روایت لاریجانی از نقش استاد پرورش در جریان عزل بنی‌صدر/ رابطه عاطفی مرحوم پرورش با رهبر انقلاب

به گزارش بولتن نیوز،  علی لاریجانی به مناسبت نخستین سالگرد درگذشت استاد مرحوم علی‌اکبر پرورش، گفت‌وگویی با خبرنگار فارس در اصفهان انجام داده که در ادامه می‌خوانید:

فارس: آقای لاریجانی به مناسبت نخستین سالگرد درگذشت استاد پرورش بهانه خوبی شد که به سراغ شما بیاییم و از زبان شما ابعاد شخصیتی استاد پرورش را بررسی کنیم، مسلما هر کجا نام علی‌اکبر پرورش می‌آید ناخودآگاه کلمه استادی در ذهن‌ها متبادر می‌شود، فکر می‌کنید دلیل این مسئله چیست؟

لاریجانی: آشنایی حضوری من با ایشان به اوائل انقلاب مربوط می‌شود، البته قبل از انقلاب من دورادور ایشان را می‌شناختم و گاهی هم در منزل با مرحوم شهید مطهری راجع به ایشان و دوست ایشان مرحوم آقای مُصحِّف ذکر خیر می‌شد و من احساس می‌کردم که شهید مطهری آقای پرورش را به عنوان یک آدم خوش فکر در عرصه تربیت نیروهای جوان می‌شناسند و گاهی هم بعضی از مطالب ایشان به من می‌رسد.

از نظر سخنرانی‌هایشان و قبل از انقلاب احساس می‌کردم یکی از پایگاه‌های تربیت کادر جوان هستند، یک پختگی هم در نوع مباحث اسلامی که ایشان مطرح می‌کرد وجود داشت. بعد از انقلاب البته با ایشان حشر و نشر و آشنایی نزدیک داشتم گاه در جلسات با ایشان بحث‌هایی داشتیم که بیشتر شخصیت ایشان برای من روشن شد و استنباط من این است که استاد پرورش یکی از افرادی بودند که تاثیر زیادی در تربیت کادر متدین داشتند و برداشت‌های درستی از حکومت دینی و انقلابی را در تربیت این چنین نسلی به خیلی خوبی داشتند و مخصوصا در اصفهان شاگردان ایشان یا افرادی که در جلسات درسشان بوده و با ایشان حشر و نشر داشتند و حتی در دوره‌های مختلف؛ الان هم برخی از آنها در مجلس به عنوان نماینده هستند، بسیار برایشان تاثیرگذار بوده و ایشان موفق بودند در این زمینه و توانستند نسلی را آماده و وارد عرصه کنند که این نسل از امتیازاتی برخوردار است، هم شور و هیجانات انقلابی در آنها زنده است و هم از یک شعور دینی برخوردارند یعنی سطحی نیستند از یک عمقی برخوردار هستند.

فارس: با توجه به اینکه ایشان یک معلم نمونه بود، تاثیر استاد پرورش بر روی شاگردان ایشان چگونه ارزیابی می‌کنید؟

لاریجانی: یک نکته مهمی را آدم در شاگردان ایشان استنباط می‌کند که حتما تاثیر تربیتی ایشان در آنها تبلور پیدا کرده و آن داشتن یک متانت اخلاقی است؛ یعنی این افراد مراقب هستند و هر حرفی را هر جایی نمی‌زنند و مخصوصا خود ایشان، این خصوصیت کاملا جدی در استاد مشخص بود ضمن این که خیلی محفل ایشان شیرین و ابتهاج‌آور بوده و بسیار سنجیده سخن می‌گفتند و مراقب حرف‌های خودشان بودند و این اخلاق سیاسی، اخلاق بسیار برگزیده است و من در دوره‌های مختلف انقلاب اسلامی که می‌بینم حوادث پرفراز و نشیبی به وجود آمد افرادی بودند که گستاخانه حرف زدند، افرادی بودند که به راحتی راجع به دیگران قضاوت کردند، افرادی بودند که پرونده‌سازی می‌کردند حرف‌هایی می زدند راجع به دیگران و آدم احساس می‌کرد در درونشان حسن نظر نیست و گاه هم با غیبت و اینها همراه هست اما ایشان از این جهت بسیار مراقب بودند و این خصوصیت طمانینه و اخلاق آرام و آرامش روحی نشان از یک سلوک اخلاقی می‌کند که آدم خودش را تربیت کند و در شاگردان ایشان نیز این خصوصیات قابل مشاهده است.

فارس: کمی به تاریخ رجوع می‌کنیم در مورد ارتباط فکری استاد و حتی اختلاف نظرهایی که با بنی‌صدر داشتند، توضیح می‌دهید؟

لاریجانی: آقای پرورش از یک فضل خوبی برخوردار بودند در معارف دینی تسلط به بعضی از شئونات قرآنی، به احادیث و روایات داشتند و همین سبب می‌شد که جلساتشان از یک جذابیتی برخوردار باشد و قابل استفاده بود و البته این آرامش روحیشان در شرایط مختلف بسیار به انتخاب راه‌های درست کمک می‌کرد. آقای پرورش از ابتدای انقلاب یک فردی بودند که مسیر مستقیمی را دنبال می‌کردند، اگر به خاطر داشته باشید اوائل انقلاب که یک هیجانات زیادی وجود داشت و برخی افراد خودشان را جور دیگری معرفی کردند مثل بنی‌صدر که رای زیادی هم در ایران آورد؛ برخی از نخبگان سیاسی از همان موقع دقت نظر در افکار بنی‌صدر داشتند و می‌شناختند و برخی هم با سطحی‌نگری از آن عبور کردند؛ یکی از شخصیت‌هایی که این ماجرا را خوب شناخت آقای پرورش بود که ایشان از ابتدا افکار بنی‌صدر را از بعد سیاسی و دینی تجزیه و تحلیل می‌کرد و در مجلس هم یک عنصر تاثیرگزار بود برای اینکه آن موقع نیروهایی در مجلس دو قسم شده بودند، اوائلی که بنی‌صدر بود نیروهای زیادی در مجلس طرفدارش بودند و البته بعدها به مرور پی به تفکراتش بردند اما آقای پرورش و برخی از دوستان دیگر از ابتدا خوب تشخیص داده بودند و این نشان می‌داد که ایشان تحلیلش از مسائل سیاسی مبتنی بر یک سری اصول مکتبی است و آن زمان ایشان نقش مهمی در این قضایا داشت.

