از سرگیری روابط ایران و اردن: منطقه در آستانه تحولی راهبردی؟
به گزارش بولتن نیوز، سفر «ناصر جوده»، وزیر خارجه اردن به تهران بازتاب‌های گسترده‌ای در رسانه‌های منطقه‌ای داشته است، به ویژه آنکه این سفر درحالی صورت گرفت که تهران – امان 7 سال است که روابط دیپلماتیک خود را قطع کرده‌اند.
به همین دلیل حضور وزیر خارجه اردن در تهران می‌تواند، بار معنایی بسیاری هم برای کسانی که تحولات منطقه‌ای را پیگیری می‌کنند و هم ائتلاف‌ها و محورهای منطقه‌ای داشته باشد.
پایگاه خبری مصری «اخبارک» مصر در تحلیلی به بررسی سفر جوده به تهران می‌پردازد و در این‌باره می‌نویسد: در حالی‌که شرایطی بسیار پیچیده بر منطقه حاکم است، دولت اردن با اعزام سفیر خارجه خود به تهران پس از قطع روابط دیپلماتیک 7 ساله بین دو کشور و یک سال پس از سفر «محمد جواد ظریف»، وزیر خارجه ایران به اردن، عرصه منطقه‌ای و بین المللی را غافلگیر کرد.
وزارت خارجه اردن پس از اعلام انتصاب «عبد الله ابو رمان» به عنوان سفیر جدید این کشور در تهران، این اقدام امان را صرفا گامی دیپلماتیک توصیف کرد، اما دعوت جوده در سفرش به تهران از جمهوری اسلامی ایران جهت انجام مذاکرات عربی – ایرانی همانند گفت‌وگوها ومذاکراتی که اتحادیه عرب با کشورهای مختلف انجام می‌دهد، نگاه‌ها بیش از پیش به مواضع جدید اردن در قبال ایران جلب شد.
جوده در تهران طی اظهاراتی تصریح کرده بود که عدم ثبات و وجود خشونت و افراط گرایی چند سالی است که در منطقه ریشه دوانده و امان به ضرورت بازگشت سریع امنیت و ثبات سیاسی در منطقه ایمان و باور دارد و «به همین دلیل ما نیازمند وحدت و انسجام بین تمام کشورهای اسلامی هستیم و در این خصوص مذاکره و گفتوگو با برادارن ایرانی و رایزنی با آنها در خصوص قضایا و موضوعات منطقه‌ای برای ما مهم است».
نگاهی به تاریخچه روابط اردن و ایران
مواضع و دیدگاه‌های دو کشور ایران و اردن، مواضع ودیدگاه‌های سیاسی و استراتژیک متعارض و متناقض به شمار می‌آید و دو کشور در بسیاری از پرونده‌ها و قضایای منطقه‌ای با یکدیگر اختلاف نظر دارند.
در این راستا باید گفت که اردن در محوری قرار دارد که در منطقه به محور «اعتدال» و «میانه‌روی» معروف است، در حالی‌که ایران در محور «مقاومت» قرار دارد، به عبارت دیگر اردن هم پیمان آمریکا و غرب و دارای معاهده رسمی با رژیم صهیونیستی است و تشکیلات خودگردان و سازمان آزادیبخش فلسطین را تنها نماینده و نماینده مشروع و رسمی فلسطینیان می‌داند، در حالی‌که ایران اگر نگوییم، غرب و آمریکا را درحال حاضر دشمن خود می‌داند، دست‌کم رژیم صهیونیستی را دشمن درجه یک خویش به شمار می‌آورد و در قبال تشکیلات خود گردان از جنبش «حماس» حمایت می‌کند.
در لبنان نیز ایران در پس حزب الله و جریان 8 مارس قرار دارد، در حالی‌که اردن روابط نزدیک و عمیقی با جریان 14 مارس دارد.
اردن از ادعاهای دولت امارات درباره جزایر سه‌گانه ایرانی دفاع می‌کند و درخواست‌های کشورهای عربی خلیج فارس مبنی بر عدم دخالت ایران در امور داخلی برخی از کشورهای عرب منطقه را تایید و در این چارچوب از نظام حاکم بر بحرین حمایت می‌کند، برخلاف ایران که از انقلاب مردمی در بحرین حمایت می‌کند.
«عریب الرنتاوبی»، نویسنده اردنی بر این باور است که روابط ایران و اردن هر قدر هم سرد باشد، باز برای آغاز مرحله‌ای جدید از رابطه بین دو کشور کفایت می‌کند، در حالی‌که پیشتر شاهد سفر مسئولان ارشد اردنی به تهران به مناسبت‌های مختلف بوده‌ایم.
اما این نویسنده اردنی سفر کنونی وزیر خارجه اردن به تهران را اندکی مغایر با سفرهای پیشین مسئولان اردنی می‌داند، چراکه بر این باور است، ایران با قرار گرفتن در آستانه حل پرونده هسته‌ای خود با آمریکا و غرب در حال ورود به مرحله‌ای جدید از تاریخ خویش است و بر این اساس سفر وزیر خارجه اردن به تهران با سفرهای پیشین مسئولان اردنی تفاوت دارد.
عریب الرنتاوبی بر این باور است که سفر وزیر خارجه اردن به تهران به معنای پاسخ اردن به تغییر و تحولات منطقه‌ای و بین المللی است و اردن از این حیث می‌خواهد، گوی سبقت را از دیگر طرف‌های منطقه‌ای در این مرحله جدید برباید.
