موضوع اصلی در حوزه فرهنگ خودآگاهی فرهنگی است

گروه سبک زندگی، شهردار تهران با تاکید بر ضرورت حرکت به سمت خودآگاهی فرهنگی و کشف موضوعات فرهنگی در جامعه، گفت: فرهنگ یک کالا نیست و در نتیجه نمی‌توان با منطق نظریات و مدل‌های اقتصادی در تولیدات فرهنگی دخالت مستقیم داشته باشیم.

به گزارش بولتن نیوز، محمدباقر قالیباف، در سومین همایش ملی و دومین جشنواره ارتقای کیفیت، آثار و محصولات فرهنگی که در محل سالن همایش‌های بین المللی برج میلاد تهران برگزار شد، بر ضرورت وجود نگاهی نقادانه در حوزه کارهای فرهنگی اشاره کرد و گفت: نخستین ویژگی همه جشنواره‌ها و یا نشست‌های سالانه و دوسالانه این است که گذشته را نقد و بررسی کنند و آن را در قالب میزگرد‌ها، نمایشگاه‌ها و سخنرانی‌ها به نمایش بگذارند.

وی افزود: همچنین هر کنفرانس و جشنواره‌ای باید افق آینده خود را به طور روشن ترسیم کند. بنابر این اگر نشست و جشنواره‌ای این دو ویژگی را نداشته باشد شاید وقت و امکان خود را اسراف کرده باشیم.

مهمترین نقد بر کارنامه ما در حوزه فرهنگ است

وی افزود: مهم‌ترین نقد بر عملکرد و کارنامه ما در حوزه فرهنگی را مقام معظم رهبری با بیانی روشن و شفاف مطرح می‌کنند که «کارنامه ما در حوزه فرهنگی قابل قبول نیست» و «فرهنگ در کشور مظلوم است». ایشان مطرح می‌کنند که اگر در عرصه‌های دیگر کارنامه قابل دفاع داشته باشیم، در حوزه فرهنگی حتما کارنامه ما قابل قبول نیست. شاید بحث‌هایی در جامعه با عنوان تهاجم فرهنگی و ناتوی فرهنگی که از آن نگران هستیم نیز به این دلیل است که در تولید اقتدار فرهنگی که به تعبیر مقام معظم رهبری اقتدار حقیقی است، ناموفق بوده‌ایم.

مهم‌ترین عرصه پیشرفت، توسعه و استقلال کشور حوزه فرهنگ است

شهردار تهران با بیان اینکه «مهم‌ترین عرصه پیشرفت، توسعه و همچنین استقلال یک کشور در حوزه پیشرفت فرهنگی آن کشور است»، عنوان داشت: اولین شرط کار فرهنگی، نیت افراد است، به نحوی که باید ببینیم آیا این نیت الهی و خالصانه هست یا خیر؟ این امر هم به کلام و سخنرانی بستگی ندارد بلکه مهم این است که در قلب ما چه می‌گذرد و با چه نیتی سخن می‌گوییم. همچنین باید ببینیم که منطق ما در کار فرهنگی چیست؟ آیا کار فرهنگی می‌کنیم که شغل داشته باشیم و حقوق بگیریم؟

پیمانکاری فرهنگی فعالیتی ضد فرهنگ است

وی تصریح کرد: این روز‌ها رسم شده که در سازمان‌ها برای کار فرهنگی، پیمانکاری فرهنگی می‌کنیم. اما پیمانکاری فرهنگی یک فعالیت ضد فرهنگی است. منطق پیمانکاری بر اساس سود اقتصادی است و در حوزه اداری به دنبال ارایه گزارش برای رضایت مدیر بالادست است و در حقیقت این کار فرهنگی در‌‌ همان قالب کار سرمایه‌داری دنبال می‌شود. کار فرهنگی که منطق آن سرمایه داری و پول باشد، یک کار فرهنگی نیست بلکه یک کار اقتصادی است.

وی ادامه داد: ما از فرهنگ قرآنی اینگونه یاد گرفته‌ایم که خریدار جان انسان خداست، اگر خودمان را به هر کس دیگری غیر از خدا به هر قیمتی بفروشیم، ارزان فروخته‌ایم. ما هر روز عمر خود را می‌گذاریم اما آیا ارزش عمر ما این است که خودمان را به شغل و حقوق بفروشیم؟ اگر قبول داریم که خداوند رزاق است و رزق و روزی ما را می‌دهد، دیگر نباید عمر خود را به حقوق بفروشیم.

