«بولتن تئاتر»؛ انحلال گروه «آو» و افتتاح «رام کردن زن سرکش» در آغاز«سال تئاتر»

وی ادامه داد: این نمایشنامه بر اساس یکی از متن های هارولد پینتر با عنوان «ناکجاآباد» نوشته و بازنویسی شده است. «ناکجا آباد» تاکنون در ایران ترجمه نشده بنابراین من ابتدا آن را ترجمه کردم و سپس از روی این ترجمه، متن را بازنویسی و دراماتورژی کردم. در این بازنویسی چهارچوب نمایشنامه پینتر حفظ اما داستان دیگری به اثر اضافه شده و با نام «از اینجا تا ابدیت» قرار است به صحنه برود.

بازیگر نمایش «دایی وانیا» متذکر شد: نمایشنامه «از اینجا تا ابدیت» پنج سال قبل در بخش تولید متون جشنواره تئاتر فجر شرکت کرد و جزو متون برگزیده انتخاب و چاپ شد. فضای نمایش همان حال و هوای آثار هارولد پینتر را دارد اما وجه داستان گویی آن پررنگ تر شده است. در نمایشنامه پینتر داستان غریبه ای روایت می شود که وارد خانه ای می شود که مردی مسن همراه با دو پسرش در آن زندگی می کنند اما در نمایشنامه‌ای که من از روی متن پینتر دراماتورژی کرده ام گذشته این غریبه و مرد صاحب خانه نیز بازگو می شود، گذشته ای که صاحبخانه آن را به فراموشی سپرده است.

دلخواه یادآور شد: از آنجا که لیست بازیگران نمایش دیر مشخص شد در حال حاضر تمرین های فشرده ای را برای آماده‌سازی کار انجام می دهیم و امیدوارم در این یک ماه باقی مانده بتوانیم اثر کاملی را بریا اجرا آماده کنیم. چون این نمایش احتیاج به تمرین های زیاد دارد و چون متن دشواری است فشار بسیاری روی بازیگران وارد خواهد کرد.

وی در پایان درباره دیگر فعالیت هایش گفت: قرار است همزمان با اجرای نمایش «از اینجا تا ابدیت» در سالن استاد سمندریان نمایش «روال عادی» نیز مجددا بازتولید شود. کارگردان این نمایش محمدرضا خاکی است و من و ایوب آقاخانی بازیگران این اثر نمایشی هستیم. بازیگری و کارگردانی در دو نمایش که به شکل همزمان به صحنه می روند کار بسیار سختی است که امیدوارم از عهده آن بربیایم.

نمایشنامه‌نویسان جوان امیدهای آینده هستند/ بازیگر رادی می‌شوم

هادی مرزبان درباره برنامه ریزی خود برای اجرای تئاتر در سال ۹۴ به خبرنگار مهر گفت: سال گذشته گفته بودم که تلاش می‌کنم برای بهار سال ۹۴ تمرین و تولید اثری نمایشی را شروع کنم و به همین دلیل در تلاش هستم تا تمرینات یک اثر نمایشی را در اردیبهشت‌ماه سال جاری آغاز کنم.

«بولتن موسیقی» (17 فروردین) وی درباره اثر یا آثار مدنظر برای تولید و اجرا در سال جاری یادآور شد: در اولویت برای اجرا، ۲ نمایشنامه را مدنظر دارم که هیچ یک از آثار استاد رادی نیست. در تعطیلات نوروز حدود ۳۰ نمایشنامه مختلف بخصوص آثاری از نمایشنامه نویسانی جوان را خواندم که بسیار خوب بودند و معتقدم برخی از این نمایشنامه نویسان جوان امیدهای آینده درام نویسی ما هستند.

کارگردان نمایش‌های «شب روی سنگفرش خیس» و «لبخند باشکوه آقای گیل» ادامه داد: ۲ نمایشنامه مدنظرم از آثار استاد بهرام بیضایی و آقای محمود رهبر هستند. از استاد بیضایی نمایشنامه «سلطان مار» و از آقای رهبر نمایشنامه «در همین حوالی» را مدنظر دارم. نمایشنامه «در همین حوالی» که در حال بازنویسی توسط یک تیم نویسندگان با حضور آقای رهبر است، به نمایشنامه‌ای جهانی تبدیل شده است. طی ۲ هفته آینده از بین این ۲ اثر، انتخاب اصلی خود را برای تولید و اجرا قطعی خواهم کرد.

