اشیای عتیقه ایرانی چگونه به بلژیک رفت؟

گروه میراث فرهنگی، هواپیمای چارتر ایران‌ایر که ساعت 8 و 40 دقیقه پنجشنبه شب در فرودگاه مهرآباد تهران به زمین نشست مسافرانی را با خود به ایران آورد که نیم قرن پیش آنها را از خاکی که به آن تعلق داشتند جدا کرده بودند و حالا پس از یک مجادله حقوقی سی و یک ساله بالاخره یکی از مهم‌ترین رویدادهای میراث فرهنگی کشور محقق شد و 349 شیء تاریخی ایران متعلق به تپه باستانی خوروین که پیش از انقلاب به‌صورت قاچاق از کشور خارج شده بود با استقبال معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی برای همیشه از بلژیک به ایران بازگشت.

به گزارش بولتن نیوز، داستان از سال ۱۳۴۴ آغاز شد، زمانی که یک خانم فرانسوی به نام وولف کاریوس پس از ازدواج با یک فرد ایرانی به نام پروفسور ملکی و با گرفتن ملیت ایرانی، از طریق یک دیپلمات بلژیکی، 349 قلم شی ء و اثر باستانی کشف شده از ناحیه «خوروین» در ساوجبلاغ استان البرز فعلی را که متعلق به 3000 تا 3500 سال پیش است از کشور خارج کرد، این اشیا توسط دو باستان شناس ایرانی و خارجی (دکتر علمی حاکمی در سال ۱۳۲۸ و پروفسور واندنبرگ در سال 1330) کشف شده بود.

این خروج غیرقانونی بخشی از میراث فرهنگی ایران تا سال 1360 پنهان ماند تا این که سفیر وقت ایران در بلژیک از وجود این اشیای عتیقه در موزه «سنکانتر» شهر بروکسل مطلع شد و بلافاصله در همان سال با طرح مساله و شکایت در دادگاه مجادله حقوقی طولانی مدتی شکل گرفت و سرانجام دادگاه عالی استیناف بلژیک اواخر آبان امسال رای به تحویل و استرداد اشیا به دولت ایران داد و بلافاصله هم مدیران میراث فرهنگی دست به کار شدند و با هزینه 200 هزار دلاری و ارسال یک هواپیمای چارتر این اشیا را به کشورمان بازگرداندند و با اسکورت ویژه نیروی انتظامی از مهرآباد تا خیابان امام خمینی(ره) بدرقه شد و در کنار 228 شی ء تاریخی دیگر کشف شده از این منطقه در موزه ملی ایران آرام گرفت.

اشیای تاریخی چقدر می ارزد؟

شاید نخستین پرسش در ذهن بسیاری از مردم این باشد که از نظر مادی چه قیمتی می توان بر این اشیای تاریخی گذاشت که این همه مدت بر سر آن مجادله حقوقی و بین المللی وجود داشته و برای دو طرف دعوی هم قطعا هزینه های هنگفت در پی داشته است، در همین زمینه، رئیس سازمان میراث فرهنگی قیمت گذاری برای این مجموعه را زمانبر می داند و می گوید: این اشیا متعلق به اواخر هزاره دوم و هزاره اول قبل از میلاد است و تاکنون قیمت گذاری نشده است اگرچه ارزش بالای آن بر کسی پوشیده نیست و نمی توان به این آسانی درباره قیمت ریالی یا دلاری آن سخن گفت.

اسدالله درویش امیری، معاون امور مجلس، حقوقی و استان های سازمان میراث فرهنگی هم با بیان این که این پرونده بیش از صد هزار یورو هزینه برای سازمان داشته است، می گوید: این هزینه در برابر ارزش فوق العاده تاریخی و ملی این اشیا واقعا ناچیز است.

باستان شناسان وارد می شوند

اشیای تاریخی بازگشته به ایران مدت زمان طولانی را در شرایط خاص و بسته بندی پشت سر گذاشته است، آن طور که محمدحسن طالبیان، معاون سازمان میراث فرهنگی می گوید: اشیای تاریخی خوروین به مدت 15 سال در بسته بندی های خاصی نگهداری شده است و بنا بر حکم دادگاه هیچ کس اجازه باز کردن این بسته ها را نداشته است و با توجه به این زمان طولانی قطعا به مرمت نیاز دارد، بر همین اساس قرار است ابتدا با حضور یک تیم ارشد و حرفه ای کارشناسی لازم در این زمینه صورت گیرد.

به گفته طالبیان، پس از پایان مراحل شناسایی و بررسی، این اشیا طی نمایشگاهی رونمایی می شود و در معرض دید علاقه مندان قرار می گیرد، وعده ای که رئیس سازمان میراث فرهنگی هم درباره آن، این گونه سخن می گوید: تلاش می کنیم در روزهای آینده به فوریت و با رعایت جنبه های ایمنی و حفاظتی با برگزاری نمایشگاهی، این آثار را در معرض دید عموم قرار دهیم.

انتظار برای بازگشت الواح هخامنشی

اما پیروزی ایران در بازگشت این اشیای تاریخی به کشورمان باعث می شود تا یاد دیگر بخش های به تاراج رفته میراث فرهنگی کشورمان پیش از انقلاب بیفتیم، یکی از آنها الواح هخامنشی است که به صورت غیرقانونی در آمریکا نگهداری می شود و دیگری پرونده مهم آثار تاریخی چغامیش (شهری تاریخی در نزدیکی دزفول) است که در اروپا در حال پیگیری است.

سلطانی فر درباره این دو پرونده هم این گونه توضیح می دهد: اکنون این دو پرونده به صورت جدی در محاکم مختلف آمریکا و اروپا در دست پیگیری است که خوشبختانه درباره آنها هم در یکی دو سال گذشته احکامی به نفع ایران صادر شده و امیدواری ها در این زمینه افزایش یافته است.

او ادامه می دهد: درباره الواح هخامنشی مدعیانی که ارتباط چندانی با این پرونده نداشتند، اما احکامی در محاکم غربی علیه ما داشتند، تقاضای توقیف این الواح را دادند، اما خوشبختانه با حضور جدی و قدرتمندانه ایران، توانسته ایم تاکنون دو مرحله از این ادعاها را رد کنیم و اکنون در مراحل نهایی موفقیت و بازگرداندن الواح هخامنشی هستیم.

رئیس میراث فرهنگی درباره پرونده «چغامیش» در اروپا هم وعده داد که این پرونده هم در مراحل نهایی دادگاه ها قرار دارد و ابراز امیدواری کرد شاهد پیروزی ایران در این پرونده هم باشیم.