امریکا بهتر است برای موفقیت مذاکرات، به فکر لغو تحریم‌ها باشد نه چیز دیگری

گروه بین‌الملل - «گرت پورتر» روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مشهور آمریکایی در مقاله‌ای مبسوط در نشریه آمریکایی تروث‌آوت به رابطه میان عمل کردن مقامات ایرانی به مفاد توافق ژنو و عدم پایبندی دولت اوباما به مفاد مبنی بر کاهش تحریم‌های ایران پرداخته و می‌گوید که این کار آمریکایی‌ها می‌تواند روند کل مذاکرات را به شکست بکشاند.

به گزارش بولتن نیوز، پورتر در ابتدای این یادداشت آورده است: «در حالی که مذاکره کنندگان به روزهای نهایی باقی مانده تا ضرب الاجل 24 نوامبر (سوم آذر) نزدیک می شوند، دیگر ظرفیت غنی سازی مشکل اصلی نیست، بلکه این موضع آمریکایی ها در قبال لغو تحریم های ایران است که به مانع اصلی بدل شده است. اگر آمریکا تجدید نظر اساسی در موضع خود نکند، مذاکرات بدون تردید، شکست می خورد.»
پورتر در این رابطه به گمانه زنی هایی که در رسانه ها در رابطه با حل احتمالی اختلاف بر سر میزان ذخایر اورانیوم ایران منتشر شده، اشاره کرده و مدعی شده است که در حال حاضر مذاکراتی جدی بر سر طرح انتقال اورانیوم مطرح است.
روزنامه نیویورک تایمز چندی قبل در گزارشی که از سوی ایران گمانه زنی رسانه ای و نادرست اعلام شد، نوشت که طرفین توافق کرده‌اند که بخشی از ذخیره اورانیوم غنی شده با غلظت پایین ایران را به روسیه منتقل و در آنجا به میله سوختی تبدیل کنند. کاری که ذخیره اورانیوم در ایران را کاهش داده و ضمنا فاصله فرضی با بمب را کاهش می دهد.
با این حال آمریکایی‌ها باز هم در پی کاهش قدرت سانتریفیوژهای ایرانی هستند. «لس‌آنجلس تایمز» هم در این خصوص نوشته که آمریکایی‌ها در مذاکرات 4 نوامبر به ماندن حداکثر 6 هزار سانتریفیوژ در ایران راضی شده‌اند. آمریکایی‌ها پیش از آن اعدادی مانند 4000 و یا حتی 1500 سانتریفیوژ را به عنوان سقف قابل قبول واشنگتن، اعلام کرده بودند.
با این حال، بعید به نظر می‌رسد که طرفین نتوانند بین عدد 6000 تا 9400 به رقمی مرضی الطرفین برسند. به نوشته پورتر، در حقیقت این موضع آمریکایی ها در قبال نحوه لغو تحریم هاست که به مانع توافق بدل شده و «مسئله ای سیاسی» به وجود آورده است.
آمریکایی‌ها قبول دارند که باید در قالب کاهش تحریم‌ها، ایرانیان را به امضای توافق‌نامه هسته‌ای تشویق کنند. آنها به دولتمردان ایران اطلاع داده‌اند که به محض امضای توافق جامع، تحریم‌های مربوط به کشورهای آسیایی و اروپایی که به کاهش فروش نفت خام ایران انجامیده، برداشته خواهد شد.
علاوه بر این، ایالات متحده برخی از تحریم‌های یکجانبه علیه تهران را نیز «تعلیق» خواهد کرد، ولی باز هم برخی از تحریم‌های یکجانبه کماکان به قوت خود باقی‌ مانده و تحریم‌های شورای امنیت هم که حداقل تا چندین سال بر پا خواهند بود. همین امر اعتراض شدید هیئت ایرانی را در مذاکرات برانگیخته است.


عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران در این خصوص گفته است: «جمهوری اسلامی ایران برجا ماندن حتی یک تحریم را پس از توافق جامع هسته‌ای، قبول نمی‌کند.» به نوشته پورتر تهران تحریم ها را که بخشی از آن ها حتی به پیش از آغاز مسئله هسته ای بازمی گردد به عنوان یک چالش ارزیابی می کند و در حقیقت بخشی از انگیزه ایران برای آغاز غنی سازی نیز رسیدن به اهرم فشاری جهت لغو همین تحریم ها بوده است.