شهردار تهران گفت: امروز هنر ما این است که پول را خرج می‌کنیم تا پایان سال پولی به خزانه برنگردد. در این میان ۹۰ درصد از این بودجه را صرف هزینه جاری و ۱۰ درصد آن را هزینه کار فرهنگی می‌کنیم و حتی کار فرهنگی هم به این شکل پیمانکاری انجام می‌شود. به عنوان نمونه کار اداری داریم که قرار است خیابانی را آسفالت کنیم، آن یکی پیمانکار هم قرار است کار فرهنگی انجام دهد اما این دو چه نسبتی با هم دارند و چه خیر و برکتی را ایجاد می‌کنند؟

قالیباف با بیان اینکه فرهنگ کالا نیست و ما هم مردم را به عنوان طعمه نمی‌بینیم که بخواهیم با آن‌ها رفتار ابزاری کنیم، تاکید کرد: گاهی پول و امکانات را از مسیر‌هایی پیدا می‌کنیم که هیچ نسبیتی با کار فرهنگی و اسلامی ندارد. اگر میلیارد‌ها تومان از این پول بیاید و هزینه شود، باز هم این کار فرهنگی اثرگذار نیست و به دل کسی نمی‌نشیند. بنابر این ما نباید منطق کار فرهنگی را در منطق کار سرمایه‌داری پیش ببریم.

گاهی در کار فرهنگی اصول‌گرا نیستیم بلکه وصول‌گرا هستیم

شهردار تهران تصریح کرد: گاهی در کارهای فرهنگی اصولگرا نیستیم بلکه وصولگرا هستیم. یعنی بر اساس وصول بودجه و اعتبارات فعالیت فرهنگی انجام می‌دهیم نه بر اساس اصولگرایی؛ این در حالی است که اصولگرایی دارای مبانی است که با پول و بی‌پول هر چه که شد رسالت خود را باید انجام دهیم.

وی یادآور شد: بسیاری از اوقات پروژه‌ای را تعریف می‌کنند اما در تعریف آن کاملا به صورت اقتصادی به مساله نگاه می‌کنند و به این موضوع توجهی ندارند که کاری را برای خدا انجام می‌دهند. گاهی اوقات ممکن است از سفره‌ای که برای دین خدا پهن می‌کنیم چیزی هم به ما برسد اما اگر نیت پهن کردن این سفره برای پر کردن جیب خودمان باشد، هر میزان هم که تولیدات فرهنگی داشته باشیم، این تولیدات هیچ فایده‌ای ندارد و اثر و برکتی هم نخواهد داشت.

نیازمند شناخت چرخه کار فرهنگی هستیم

قالیباف از «تولید»، «توزیع»، «ترویج» و «مصرف» به عنوان چرخه کار فرهنگی یاد کرد و گفت: اشکال جدی در چرخه کار فرهنگی این است که ما بدون اینکه بدانیم مصرف کجا است، اول به تولید توجه می‌کنیم. ما گاهی فقط تولید می‌کنیم و نمی‌دانیم که مردم ما چه چیزی را، چقدر و به چه دلیل می‌خواهند مصرف کنند؟ این در حالی است که باید بازار مصرف خودمان در حوزه فرهنگی را خوب بشناسیم.

وی به موضوع تولید نوشت افزار ایرانی و اسلامی اشاره کرد و گفت: ما در بسیاری از موضوعات تولیدات زیادی داریم که به زور می‌خواهیم به خورد مردم بدهیم اما نباید با موضوع کار فرهنگی این رفتار را داشته باشیم. گاهی معلوم است تولیدی که انجام می‌دهیم بازار مصرف ندارد اما به صورت اجباری می‌خواهیم این تولید را روی کالای دیگری بگذاریم و به مردم بدهیم.

شهردار تهران عنوان داشت: در حال حاضر موسیقی رسمی و موسیقی غیر رسمی در کشور چقدر مشتری دارد؟ در حوزه سینما حجم تولیدات ما – اعم از فیلم‌های ارزشی و غیر ارزشی- چقدر است و چه سهمی از بازار را در اختیار داریم؟ گاهی افرادی در آمریکا و کانادا زندگی می‌کنند که هنوز اسم فلان سریال یا فیلم هالیوودی برایشان ناآشنا است اما بچه‌های ما همه این فیلم و سریال را با زیرنویس دیده‌اند.

