخلیه کردیم. زمانی که تخلیه کردیم متوجه شدیم که یکی از مشخصاتی که وجود دارد با مشخصاتی که ما به پیمانکار داده بودیم، هم‌خوانی ندارد، بنابراین قرار‌داد را متوقف کردیم. ما با پیمانکاری قرار‌داد سوآپ بنزین داشتیم که ممکن بوده قبل از ما به عراق بنزین داده باشد. مصرف روزانه بنزین در کشور 70 میلیون لیتر است و به این ترتیب چهار میلیون لیتر نسبت به این رقم عددی نیست. در واقع ما قصد داشتیم که اگر در ترکمنستان بنزین مناسبی وجود دارد آن را وارد کنیم یک محموله گرفتیم و متوجه شدیم که تنها یکی از مشخصه‌های آن با آنچه ما می‌خواستیم همخوانی ندارد و قرار‌داد را متوقف کردیم. هفته گذشته هم یک کشتی دیگر از این بنزین آمد و من گفتم تا ازمایش نشده آن را تخلیه نکنید.

این محموله در کشور عرضه شد؟

بله. ما این بنزین را با بنزینی که در مخازن وجود داشت ترکیب و به گونه‌ای آن را اصلاح کردیم و به دست مردم رساندیم. متاسفانه مطبوعات در این زمینه سنگ‌اندازی کردند و ما دیدیم که یک محموله چهار میلیون لیتری در هفته ارزش دردسر ندارد. اگر نه آن محموله مشکل خاصی نداشت و می‌توانستیم با انجام اصلاحات لازم آن را عرضه کنیم.

خرداد‌ماه سال جاری سوآپ بنزین در کشور از سرگرفته شد. با توجه به این‌که مازاد فرآورده‌ نفتی در کشور وجود دارد، آیا برای انعقاد قرار‌دادهای جدید سوآپ برنامه‌ای دارید؟

ما سوآپ را در فرآورده‌هایی که نیاز داریم انجام می‌دهیم. مثلا ما بنزین نیاز داریم و اگر ببینیم کشوری بنزین دارای استاندارد‌های لازم را دارد سوآپ می‌کنیم و فرآورده‌ مازاد دیگری از جمله نفت، گاز نفت کوره به آنها می‌دهیم. بنابراین سوآپ را براساس نیاز خود همیشه داریم.

بعید می‌دانم امسال بنزین گران شود

روز گذشته جلسه‌ای در کمیسیون انرژی مجلس برگزار شد که بررسی آثار افزایش قیمت بنزین و مشکلات اخیر جایگاه‌داران که به نظر می‌رسد مشکلات روز 25 تیرماه را هم شامل می‌شود را در دستور کار قرار داده بود. آیا افزایش احتمالی قیمت بنزین منطقی تصمیمی به نظر می‌رسد و آیا اساسا افزایش قیمتی را در سال جاری در نرخ این حامل خواهیم داشت؟

چیزی در خصوص اتفاقات 25 تیرماه در دستور کار کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی نبود. مسائلی را از قبل جایگاه‌داران درباره کارمزدشان و چیزهای دیگر مطرح کرده بودند که دو یا سه هفته پیش هم جلسه‌ای در همین کمیسیون در این زمینه برگزار شده و همکاران ما در مجلس حاضر شده بودند. اگر بررسی اتفاقات 25 تیرماه در دستور کار بود کارشناسان، در جلسه حضور پیدا می‌کردند درباره افزایش قیمت بنزین هم بعید می‌دانم در سال جاری افزایش قیمتی داشته باشیم.

آقای سجادی تا پیش از تک‌نرخی شدن بنزین و گران شدن آن هم تمامی اظهار نظرنظر‌ها حاکی از آن بود که بعیداست بنزین گران شود.

گزینه‌ها مطرح بود. من صحبت‌های آقای وزیر را خودم از طریق رادیو تلویزیون شنیدم که گفته بود گزینه‌های مختلفی در حال بررسی است و واقعا هم اینگونه بود، چون با همکاری خود ما این گزینه‌ها تهیه شد. معتقدم در خصوص بنزین وقتش بود تک نرخی شود. البته ممکن است در طول سال‌های آینده، ما تدریجا نرخ بنزین را به فوب خلیج فارس برسانیم. درهر حال ما طبق قانون باید نرخ بنزین را به 90 درصد نرخ فوب خلیج‌فارس برسانیم. با این وجود فکر نمی‌کنم بعید می‌دانم با توجه به اصلاح نرخی که در ابتدای سال انجام گرفت، در سال جاری افزایش نرخی را داشته باشیم.

سوال آخر این که طوفان 28 تیرماه مشکلی را برای جایگاه‌های سوخت در مناطق آسیب‌دیده ایجاد کرد یا خیر؟

گزارشی مبنی بر بروز خسارت یا توقف عرضه سوخت دریافت نکردیم. اتفاقا من با مدیران مناطق شمالی هم صحبت کردم و خوشبختانه گزارشی را در این زمینه ارسال نکردند.