احتمال واگرايي در روابط قاهره-رياض

به گزارش بولتن به نقل از واحد مرکزی خبر، اسوشیتدپرس در گزارشی به قلم حمزه هنداوی و ایا بطراوی از قاهره نوشت:‌

به نظر می رسد عربستان سعودی در زمان زمامداری پادشاه جدید این کشور به سوی بهبود روابط خود با ترکیه و قطر حرکت می کند. این کشور همچنین در حال نرم کردن موضع خود نسبت به اخوان المسلمین است تا از این رهگذر به تضعیف ایران بپردازد. این تغییر که در سیاست ها و رویکردهای عربستان سعودی مشاهده می شود می تواند فشارها بر دولت مصر برای آشتی جویی با اخوان المسلمین را بیشتر کند.

مصر و عربستان سعودی هم پیمانان مهمی برای یکدیگر محسوب می شوند.

با این حال، فشارهایی که از این ناحیه بر دولت مصر وارد می شود تا مواضع آشتی جویانه تری نسبت به اخوان المسلمین اتخاذ کند می تواند به شکاف در درون ائتلاف ریاض- قاهره بینجامد.

مصر و عربستان سعودی دو قدرت بزرگ سنی در منطقه خاورمیانه هستند. این دو کشور در زمان زمامداری ملک عبدالله، پادشاه پیشین عربستان سعودی، همکاری های خود را گسترش دادند. آنها برای مقابله با شبه نظامیان افراطی، گروه اخوان المسلمین و گسترش نفوذ ایران در عراق،‌ سوریه، لبنان و یمن نیز همکاری داشتند.

عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر، تا کنون در مقابل هر گونه نرمش در مواضع نسبت به قطر و ترکیه مقاومت کرده است. ترکیه و قطر از حامیان اصلی اخوان المسلمین در مصر هستند. دولت کنونی مصر اخوان المسلمین را دشمن شماره یک خود می داند. رئیس جمهوری کنونی مصر بعد از برکناری محمد مرسی،‌ رئیس جمهور مورد حمایت اخوان المسلمین، در سال 2013 به قدرت رسید. السیسی بعد از رسیدن به قدرت به سرکوب گسترده اخوان المسلمین روی آورد و این تشکیلات را یک سازمان تروریستی نامید. همزمان،‌ رسانه های محلی در مصر تلاش کردند قطر و ترکیه را به تلاش برای بی ثبات کردن مصر از طریق کمک به اخوان المسلمین متهم کردند.

به نظر می رسد ملک سلمان،‌ پادشاه جدید عربستان سعودی، که بعد از درگذشت ملک عبدالله در 23 ژانویه به سلطنت رسید،‌ از ناحیه ایران و القاعده و داعش احساس خطر بیشتری می کند. ترکیه و قطر می توانند به تقویت جبهه ای که علیه ایران و این گروه های افراطی شکل می گیرد کمک کنند.

برایان داونینگ، از تحلیل گران مسائل سیاسی در واشنگتن، می گوید: «احتمال دارد دولت و پادشاه جدید عربستان سعودی به این نتیجه برسند که روش های قدیمی کارآیی گذشته خود را ندارند.»

هم ژنرال السیسی و هم رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، در هفته گذشته روانه عربستان سعودی شدند. رهبران مصر و ترکیه در ریاض به طور جداگانه با ملک سلمان دیدار و گفتگو کردند، اما هیچ دیداری با هم نداشتند.

رئیس جمهور ترکیه در مصاحبه با خبرنگاران در عربستان سعودی گفت سه کشور مصر،‌ ترکیه و عربستان سعودی مهمترین کشورهای منطقه هستند. وی گفت: «هر سه کشور وظایفی بر عهده دارند که برای صلح، آرامش و رفاه منطقه باید به آنها عمل کنند.»

بر اساس اظهارات مقامات مصری که خواستند نامشان فاش نشود، ملک سلمان و ژنرال السیسی درباره رابطه مصر با قطر و ترکیه با یکدیگر گفتگو کردند. السیسی به سلمان گفت سیاست های آنکارا و دوحه به گسترش خشونت و تروریسم در منطقه کمک کرده است.

رئیس جمهور مصر در گفتگو با شبکه تلویزیونی العربیه،‌ متعلق به عربستان سعودی، گفت: «من می خواهم به برادرانمان در عربستان سعودی که اکنون صدای مرا می شنوند این مطلب را بگویم:‌ اگر کسی تلاش کند ملتی 90 میلیون نفری را نابود کند،‌ واکنش آن ملت چه خواهد بود؟»

عربستان سعودی و کشورهای عرب منطقه خلیج فارس میلیاردها دلار کمک مالی در اختیار مصر قرار داده اند تا قاهره بتواند اقتصاد فلج خود را سر پا نگاه دارد. با این حال، هنوز اختلافاتی بین مصر و عربستان سعودی وجود دارد. مهمترین اختلافات دو طرف بر سر سوریه است. عربستان سعودی به دنبال آن است که رژیم بشار اسد، رئیس جمهور سوریه که از حمایت ایران برخوردار است،‌ سرنگون شود. به همین دلیل‌ است که مقامات سعودی به قطر و ترکیه نزدیک شده است. قطر و ترکیه از مخالفان رژیم بشار اسد حمایت می کنند.