مرزبان درباره سالن مدنظر برای اجرای یکی از این ۲ نمایشنامه، سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر را گزینه مناسب برای اجرا دانست و در صورت فراهم نشدن شرایط اجرا در سالن اصلی، اجرا در تماشاخانه ایرانشهر را به عنوان اولویت بعدی نام برد.

کارگردان نمایش «تانگوی تخم مرغ داغ» که سال گذشته اجرای عمومی آن با مشکلاتی همراه بود و باعث بستری شدن او در بیمارستان شد، درباره اینکه آیا اتفاقات رخ داده باعث شد تا اثری از زنده‌یاد اکبر رادی را برای سال ۹۴ انتخاب نکند، تصریح کرد: اصلا اینگونه نیست چون اتفاقات سال گذشته من را مصمم‌تر کرد که اجرای آثار استاد رادی حرفی برای گفتن دارد ولی برای اجرای در سال جاری هر چه روی آثار استاد رادی کنکاش کردم دیدم که همه آثار زنده‌یاد رادی را اجرا کرده‌ام و شرایط روحی خودم به گونه‌ای است که دوست دارم کار جدیدی را روی صحنه ببرم.

وی افزود: هیچ بعید نیست که بعد از اجرای جدیدی که مدنظر دارم، مجددا یکی از آثار استاد رادی را تولید و اجرا کنم. تا آثار زنده‌یاد اکبر رادی هستند، من آن‌ها را کار خواهم کرد.

مرزبان با اشاره به کار روی طرحی جدید از آثار زنده‌یاد اکبر رادی، توضیح داد: در حال حاضر روی طرحی کار می‌کنم که برگرفته از کلیه آثار استاد رادی هستند و خودم نیز به عنوان یکی از بازیگران آن طرح حضور خواهم داشت. البته در ابتدای یک اجرای جدید را روی صحنه خواهم برد و سپس درباره تولید و اجرای این طرح اقدام خواهم کرد.

این کارگردان با سابقه تئاتر تأکید کرد: سال گذشته و بعد از بستری شدن در بیمارستان، برای استراحت به خارج از کشور سفر کردم ولی در آن‌جا به همه گفتم که باید به ایران برگردم چون برای من زمانی است که تمرینات یک اثر نمایشی را شروع می‌کنم. تمام تلاشم این است که اردیبهشت‌ماه سال جاری تمرینات اثر نمایشی جدید خود را شروع کنم.

«رابینسون کروزوئه» اقتباسی نسبتاً آزاد از رمان مشهور دانیل دفو است چراکه ردپای اندکی از داستان دفو را می‌توان در نمایش یافت. رابینسون، زمین‌دار ثروتمند بریتانیایی – برزیلی به طمع کسب ثروت از برده‌داری راهی گینه می‌شود. کشتی وی دچار طوفان شده و دوستانش کشته می‌شوند، رابینسون به جزیره‌ای خالی از سکنه می‌رسد و قرار است وی تا ابد الدهر در این جزیره به حیات خود ادامه دهد.

رمان رابینسون کروزوئه از رمان‌های مناقشه‌آمیز تاریخ ادبیات است و حمیدرضا نعیمی در مقام نویسنده نیز خود را وارد این مناقشه می‌کند. رمانی که از دیدگاه مارکس مدلی از جامعه بورژوازی است و ادوارد سعید آن را نمونه یک ادبیات استعماری می‌داند و حالا در اثر نعیمی تبدیل به یک مکاشفه می‌شود، از آن دست مکاشفاتی که به هر نحو در دیگر آثار نعیمی نیز قابل مشاهده است. همانند «فاوست»، نمایش با درگیری ذهن بشر نسبت به رابطه خود و خدا آغاز می‌شود. این بار خبری از «ابتدا کلمه بود» نیست. با اثری کمیک مواجهیم. رابینسون همانند «فاوست»، «کاستلیون» یا «سقراط» فیلسوف نیست، او یک ماجراجوی نسبتاً ملحد است. پس می‌تواند بواسطه کج‌فهمیش نسبت به خدا کتک بخورد.

به نظر می‌رسد ذهن حمیدرضا نعیمی دیگر همچون یک صافی عمل می‌کند که در فرایند اقتباس، اثر پیشین تبدیل به متنی در باب رابطه خدا و انسان با چاشنی آیاتی از انجیل می‌شود. انجیل با لفظ کتاب مقدس در آثار نعیمی آرام آرام به یک موتیف تبدیل می‌شود و رویکرد وی نسبت به آن‌ها، شک‌ورزانه است.