قالیباف افزود: هم اکنون ۳۶۰۰ انتشاراتی وجود دارد اما تعداد کتابفروشی‌های ما در تهران ۱۲۰۰ عدد است، در این میان اینکه چقدر از افراد کتابخوان هستند بحث دیگری است؛ فارغ از بازار مصرف، اگر به همین موضوع تولید و توزیع نگاه کنیم مساله روشن می‌شود. البته اینکه می‌گوییم مردم برای خرید کتاب پول ندارند هم درست نیست چرا که کل گردش مالی کتاب در کشور سالانه ۸۰۰ میلیارد تومان است اما گردش مالی لوازم آرایش ۲۰ هزار میلیارد تومان در سال است، تا جایی که هم اکنون ۵۹۰۰ فروشگاه لوازم آرایش در تهران وجود دارد.

وی افزود: ما می‌گوییم مردم بنیه خرید ندارند و یارانه را به کتاب‌هایی می‌دهیم که بازار مصرف ندارد، این در حالی است که باید ابتدا این ذائقه را ایجاد کنیم. وقتی می‌خواهیم در حوزه‌های فرهنگی تولید کنیم، باید بدانیم چرخه تولید چیست؟

قالیباف ادامه داد: جامعه، کشور و ملت چهار موضوع قدرت، ثروت، معرفت و منزلت را تولید می‌کند و آن کار فرهنگی اثرگذار است که بتواند این چهار مورد را به هم تبدیل کند. اصلی‌ترین کار فرهنگی نیز آن است که بتواند ثروت را به منزلت، منزلت را به ثروت، قدرت را به معرفت و معرفت را به قدرت تبدیل کند. به این ترتیب اگر بخواهیم چیزی را تولید کنیم باید بگوییم محصول تولیدی ما کدام یک از این موارد را به یکدیگر تبدیل می‌کند؟ هم اکنون در کشور اغلب قدرت و ثروت و همچنین ثروت و قدرت - از راه‌های مشروع و غیر مشروع - به یکدیگر تبدیل می‌شوند از این رو کسی که ثروت دارد و می‌خواهد برای خودش منزلت درست کند، برای فرزندش ماشین پورشه و پنت هاوس می‌خرد تا شخصیت و هویت فردی خود را با خودروی خود به جامعه معرفی کند.

شهردار تهران ادامه داد: دو اصلی که باید در جامعه وجود داشته باشد، تعلیم و تکریم است و دو چیزی که نباید باشد نیز فقر و تکاثر است. ما با ۳۵ سال کار فرهنگی خود باید ببینیم که جای این چهار مورد کجا است؟ این موضوع به دلیل آن است که قدرت، ثروت، معرفت و منزلت را به صورت دقیق به یکدیگر تبدیل نکرده‌ایم.

قالیباف با تاکید بر اینکه مشکل ما ارتقای کیفی کار فرهنگی نیست، بلکه باید به سمت خودآگاهی فرهنگی برویم، گفت: البته حتما انتقاداتی هم به حرف من وارد است و من این انتقادات را با دل و جان می‌پذیرم، اما آن چیزی که مهم است، آن است که باید زمینه‌های فرهنگی ملی و اسلامی که در طول تاریخ این سرزمین، جامعه را در برابر همه خطرات محافظت کرده است، کشف کرد.

شهردار تهران همچنین با بیان اینکه نباید در تولیدات فرهنگی دخالت مستقیم داشته باشیم، گفت: شاید فرق جدی اقتصاد و فرهنگ در همین جا است که فرهنگ یک کالا نیست که همانند اقتصاد دائما در آن دخالت کنیم از این رو نمی‌توان با منطق نظریات و مدل‌های اقتصادی در تولیدات فرهنگی دخالت مستقیم داشته باشیم.

قالیباف افزود: ما اگر بصیرت دشمن‌شناسی داشته باشیم و جامعه را تحلیل کنیم، تردیدی در این موضوع نداریم که امروز در کشور یک جبهه انقلاب و یک جبهه معارضان انقلاب داریم و دشمنان ما در حوزه فرهنگی کمر بسته‌اند تا هویت اسلامی و ملی ما را تحت تاثیر قرار دهند. در این شرایط کار تولیدی که با پول شهرداری و به صورت دستوری انجام گیرد، فایده‌ای ندارد. ما باید اجازه دهیم این کار بستر خودش را در جامعه پیدا کند و پیش رود.

