تقابل فقر و غنا، پارادایمی برای تحلیل تاریخ پس از جنگ

گروه سیاسی - مخالفت عملی و علنی امام خمینی (ره) با اشرافی‌گری. یکی از آن قله‌های سخنرانی رهبر انقلاب به مناسبت 14 خرداد بود که علاوه بر مخاطب قرار دادن همه‌ی آحاد جامعه، حتما مخاطب خاصی هم داشت. چه اینکه این مقوله، یکی از پایه‌های مردمی بودن انقلاب اسلامی را شکل داده و انقلاب اسلامی که جمهوری برآمده از در این وادی نکوشد، مردمی بودن خودش را از دست می‌دهد.

به گزارش بولتن، مبارزه با اشرافی‌گری آنقدر موضوع مهمی بوده و هست که امام خمینی (ره) آنرا به عنوان پارادایمی برای تحلیل همه‌ی اتفاقات بعد از جنگ قرار می‌دهد. آنجا که در اطلاعیه‌ی پذیرش قطع‌نامه پایان جنگ، تقابل فقر و غنا را به عنوان جنگ پس از این کشور برشمرده و پابرهنگان را که میراث‌بر اصلی انقلاب هستند، با قشری آشنا می‌سازند که در نقطه‌ی مقابل آنها قرار داشته و این قشر کسانی نیستند جز مرفهین بی‌درد.

و اما رهبر انقلاب. همان‌قدر که این تقابل در نزد امام راحل مهم بود، در نزد رهبر انقلاب نیز تقابل فقر و غنا و تلاش برای تأمین عدالت اجتماعی مهم بوده و هست. آنقدر این موضوع مهم بوده و هست که ایشان در مهمترین نماز جمعه‌ی تاریخ جمهوری اسلامی یعنی نماز جمعه‌ی بعد از انتخابات 88، با اسم بردن از چهره‌های نظام، دیدگاه خود نسبت به عدالت اجتماعی را روشن می‌سازند. گواه این ادعا، بیانات گسترده‌ایست که معظم له در اینباره فرموده و آخرین آن، همانی‌ست که در 14 خرداد 94 در حرم امام خمینی(ره) پرده برداری شد. اما پشتوانه‌ی بیانات امروز، چهارچوب‌های‌ست که ایشان در گذشته تنظیم کردند:

« یک شاخص دیگر برای پیشرفت، عدالت است. اگر کشوری در علم و فناوری و جلوه‌های گوناگون تمدن مادی پیشرفت کند، اما عدالت اجتماعی در آن نباشد، این به نظر ما و با منطق اسلام پیشرفت نیست. امروز در بسیاری از کشورها علم پیشرفت کرده است، صنعت پیشرفت کرده است، شیوه‌های گوناگون زندگی پیشرفت کرده است، اما فاصله‌ی طبقاتی عمیق‌تر و شکاف طبقاتی بیشتر شده است؛ این پیشرفت نیست؛ این پیشرفتِ سطحی و ظاهری و بادکنکی است.» بیانات در اجتماع مردم اسفراین‌ 22/7/91

همان‌طور که می‌بینید این فراز، به یکی از حساس‌ترین مسائل پیرامون عدالت اجتماعی پرداخته و آن، نسبت عدالت اجتماعی با پیشرفت است. پیشرفتی که بعضی برنامه‌نویسان کشور به صراحت اعلام کردند باید برای رسیدن به آن بخشی از جامعه را له کنیم. اما رهبر انقلاب در برابر این دیدگاه ایستاده و پیشرفتی که در آن عدالت نباشد را مترسکی از پیشرفت معرفی می‌کنند که قابل پذیرش نیست.

همچنین ایشان در جای دیگری می‌فرمایند: «ما رونق اقتصادی کشور را بدون تأمین عدالت اجتماعی به‌هیچ‌وجه قبول نداریم و معتقد به آن نیستیم. کشورهایی هستند که شاخصهایشان خیلی خوب است، مطلوب است، رشد اقتصادیشان خیلی بالا است؛ لکن تبعیض، اختلاف طبقاتی، نبود عدالت در آن کشورها محسوس است؛ ما این را به‌هیچ‌وجه منطبق با خواست اسلام و اهداف جمهوری اسلامی نمیدانیم.» بیانات در جلسه تبیین سیاست‌های اقتصاد مقاومتی 20/12/92

همان‌طور که می‌بینید، باز هم مثل مورد قبل، پیشرفت‌های اقتصادی و جلوه‌های گوناگون آن در ابعاد مختلف مثل رشد اقتصادی، افزایش قدرت خرید و ... تنها در چهارچوبی پذیرفتنی‌ست که آمار ارائه شده، کیفیت لازم را دارا باشد. این کیفیت نیز تنها توسط متری به نام عدالت اجتماعی قابل اندازه‌گیری‌ست.

«اقتصاد مقاومتی، عدالت‌محور است؛ یعنی تنها به شاخصهای اقتصاد سرمایه‌داری ـ [مثل] رشد ملّی، تولید ناخالص ملّی ــ اکتفا نمیکند؛ بحث اینها نیست که بگوییم رشد ملّی اینقدر زیاد شد، یا تولید ناخالص ملّی اینقدر زیاد شد؛ که در شاخصهای جهانی و در اقتصاد سرمایه‌داری مشاهده میکنید. در حالی که تولید ناخالص ملّی یک کشوری خیلی هم بالا میرود، امّا کسانی هم در آن کشور از گرسنگی میمیرند! این را ما قبول نداریم. بنابراین شاخص عدالت ـ عدالت اقتصادی و عدالت اجتماعی در جامعه ـ یکی از شاخصهای مهم در اقتصاد مقاومتی است.» بیانات در حرم مطهر رضوی 1/1/93

اما باید اعتراف کرد با طرح موضوع اقتصاد مقاومتی، تقابل اسلام پابرهنگان با اسلام مرفهین بی‌درد، وارد فاز عملیاتی‌تر و ملموس‌تری شد. چه اینکه امروز می‌بینیم، سرداران جبهه‌ی اقتصاد مقاومتی را همین اقشار پابرهنه‌ای تشکیل می‌دهند که اولا دنبال نیاز اضافی تراشیدن برای خود نبوده و ثانیا تا حد امکان، مبتنی بر اقتصاد درون‌زا نیازهای خود را با تلاش مضاعف، از داشته‌های شخصی تامین می‌کنند. اما در مقابل کسانی هستند که برای باز کردن همه‌ی گره‌های داخلی، گره‌گشایی را در آن‌طرف مرزها دیده و این روزها آنقدر دامنه‌ی آنرا گسترده کرده‌اند که نان و آب ما را هم در پیوند با اقتصاد وارداتی تعریف می‌کنند.

آنچه بدیهی‌ست، طبق فرموده‌ی امام راحل مسئله‌ی اصلی امروز ما متأثر از تقابل دو نگاه کلان موجود در کشور است که یکی همه‌ی تمتعات داخلی را به دست کریمانه‌ی دیگرانی پیوند زده است که برای تامین نظر آنها باید به بهانه‌ی افراطی‌گری، ارزش‌های انقلابی را کنار گذاشت. و در طرف دیگر پابرهنگان کریم النفسی قرار دارند که صرفا برای نان و آب زندگی نکرده و مثل مولای‌شان اباعبدالله الحسین (ع) حاضر نیستند برای یک لیوان آّب، تن بر پذیرش هر مذاکره‌ای بدهند. حال این ماییم و تصمیم برای قرار گرفتن در یکی از دو طرف جبهه...