با این حال،‌ ژنرال عبدالفتاح السیسی هیچ گاه با ادامه حکومت بشار اسد مخالفت نکرده است. البته،‌ رئیس جمهور مصر در اوایل سال جاری میلادی اقداماتی انجام داد که از تمایل خود برای بهبود روابط با قطر حکایت داشتند،‌ اما این روند دیری نپایید.

دولت عربستان سعودی به طور سنتی اطلاعات زیادی درباره برنامه ها و طرح هایش فاش نمی کند و کار توضیح دادن درباره این برنامه ها و طرح ها را به رسانه های نزدیک به دولت این کشور محول می کند.

برای مثال، روزنامه عکاظ،‌ که از روزنامه های دولتی در عربستان سعودی است، در هفته گذشته اعلام کرد روابط مصر-سعودی «به نقطه عطف جدیدی رسیده است.» این روزنامه نوشت عربستان سعودی تلاش می کند دیدگاه مشترکی بین مصر و دیگر کشورهای منطقه به وجود آورد تا همگان از آن سود ببرند.

محمد الزولفی،‌ از اعضای سابق شورای مشورتی عربستان سعودی، به یکی از روزنامه های این کشور گفت ریاض می خواهد روابط اعراب با ترکیه را بهبود بخشد زیرا «نزدیک شدن دیدگاه ها با ترکیه می تواند توسعه طلبی ایران را کاهش دهد.»

اما هر گونه نزدیک شدن به ترکیه و قطر به احتمال زیاد به سرکوب اخوان المسلمین منتهی می شود. ملک عبدالله مواضع سرسختانه ای علیه اخوان المسلمین اتخاذ کرده بود و همانند دولت مصر این گروه 87 ساله را یک سازمان تروریستی نامیده بود.

مدت کوتاهی بعد از مرگ ملک عبدالله، نشانه هایی دال بر تغییر رویکرد ریاض مشاهده شد. شاهزاده سعود الفیصل،‌ وزیر امور خارجه عربستان سعودی، به روزنامه الجزیره،‌ چاپ عربستان سعودی، گفت که ریاض «هیچ مشکلی با اخوان المسلمین ندارد» و تنها با برخی از اعضای این گروه که به رهبر این تشکیلات وفادار هستند مشکل دارد.

در مطلبی که در روزنامه الحیات، متعلق به یکی از افراد خاندان سلطنتی عربستان سعودی، منتشر شد تصریح شده بود که مصر نباید انتظار دریافت «چک سفید»‌ داشته باشد یا به منافع ریاض بی توجه باشد. خالد الدخیل، نویسنده این مطلب در روزنامه الحیات، نوشت مصری ها نمی توانند به سعودی ها بگویند رابطه نزدیک با ترکیه ایجاد نکنند،‌ تنها به این دلیل که آنکارا از اخوان المسلمین حمایت می کند.

الدخیل نوشت: «از نظر عربستان سعودی،‌ ادامه فاصله گرفتن از ترکیه در مقطع زمانی کنونی برای منافع منطقه زیانبار است.» وی در انتقادی سخت از مصر رسانه های سعودی نوشت قاهره بیش از اندازه درباره اخوان المسلمین سر و صدا می کند.

البته، ژنرال السیسی این ادعا را که روابط بین مصر و عربستان سعودی از زمان مرگ ملک عبدالله سردتر شده است رد کرده است. وی در سخنانی که در 22 فوریه ایراد کرد به عربستان سعودی و هم پیمانانش در منطقه خلیج فارس اطمینان داد که قاهره به آنها احترام می گذارد و به خاطر کمک های مالی از آنها سپاسگزار است. به نظر می رسد این اظهارات رئیس جمهور مصر برای کاستن از پیامدهای انتشار یک فایل صوتی ایراد شده است. در این فایل صوتی،‌ رئیس جمهور مصر و نزدیکان وی کشورهای عرب منطقه خلیج (فارس)‌ را به سخره می گیرند و چنین وانمود می شود که قاهره در حال دوشیدن آنهاست.

اما رئیس جمهور مصر و شاه جدید عربستان سعودی در خصوص یک مسئله با یکدیگر هم عقیده اند. وی هشدار داد اگر مصر متزلزل شود، کل منطقه آسیب خواهد دید. رئیس جمهور مصر تصریح کرد:‌ «بی ثباتی در مصر به معنای ناآرامی در کل منطقه عربی خواهد بود و تا سال ها بعد اروپایی ها را تهدید خواهد نمود.»‌