بازتاب‌های سفر وزیر خارجه اردن به تهران
«محمد ابو رمان»، پژوهشگر مرکز مطالعات استراتژیک دانشگاه اردن در تحلیلی بر سفر وزیر خارجه اردن به تهران توضیح می‌دهد که گروه تروریستی تکفیری «داعش» که سال گذشته شهر «موصل» در عراق را تصرف کرد و توسعه نفوذ آن در عراق و سوریه موجب تسلط بر مناطق گسترده‌ای از این دو کشور شده، جناح بندی‌ها و استراتژی‌های بین المللی و منطقه‌ای را تغییر داده و موجب شده تا کشوری مانند اردن موضع و دیدگاه خود در قبال ایران را تغییر دهد.
این پژوهشگر مرکز مطالعات استراتژیک دانشگاه اردن می‌گوید که سفر جوده به تهران با هدف بحث و تبادل نظر جهت یافتن زمینه‌های مشترک بین دو طرف بر مبنا و اساس مبارزه با تروریسم و رویارویی با داعش و تلاش برای خارج کردن منطقه از خطر جنگ وحشتناک طایفه‌ای صورت گرفته و آنچه این روند را تقویت کرده، نزدیکی ایران و آمریکا و مطرح شدن معادله جدید عربی است که به موجب آن کشورهای عربی به جای تمرکز بر مقابله با نفوذ منطقه‌ای ایران، تمام توان خود را بر مقابله با خطر گروه‌های افراط گرا و تندرو متمرکز می‌کنند.
این درحالی است که برخی تحلیلگران نیز سفر وزیر خارجه اردن به تهران را تلاش برای گشودن پرونده گفتوگو و مذاکرات عربی – ایرانی با هدف حل مشکلات و چالش‌های منطقه‌ای ملاحظه و تاکید می‌کنند که این سفر با هماهنگی با برخی کشورهای عربی که دارای روابطی مشتنج و بحرانی با تهران هستند، صورت گرفته تا موضعی مشترک و نزدیک به هم در پرونده مبارزه با تروریسم به ویژه در سوریه و عراق داشته باشند.
«عبدالباری عطوان»، نویسنده و تحلیلگر برجسته جهان عرب نیز در این خصوص می‌گوید که هنگامی‌که وزیر خارجه اردن پس از قطع روابط هفت ساله دیپلماتیک به تهران سفر می‌کند و در این سفر خواستار گشودن پرونده مذاکرات عربی – ایرانی می‌شود، در واقع خواهان حل مشکلات و چالش‌های منطقه‌ای است و این آشکارا نشان می‌دهد که منطقه خاورمیانه در آستانه تحول استراتژیک بی‌سابقه‌ای قرار دارد، به ویژه آنکه تهران در پرونده هسته‌ای خود به مراحل آخر رسیده است.
اما در خصوص موضع اردن در قبال عربستان سعودی که مخالف هرگونه نزدیکی امان به تهران می‌باشد، معروف است که موضع اردن همسو با سیاست خارجی آمریکا و در عرصه منطقه‌ای همسو با موضع امارات متحده بیش از عربستان سعودی است، اگرچه انتظار نمی‌رود، امان از ریاض دور شود.
آیا مشترکاتی بین اردن و ایران در قبال پرونده‌های سوریه و عراق وجود دارد
موضع «عبد الله دوم»، پادشاه اردن در قبال پرونده سوریه، دستیابی به راه حل سیاسی به همراه دادن ضمانت‌هایی به طرف‌های مختلف و دادن نقشی اساسی به روسیه در سوریه است و این موضع در این اواخر با توجه به تحولات جاری در بحران منطقه‌ای بیش از پیش تقویت شده است، به گونه‌ای که عبد الله دوم به مناسبت‌های مختلف در گفت‌‌وگوهای مطبوعاتی خود تصریح کرده است که راه حل بحران سوریه در گفتوگو بین نظام و معارضان سوری و دستیابی به توافق برسر مرحله انتقالی نهفته است و این تا حدود زیادی همسو با موضع ایران در قبال بحران سوریه است.
در خصوص عراق نیز رابطه اردن وعراق نیز باید گفت که رابطه دو کشور طی نخست وزیری «نوری المالکی»، نخست وزیر سابق عراق شاهد تحول و پیشرفت بوده و این روند طی نخست وزیری «حیدر العبادی» نیز ادامه داشته است که می‌تواند همسو با سیاست‌های ایران در عراق باشد.
نگاه تحلیلگران و سیاستمداران به سفر جوده به تهران
سیاستمداران و تحلیلگران مواضع متفاوتی را در قبال سفر وزیر خارجه اردن به تهران اتخاذ کرده و دیدگاه‌های مختلفی را ابراز کرده‌اند، از جمله اینکه برخی بر این باورند، این سفر زمینه ورود ایران به اردن را هموار می‌کند.
در حالی‌که برخی دیگر از تحلیلگران سیاسی این سفر را ناشی از تحول و دگرگونی روابط ایران و اردن ملاحظه نمی‌کنند، بلکه تاکید می‌کنند که توافقات منطقه‌ای و عربی و بین المللی منتهی به این نزدیکی شده و در واقع اقدامی تاکتیکی از سوی اردن و ناشی از آینده نگری این کشور در عرصه سیاست منطقه‌ای است.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
