سه اشتباهی که می‌تواند توافق نهایی را با شکست مواجه کند
به گزارش بولتن نیوز، اندیشکده واشنگتن در مقاله‌ای به قلم مایکل سینگمدیرعامل این موسسه می‌نویسد: همان‌طور که مذاکرات ایران و گروه «۱+۵» از یک بن‌بست به بن‌بست دیگر می‌رسد، فرصت مناسبی است تا به بررسی برخی عوامل مؤثر بر این تنگنا بپردازیم. اگر مذاکره‌کنندگان مطمئن نیستند که بتوانند به توافقی برسند که فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه را مهار کند، باید مشخص کنند چطور می‌توانند شکاف‌های توافق فعلی را پر کنند.
اغلب بحث‌ها در مورد چهارچوب توافق هسته‌ای ایران که در ۲ آوریل اعلام شد بر این متمرکز شده که نتیجه این چهارچوب توافقی خوب است یا بد. این مسئله باعث می‌شود که سؤالی عمیق‌تر را نادیده بگیریم: آیا توافق می‌تواند طبق طرح‌ها عملی شود. و صرف‌نظر از اینکه چه کسی جایگزین رئیس‌جمهور باراک اوباما شود، سه نقص این طرح می‌تواند در نهایت موجب شکست طرح شود.
■ توافق صرفاً به مسئله هسته‌ای پرداخته و مسائل منطقه‌ای را مدنظر قرار نمی‌دهد ■
اول، چهارچوب فقط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران توجه کرده و به حوزه کامل منازعات بین ایران و آمریکا نپرداخته است. در یک سطح، این مسئله قابل درک است: حل بحران هسته‌ای بدون توجه به حمایت ایران از تروریسم و اقدامات بی‌ثبات‌کننده منطقه‌ای نیز به اندازه کافی دشوار است. اما این رویکرد چنین فرض کرده که این مسائل یکی پس از دیگر به خوبی قابل حل خواهند بود. برای ایران، پیگیری توافق هسته‌ای بخشی از راهبردی گسترده‌تر مبنی بر گسترش توانمندی‌های نامتقارن و راهبردی است که موجب حمایت از تلاش‌های این کشور برای قدرت‌نمایی و تقویت جایگاه جهانی ایران خواهد بود. اگر این راهبرد تغییر نکند –یعنی، اگر ایران همچنان به حمایت خود از تروریسم، ماجراجویی منطقه‌ای، و سیاست‌های مرتبط به آن ادامه دهد- در نتیجه علت اساسی تلاشش برای کسب توانمندی تولید سلاح هسته‌ای بدون تغییر باقی می‌ماند.
■ مسئله حذف تحریم‌ها کاملاً مبهم و نامشخص است ■
در میان تحریم‌های آمریکا، تعداد اندکی از آنها واقعاً «مربوط به مسائل هسته‌ای» هستند، عبارتی که در توافق موقتی که در نوامبر ۲۰۱۳ حاصل شده و همچنین در چهارچوب لوزان که این ماه اعلام شده ذکر گشته اما در هیچ یک از این دو سند تعریف نشده است. اغلب تحریم‌ها به چندین سیاست مختلف ایران مرتبط می‌شوند، و فقط به فعالیت‌های هسته‌ای مربوط نمی‌شوند. این بدان معنا است که یا این تحریم‌ها ادامه خواهد یافت و ایران با حذف اندکی از تحریم‌ها روبرو خواهد بود و یا این تحریم‌ها برداشته شده و ایران در دنبال کردن سیاست‌های غیرهسته‌ای خود نیز با مسیری بدون مانع مواجه خواهد شد. در حالت دوم، با حذف مؤثرترین تحریم‌ها، آمریکا مجبور است به تحریم‌های با تأثیر کمتر یا اقدامات مستقیم‌تر علیه ایران تکیه کند. در نتیجه احتمال دارد میزان درگیری آمریکا در اختلافات منطقه بیشتر شده و کاهش نیابد.
■ توافق هسته‌ای می‌تواند موجب آشفتگی بیشتر در منطقه شود ■
دوم، توافق جدای از پیشرفت در داخل ایران یا بین آمریکا و ایران، قطعاً موجب آشفتگی محرک‌های منطقه‌ای می‌شود. منتقدان مدعی هستند که عدم وجود شرطی در چهارچوب که تهران را ملزم به برچیدن زیرساخت‌های هسته‌ای‌اش کند نشان می‌دهد که دولت اوباما به دوستی با رهبری ایران در دهه آینده دل خوش کرده است. با این حال چه روابط ایران و آمریکا بهبود یابد و چه خیر، توانمندی هسته‌ای آستانه‌ای ایران موجب مشکلاتی خواهد شد. حتی حکومتی با رابطه دوستانه‌تر نیز، حداقل به دلیل غرور ملّی، حاضر نیست به میل خود دست از این توانمندی بکشد. و تاریخ طولانی جاه‌طلبی و رقابت‌های ایران باعث می‌شود کشورهای دیگر خاورمیانه، بدون توجه به ذات نظام حاکم در تهران یا نگرش آن نسبت به آمریکا، سعی کنند که توانمندی‌های ایران را متوازن ساخته یا با آن هماهنگ شوند.
■ تعلیق موقت تحریم‌ها، به جای حذف کامل، باعث بی‌دوام شدن توافق خواهد شد ■
سوم، صرف‌نظر از اینکه چه کسی در دوره بعدی به کرسی ریاست‌جمهوری تکیه بزند، توافق می‌تواند بی‌ثبات و در نهایت غیرماندگار باشد. احتمالاً تحریم‌های نفتی و مالی آمریکا در وهله اول از قانون مستثنا شده اما به طور قطعی حذف نمی‌شوند زیرا گام‌های صادقانه الزامی شده برای ایران کافی نیستند، و به اندازه کافی هم برگشت‌ناپذیر نیستند، که موجب حذف فوری تحریم‌ها شوند. این بدان معنا است که رئیس‌جمهور «اوباما» -و رئیس‌جمهور بعدی و احتمالاً رئیس‌جمهور بعد از آن- باید همکاری ایران را تضمین کنند و هر شش ماه تعلیق تحریم‌ها را تأیید کنند. اما از آنجا که توافق شفافیت صادقانه کاملی را برای ایران الزامی نساخته، و حجم برنامه دست‌نخورده ایران باعث می‌شود بازرسی‌ها بسیار پیچیده‌تر (و دشوارتر) شود، و همواره تردیدهایی در مورد تقلب ایران وجود خواهد داشت. آشفتگی در منطقه و نبود تعهدات ایران در زمینه سیاست‌های دیگر که موجب حساسیت در واشنگتن هستند، می‌تواند به دفعات بر اجرای توافق تأثیر بگذارد. این مشکلات در کنار هم نشان می‌دهد که تمدید مداوم تعلیق تحریم‌ها دشوار خواهد بود.
توافق پایدارتر نیازمند اقدامات بیشتر از سوی ایران –هم در زمینه مسائل منطقه‌ای و هم برچیدن زیرساخت‌های هسته‌ای‌اش- و در عین حال پیشنهاد حذف تحریم‌های بیشتر به این کشور است. اگر مذاکره‌کنندگان معتقد باشند که چنین توافقی غیرممکن است، باید مشخص کنند که چطور می‌توانند شکاف‌های توافق فعلی را برطرف کنند.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