با این حال «رابینسون کروزوئه» از قدرت «فاوست» یا «کالون و قیام کاستلیون» برخوردار نیست. شخصیت رابینسون کروزوئه آن قدر عمیق نیست تا جواب سوال عمیقی از دلش بیرون کشید. پس مستلزم چاشنی‌های دیگری است. ابتدا داستان در قالب یک پارودی خودنمایی می‌کند. این روند پارودیک نیز از‌‌ همان ابتدا قابل مشاهده است. برخلاف روند داستان پدر نسبت به رابینسون رفتار خشنی ندارد، به وی اهانت نمی‌کند و او را ملحد نمی‌شمارد. داستان سفر دریایی رابینسون در رمان دفو بخشی از مصائب وی به حساب می‌آید و نعیمی آن را تبدیل به یک شوخی دراماتیک می‌کند. لیکن تغییر عمده در نمایش زمانی رخ می‌دهد که رابینسون دفو از یک مصیبت‌زده دائمی به یک زمین‌دار در برزیل تبدیل می‌شود و برخلاف داستان دفو، این رابینسون است که پیشنهاد تجارت برده را می‌دهد.

باید گفت نعیمی با تلنگرهایی از جنس نگاه مارکس و سعید، از رمان دفو، اثر ضدسرمایه‌داری – استعماری خلق می‌کند. حتی می‌توان ادعا کرد رمان دفو را نقد می‌کند و ساختار پارودی‌وارش هم شمایی از این نوع تفکر است. اما پافشاری نویسنده بر این مساله به جایی می‌رسد که صحنه‌های نهایی دیگر خالی از داستان‌سرایی ابتدای‌اند. همه چیز در لفافه مجادلات شبه‌فلسفی بسته‌بندی می‌‌شود و از همین جاست که نمایش دچار یک دوگانگی روایی می‌شود.

از ابتدای نمایش تا زمانی که شخصیت جمعه وارد داستان می‌شود، روایت بر پایه نقش راوی رابینسون پیش می‌رود. از همین رو نمایش بیشتر به یک مونولوگ می‌ماند. رابینسون بدون واسطه با مخاطب وارد مکالمه می‌شود و مدام او را از ماوقع داستان آگاه می‌کند. این بخش از نمایش مملو است از جملات دانیل دفو همانند «من در سال 1632 در شهر یورک در یک خانواده... »، در این بخش از نمایش دست کارگردان برای استفاده از دکور منعطفش به شدت باز است. صحنه نمایش جولانگاه حرکات است. پویایی صحنه به شدت به داستان هیجان‌انگیزی که رابیسون نقل می‌کند گره می‌خورد. مخاطب سوار بر موج ماجراجویی‌ها، از انفعال خارج می‌شود تا آنجا که جمعه وارد می‌شود. ساختار روایی دست‌خوش تغییر می‌شود و دیگر خبری از آن مونولوگ‌ها نیست. ردای روای از تن رابینسون برداشته می‌شود و به دانای کل – حمیدرضا نعیمی – سپرده می‌شود. از اینجاست که دیگر صحنه پویایی ندارد. دو نفر رو به هم می‌نشینند و مناظره می‌کنند در باب زبان. می‌‌توان این گونه استنباط کرد که ایستایی صحنه‌هایی نهای دال بر بالا رفتن سن رابینسون و فروکش کردن حس ماجراجویی اوست.

می‌توان این گونه استدلال کرد که در دنیای شبه‌بورژوایی خود اکنون در پی دوران بازنشستگی است تا شاید از شر کسالت عمومی خود رهایی یابد؛ ولی پایان متفاوت نمایش نسبت به رمان را باید به حساب‌‌ همان نگاه‌های نعیمی انداخت. رابینسونی که در مناظره با یک آدمخوار فیلسوف از فلسفه زبان سخن می‌گوید، باید دمی نیز در یأس فلسفی خود فرو برود، با آنکه کلام شبه‌فلسفی‌اش الکن و گنگ است. برای مثال زمانی که به دو مفهوم رنگ زبان و جنس زبان می‌رسیم، دیالوگ به پایان می‌رسد، چون که جهان‌بینی اثر همچون روایتش درگیر دوگانگی است و این دوگانگی در نقد نگارنده نیز تسری پیدا کرده است.

در پایان باید گفت «رابینسون کروزوئه» نمایش نسبتاً موفقی است؛ چراکه موفق می‌شود مخاطب را با خود همراه کند و او را به فکر وادار کند. میلاد نیک‌آبادی فرا‌تر از جهان فکر نعیمی، کار خود را می‌کند و خلاقیت خود را در دنیای پویای نمایش به منصه ظهور می‌گذارد.