اما باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا که از سوی اسرائیل و اکثریت کنگره که آن ها هم حامی اسرائیل هستند، تحت فشار است علناً گفته که تنها با تعلیق برخی از تحریم‌ها موافقت خواهد کرد و از میان برداشته شدن همیشگی تحریم‌ها خبری نیست و این تعلیق هم تنها به تحریم‌های مربوط با برنامه هسته‌ای مربوط می‌شود. بر این اساس، برداشته شدن کامل تحریم‌ها تنها در آخرین گام از توافق امکان‌پذیر خواهد و نه در اولین روزهای پس از توافق.
بر اساس قوانین ایالات متحده، تنها کاری که رئیس جمهور بدون اخذ تأییدیه کنگره در خصوص تحریم‌ها می تواند انجام دهد، استفاده از اختیارات خود در حوزه امنیت ملی و تعلیق 120 روزه تحریم‌هاست.
تحریم‌های شورای امنیت که بین سال‌های 2006 تا 2010 علیه ایرانیان وضع شد، یکی دیگر از موضوعات حساسیت‌برانگیز در این عرصه است. این تحریم‌ها هرگونه تجارت مرتبط با برنامه هسته‌ای را بین بازرگانان ایرانی و دیگر تجار دنیا ممنوع می‌کند؛ انجام معامله با بانک‌های ایرانی مرتبط با برنامه هسته‌ای را غیرقانونی می‌داند و اموال صنایع و شرکت‌های مهم ایران را ضبط کرده است.
کاخ سفید اعلام کرده است که لغو تحریم های شورای امنیت سازمان ملل و همچنین دریافت مجوز کنگره برای لغو کامل تحریم های یکجانبه را تا پایان توافق به تأخیر می اندازد. اوباما این موضع را اینطور توجیه می کند که با این کار اهرمی شکل می گیرد تا ایرانی ها ملزم به اجرای کامل توافق شوند. اما در سوی دیگر، ایرانی ها که به حق نسبت به همکاری کنگره برای لغو تحریم ها با دیده تردید می نگرند، این موضع را قبول ندارند.
پورتر در ادامه مسئله ادعای ابعاد احتمالی نظامی و تلاش غرب برای استفاده از آن به عنوان اهرمی جهت فشار به ایران اشاره کرده و نوشته است که با وجود آنکه «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس به ایران اعلام کرده بود در صورت دریافت مستنداتی که این ادعاه را رد کند، پرونده مواردی چون چاشنی های انفجاری را مختومه اعلام می کند، نوشته است که آژانس با وجود دریافت مدارکی که نشان می دهد ایران از این چاشنی ها در صنعت نفت و گاز بهره برده، همچنان این مسئله را باز نگه داشته است.
وی با بیان اینکه حل مسئله ابعاد احتمالی نظامی بیش از آنکه مسئله ای فنی باشد، نیازمند تصمیم سیاسی است، نوشته است که به نظر می رسد این مسئله «یک بهانه دیگر از سوی ایالات متحده برای خودداری از لغو تحریم ها باشد.»
این روزنامه نگار تحقیقی که پیش از این با انتشار کتاب «بحران ساختگی» و پس از آن یادداشت های متعدد ساختگی بودن اسناد آژانس را ثابت کرده، در پایان نوشته است: «تنها یک بازنگری کامل بر کل راهبرد مذاکره در مورد این مسئله است که می تواند قبل از آنکه فرصت از دست برود، از شکست تقریبا قطعی مذاکرات جلوگیری کند.»
آمریکا برای «مشروع نمایی» تحریم های جدید ، توجیهات تکراری را بازگو می‌کند. اما در مقابل، ایران بعد از پنجمین دور تحریم‌های آمریکا، این اقدامات را «مغایر با توافق ژنو» شمرده و حتی استمرار آن را خطری برای چشم انداز مثبت مذاکرات شمرده است.
