سه سناریو برای جهان عرب در سال ۲۰۲۵
■ آینده‌ای بهتر برای اعراب در صورت اتخاذ تصمیمات مناسب■
در این راستا، گزارش اندیشکده مطالعات امنیتی اتحادیه اروپا تلاش دارد تا یک پیام خوش‌بینانه را به مخاطبین خود انتقال دهد و نشان دهد که با اینکه شاید لزوماً یک آینده بهتر برای خاورمیانه و شمال آفریقا قابل پیش‌بینی نباشد اما اکنون می‌توان با اتخاذ تصمیمات مناسب یک آینده بهتر را ممکن ساخت. گزینه دیگر ـ یعنی در انتظار نشستن اینکه رویدادها روند «طبیعی» خود را دنبال کنند ـ نه در منطقه و نه در هیچ جای دیگر گزینه مناسبی نیست. تناقضی که در این رابطه وجود دارد این است که حتی بهترین آینده‌نگری هم می‌تواند اشتباه از آب درآید، زیرا این آینده‌نگری مستلزم اجرای سیاست‌هایی است که در راستای ممانعت از شکل‌گیری آینده ترسیم‌شده به اجرا درمی‌آیند. در حقیقت در سال ۲۰۲۵ ممکن است این گزارش را صرفاً از روی سرگرمی مطالعه کنیم، زیرا بسیاری از پیش‌بینی‌های تیره‌وتار آن شاید محقق نشده باشند. حقیقتاً امیدواریم که اینگونه باشد.
«تخیل مهم‌تر از دانش است، زیرا دانش محدود به همه چیزهایی است که می‌دانیم اما تخیل همه هستی و همه آنچه بعدها خواهیم فهمید را در بر می‌گیرد.»
آلبرت اینشتین
■ گزارش پیش روی شش عامل تغییردهنده بازی را شناسایی کرده است■
این گزارش حاصل برگزاری سه نشست است که گروهی کارشناسان موسوم به گروه آینده‌نگری اعراب را در طول سال ۲۰۱۴ گرد هم آورد. این گزارش پیش‌بینی‌های ارائه‌شده توسط بسیاری از سازمان‌ها را مدنظر قرار داده و تا آنجا که ممکن بوده بر مبنای داده‌های موجود تهیه شده است. این گزارش گمانه‌زنی‌ها را به حداقل رسانیده و موارد مسلم نسبی یا روندهای کلانی که به منطقه خاورمیانه مربوط می‌شوند و احتمالاً در طول یک دهه آینده دستخوش تغییر می‌شوند را شناسایی کرده است؛ مسئله شاید مهم‌تر اینکه گزارش پیش روی شش عامل تغییردهنده بازی را شناسایی کرده است: حوزه‌هایی که در آن‌ها سیاست‌گذاران از طریق انتخاب‌های خود بر جریان رویدادها تأثیر می‌گذارند. بسته به این انتخاب‌ها سه سناریوی احتمالی برای سال ۲۰۲۵ ارائه شده‌اند. همه فرضیات و استنتاجات بر مبنای مواردی هستند که به‌زعم گروه کارشناسان محتمل و باورپذیر بودند.
■ کشورهای عربی به طور فزاینده‌ای به خودشان متکی هستند■
در حالی که جهان عرب و کشورهای همسایه یک فرآیند انتقالی سخت و دشوار را تجربه می‌کنند نقش قدرت‌های بیرونی نیز در حال تغییر است. کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در تعامل با همتایان غربی خود رویکرد جسورانه‌تری اتخاذ کرده‌اند آنهم در مقطعی که کمک‌های بین‌المللی بیش از هر زمان دیگری لازم و ضروری است؛ چرخش آمریکا به سمت آسیا به نظر باعث ایجاد یک خلأ راهبردی شده که ممکن است به طور بالقوه توسط کشورهایی نظیر چین، هند یا برزیل پر شود ـ اما مهم‌تر از همه این‌ها اینکه کشورهای عربی در راستای پرداختن به مسائل پیش روی خویش به طور فزاینده‌ای به خودشان متکی هستند.
■ همه کشورهای عربی با مجموعه‌ای از چالش‌های مشترک مواجه هستند■
همانگونه که این گزارش نشان می‌دهد، همه کشورهای عربی با مجموعه‌ای از چالش‌های مشترک مواجه‌اند که از بیکاری جوانان گرفته تا تغییرات آب و هوایی و تروریسم را شامل می‌شوند. این امر ممکن است انگیزه‌ای برای همکاری میان کشورهای عربی باشد، اما این مسئله به ویژه نشان می‌دهد که رویکردهای دوجانبه دیگر کفایت نمی‌کنند. دولت‌ها نمی‌توانند هیچ‌یک از مسائل فوق‌الذکر را به تنهایی برطرف سازند؛ قدرت‌های بیرونی هنگام ارائه کمک‌های حیاتی خویش باید این مسئله را مدنظر قرار دهند. چندجانبه‌گرایی چه در قالب نهادهای موجود و چه در قالب نهادهای جدید پاسخ مشکلات پیش روی اعراب است ـ تنها در سال ۲۰۱۵ چندجانبه‌گرایی دیگر یک گزینه نیست بلکه یک نیاز است. راه‌حل‌ها همیشه منطقه‌ای هستند و هیچگاه صرفاً محدود به یک کشور نیستند، فرقی نمی‌کند این راه‌حل در قالب یکپارچه‌سازی اقتصادی باشد یا اشتراک اطلاعات. اگر کشورهای عرب بر سر تقاطع موجود مسیر غلط را انتخاب کنند با این کار نه تنها با بی‌ثباتی طولانی مدت مواجه خواهند شد بلکه پیشرفت‌های مهمی را که در طول چند دهه گذشته حاصل کرده‌اند از دست خواهند داد. اگر قرار باشد آینده از همین حالا آغاز شود وقت آن است که کشورهای عربی دست به کار بشوند.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