اتاق وضعیت فرهنگی نداریم

وی ادامه داد: در این میان ما به عنوان مدیران و خدمتگزاران وظیفه داریم کار فرهنگی را به درستی در جامعه رصد کنیم تا این امکانی که در اختیار داریم، به جیب جبهه معارض انقلاب ریخته نشود؛ بپذیرید که ما مداوم کار فرهنگی را در جامعه رصد نمی‌کنیم و اتاق وضعیت فرهنگی نداریم.

شهردار تهران تاکید کرد: هم اکنون ما در شهرداری تهران یک رصدخانه شهری به عنوان مرکز کنترل شهر ایجاد کرده‌ایم تا این رصد در همه حوزه‌های شهری صورت گیرد اما باید یک رصد فرهنگی نیز داشته باشیم. باید بگذاریم این رصد، ظرفیت‌های موجود در جامعه را به درستی بشناسد. از این رو باید خوب برنامه ریزی کنیم، از این برنامه‌ها به خوبی صیانت کرده و نظارت خوبی نیز داشته باشیم تا این کار در بستر فرهنگی جامعه اتفاق بیفتد نه اینکه خود ما دست به تولید بزنیم.

قالیباف گفت: وظیفه ما رصد، مراقبت و حمایت از تقویت کننده‌ها و تحدید، کنترل و مهار تضعیف کننده‌های ارزش‌های بنیادین و اساسی جامعه است. ما باید زمینه‌های فرهنگی که در بستر جامعه ما وجود داشته و تا به حال از جامعه محافظت کرده است را کشف کنیم.

شهردار تهران همچنین بر ضرورت حمایت از جبهه فرهنگی مومن که حمل پیام انسان سازی و جامعه‌پردازی انقلاب اسلامی را برعهده دارد و می‌تواند در گسترش و اثر بخش سازی آن ایفای نقش نماید، تاکید کرد.

وی افزایش آگاهی را یکی از ویژگی‌های نظام اسلامی دانست و گفت: امنیت و دفاع در ید اختیار رهبر انقلاب است که بتوانند امنیت را به عنوان ابتدایی‌ترین نیاز جامعه بالا برده و جامعه اسلامی را در مقابل تهاجم و نا‌امنی حفظ کنند. اما انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی است و یکی از وظایف و اختیارات مهمی که در قانون پیش بینی نشده نیز آن است که کار فرهنگی به صورت یکپارچه از بالا به پائین اتفاق بیفتد.

قالیباف بیان کرد: تاریخ تشیع نشان می‌دهد عمدتا بعد از دوران حضرت امیرالمومنین (ع)، جایی نبوده است که فقاهت و امامت در راس قدرت باشد، اما امروز این فرصت به برکت امام (ره) و شهدا در اختیار ما قرار گرفته است. زمانی که تشیع در موضع اپوزوسیون بوده است، مهم‌ترین کار فرهنگی خود را به وسیله مردم انجام می‌داد اما این روش غلطی است که چون امروز قدرت را در اختیار داریم، مردم و نهاد‌های مردمی را از هستی و نقش اصلی خودشان دور کنیم و در مقابل همه چیز را در داخل دولت آورده و به صورت حکومتی و ساختاری نگاه کنیم.

شهردار تهران با تاکید بر اینکه محصول فرهنگی باید در درون جامعه و مردم تولید، توزیع، تبلیغ و مصرف شود و دولت تنها وظیفه تقویت و تحدید کننده داشته باشد، گفت: اینکه ما در شهرداری بایستیم و بگوییم سازمان فرهنگی و هنری خودش الزام دارد که فیلم سینمایی تولید کند، فیلم سینمایی تولید می‌شود که جامعه آن را نمی‌پذیرد چرا که مقدمات و موخره‌ها را رعایت نکرده است.

وی تاکید کرد: امیدوارم دست به دست هم دهیم تا در دو سال بعد مجموعه شهرداری تهران در این زمینه به صورت جدی نقد و بررسی شود. البته نباید این احساس ایجاد شود که زحمات نادیده گرفته می‌شود چرا که هر موقع در کار احساس خستگی کردید، باید به دستاوردهای خود نگاه کنید اما زمانی که احساس کبر و غرور کردید، به ضعف‌ها و کارهای بر زمین مانده خود نگاه کنید تا در کار متعادل شوید.