دولت اوباما هر چند ماه یکبار، دور جدیدی از تحریم اشخاص ایرانی و خارجی را به اجرا در می آورد. این اقدام که به نام «به روز رسانی لیست سیاه تحریم شوندگان» و مجازات کسانی تلقی می شود که توسط وزارت خزانه داری این کشور، از مقررات تحریم هسته ای ایران تخلف کرده اند، بدون توجه به مذاکرات هسته ای در هر دوره آن اعمال شده اند. در این زمینه، حتی چند روز قبل از توافق ژنو نیز این تحریم ها اعمال شد و پیام آمریکا این بود که دیپلماسی هم مانع استمرار سیاست اعمال فشار اقتصادی نخواهد بود.
در دوره شش ماه، تمدید 4 ماهه و اکنون هم تمدید 7 ماهه، تا کنون 6 دور تحریم اعمال گردیده و حدود 110 فرد و شرکت به لیست تحریم ها افزوده شده اند. اینکه این تحریم ها، «جدید» هستند یا نه، اینکه مغایر توافق ژنو به شمار می روند یا خیر و اینکه چه تاثیری بر چشم انداز مذاکرات هسته ای دارند، همگی مسائلی مهم، راهبردی و نیازمند بررسی جدی هستند.
وزارت خزانه داری آمریکا، مجری اصلی سیاست های تحریمی آمریکا علیه ایران در زمینه هسته ای است؛ سیاست هایی که به صورت غیرقانونی و به بهانه های واهی علیه کشورمان طراحی و اعمال شده اند. سه شنبه پیش که این وزارتخانه ششمین دور از تحریم های غیرقانونی را علیه کشورمان اعمال و 6 فرد و سه شرکت ایرانی و خارجی را در لیست سیاه غرب قرار داد، چند نکته در برآورد میزان تکیه این کشور بر اعمال فشار اقتصادی در عین مذاکره و دیپلماسی، وضوح بیشتری یافته است:
اولویت تحریم در جعبه ابزار سیاست خارجی آمریکا علیه ایران
برای آمریکایی‌ها تحریم به عنوان اصلی ترین اهرمی به شمار می رود که برای پیشبرد اهداف سیاسی و امنیتی خود در ارتباط با ایران مورد اتکای سیاست خارجی آن کشور می باشد. در نتیجه، همچنانکه لغو تحریم ها به عنوان «اولویت» سیاست خارجی کشورمان در مذاکرات هسته ای و «اولین» بایسته در توافق جامع تلقی می شود، تحقق این مساله در دیپلماسی هسته ای آمریکا به عنوان «آخرین» مرحله از مراحل توافقی به شمار می رود.
بنابراین، اینکه همچنان مذاکرات برای حصول نتیجه مشخص در این زمینه برگزار می شود، بازتابی از این واقعیت است که در این رابطه، تباین جدی میان سیاست خارجی طرفین وجود دارد.

مشروع نمایی تحریم‌های جدید
آمریکا برای اینکه قادر به استفاده از اهرم مذکور باشد، از هر توجیه و تحلیلی دائر بر «مشروع نمایی» اعمال پی در پی و تدریجی آن حمایت می کند. اما در مقابل، ایران حداقل بعد از پنجمین دور تحریم های آمریکا، این اقدامات را «مغایر با توافق ژنو» شمرده و حتی استمرار آن را خطری برای چشم انداز مثبت مذاکرات شمرده است. در این زمینه نیز تفسیر طرفین از آنچه به «شمول آثار و پیامدهای منع کننده و محدودیت ساز قرار گرفتن نام اشخاص در لیست سیاه» وزارت خزانه داری آمریکا منجر می شود، رویکردی متباین دارند.
الف- مفهوم تحریم «جدید» در توافق ژنو
آمریکایی‌ها که رویکرد تفسیر «لفظی» از توافق ژنو دارند، «منع تحریم جدید» را به معنای خودداری دولت و کنگره از تصویب تحریم های موضوعی و ماهیتی (تحریم در قالب مقررات عام) تلقی می کنند. وزارت خارجه این کشور در همین راستا، تحریم های «خاص» یا مصداقی را که شامل قرار دادن نام اشخاص جدید در لیست های قبلی تحریمی است، تحت عنوان «به روز رسانی لیست تحریم شوندگان» تفسیر می کند که به تعبیر آنها، اقدامی نه جدید بلکه برای تنفیذ و تضمین اجرای تحریم هایی است که هنوز در مورد ایران تعلیق یا لغو نشده اند.
اما ایران، توافق ژنو را سندی بین المللی برای «فریز شدن» تحریم ها می داند به طوری که به تدریج به سمت تعلیق یا لغو آنها گام برداشته شود. بر اساس این تفسیر، هرگونه تغیر تصاعدی در وضعیت تحریم ها، خواه ایجاد محدودیت ها یا ممنوعیت های جدید بر فعالیت های مرتبط با ایران و یا بر اشخاص ایرانی یا خارجی که قبلاً در لیست تحریم های این کشور نبوده اند، یک تحریم «جدید» و مغایر توافق ژنو محسوب می گردد. از طرف دیگر، حسن نیت در پیشبرد مذاکرات به معنای پرهیز از تنش به هر عنوان از جمله در قالب به روز رسانی لیست تحریم شوندگان است.
ب- حسن نیت در توافق ژنو
تمرکز سیاست خارجی کشورمان بر «متخلفانه شماری» تحریم های جدید وزارت خزانه داری آمریکا، عمدتاً بر پایه «اصل حسن نیت» استوار است. افخم، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در واکنش به تحریم های جدید گفت: «اقدام جدید دولت آمریکا در تحریم برخی افراد و شرکت‌ها به‌بهانه مشارکت آنها در انتقال اقلام تحت تحریم را شدیداً تقبیح می‌کنیم و خلاف تعهدات آمریکا بر اساس توافقنامه موقت ژنو می‌دانیم و در شرایطی که مذاکرات بین ایران و گروه 1+5 برای رسیدن به توافق جامع در جریان است چنین حرکتی نقض صریح اصل حسن نیت است و اهداف دولت آمریکا را در مذاکرات زیر سوال می‌برد و این تصمیم آمریکا هیچگونه تاثیر عملی بر مراودات ایران با سایر کشورهای جهان و شرکت‌های خارجی ندارد و ماهیت سیاسی و تبلیغاتی دارد و معتقدیم که این تصمیم با توجه به شرایط داخلی آمریکا اتخاذ شده است».
به همان میزان که مذاکرات «روندی» شده است، تحریم ها نیز به صورت روندی و در قالب دورهای مختلف در حال اجرا است. به واقع، نوعی شبیه سازی در مورد مذاکرات و تحریم ها وجود دارد: به همان میزان که مذاکرات در دورهای مختلف برگزاری می شود، تحریم های آمریکا نیز در دورها و دوره های متعدد اعمال می گردد.
هنوز وزارت امور خارجه آمریکا در مورد موضع وزارت خارجه کشورمان دائر بر تقبیح تحریم های جدید و  غیرقانونی بودن آنها، واکنشی نشان نداده است. با این حال، واضح است که همچنان به توجیه این اقدام و قانونی شمردن آن خواهد پرداخت. بر اساس آنچه در بالا اشاره شد، آمریکا از ادامه تحریم ها به همان بهانه های تکرار دست نخواهد کشید بلکه در آینده نیز شاهد این گونه تصمیمات وزارت خزانه داری آمریکا خواهیم بود.


بدون شک، در شرایطی که طرفین به دنبال بازگشت آرامش مجدد به فضای مذاکرات و تجدید میثاق برای نهائی کردن توافقی هستند که پیش از این، بخش های عمده آن حتی نگارش یافته و به متن نیز تبدیل شده بود، استفاده از اهرم تحریم خواه تحریم ماهیتی جدید یا تحریم اشخاص جدید، به عنوان یک مانع عمل می کند و نقش تخریب کننده ایفا خواهد کرد. این اقدام، ایران را تهییج به تصمیم قاطع خواهد نمود، تصمیمی که احتمال تمایل ملی در آن به سمت کوتاه آمدن با برخی خواسته های غرب (که اصلی ترین هدف آمریکا از دست زدن به این تحریم ها در شرایط کنونی است)، بسیار اندک است.
منبع:
پایگاه مطالعاتی دیدبان امریکا