در زمان جنگ هم همین روزنامه انقلاب اسلامی یک ستونی داشت، بنی‌صدر به جای اینکه برود در جبهه کار بکند مقاله می‌نوشت و هر بار این‌ها را متهم می‌کرد به دیکتاتوری حزبی و این چیزها و این‌ها تاثیر هم داشت، ایشان 11 میلیون رای آورده بود و رقیبش که حزب معرفی کرده بود، آقای دکتر حبیبی بود و 3 میلیون رای آورده بود و با همین پشتوانه ایشان توپخانه‌اش را از نظر اتهام‌زنی روی این‌ها سوار کرده بود و به جای این که توپخانه‌اش را در جبهه سوار بکند روی داخل سوار کرده بود، لذا این‌ها وقتی که تلاش‌هاشان در روشنگری جواب داد و بنی‌صدر توسط حضرت امام از فرماندهی کل قوا عزل شد و بعد هم مجلس آن زمان که انصافا هم خوب عمل کردند و بنی‌صدر را عزل کردند از ریاست جمهوری، یک گشایشی در جبهه‌ها و در صحنه سیاسی به‌وجود آمد یعنی نیروهای متدین وارد صحنه شدند و جالب اینکه شما اگر تاریخ جنگ را ببینید از زمانی که فرماندهی کل قوا از او گرفته شد ظرف فاصله خیلی کوتاهی یکی دو ماه حصر آبادان شکست که چند ماه بعد از عزلش بود و بعد چند تا پیروزی‌های دیگر داشتیم که بعد هم پیروزی فتح خرمشهر پیش آمد یعنی خیلی پشت سرهم و در حوزه سیاست داخلی هم وقتی نیروهای متدین حزب‌اللهی وارد صحنه سیاسی شدند یک آرامشی بر جامعه حاکم شد.

فارس:‌ مسلما در بسیاری از اقدامات گروهی و به ویژه مباحث سیاسی که افراد دارای تفکرات و نظرات متفاوت سیاسی هستند برخی بگومگوها و اختلاف نظرها به وجود می‌آمد، ایشان در آن زمان چگونه با این مسائل برخورد می‌کردند؟

لاریجانی: همیشه آقای استاد پرورش یک تیزبینی در امور سیاسی داشت و من فکر می‌کنم همان خلوص و تقوای ایشان و تربیت دینیشان سبب شده بود که گام‌هایش در مسیر و صراط درستی باشد و گاهی هم ایشان را متهم می‌کردند؛ البته آن زمان هم اتهامات زیادی مطرح بود و چپ و راست به یکدیگر تیراندازی‌های سیاسی می‌کردند اما ایشان از جاده در نمی‌رفت و در حمایت از ولایت فقیه در زمان حضرت امام (ره) و چه بعد از آن در داشتن یک مشرب سیاسی متقن، همیشه شاخص بود.

فارس: یکی از مباحث مورد اهمیتی که بارها در مورد آقای پرورش شنیده‌ایم رفتارها و گفتارهای ایشان به ویژه در جلسات سخنرانی و مباحث سیاسی است، شما برخوردهای ایشان را به یاد دارید؟

لاریجانی: یکی از خصوصیات آقای پرورش روحیه لطیف ایشان است حالا سخنرانی‌هایشان هم این لطافت را نشان می‌دهد، محضر ایشان هم همین‌ طور بود گاهی بحث‌های سیاسی از یک خشونتی برخوردار هست مخصوصا اگر گرته‌برداری شده باشد از رفتارهای سیاسی غربی، این نوع تقابل‌ها خشونت‌زاست اما ایشان با همان ادبیات عارفانه‌ای که معمولا از آن استفاده می‌کرد و لطافت روحی که داشت، فضای سیاست را تلطیف می‌کرد و فضای مودت را دامن می‌زد و این خیلی نکته مهمی است یعنی آن خویشتن‌داری در گفتار و آن مراقبه لسانی که ایشان داشت همراه با یک لطافت روحی بود و جلسات سیاسی را تبدیل می‌کرد به یک مکانی که افراد اگر آرای خیلی مختلف هم دارند به زودی جلوی هم قرار نگیرند و پیوندهاشان را تا آنجایی که اشتراکات هست کمک می‌کرد این هم یک ویژگی داشت، خیلی از رجال سیاسی این ویژگی را ندارند هرچند خیلی هم مثمرثمر بودند و در کشور و در طول دوران انقلاب هم زحمت کشیدند اما این جایگاه را نداشتند. به هر حال این کلیتی است که من به ذهنم می‌آید در مورد آقای پرورش.

فارس: نظر استاد در مورد ولایت‌فقیه چگونه بود؟

لاریجانی: خوب سال‌های تاسیس جمهوری اسلامی، سال‌های بسیار پرمسئله‌ای بود؛ آن زمان در مجلس خبرگان تقریبا یک فضایی بود که همه حرفشان را صریح هم می‌زدند، بنی‌صدر از کسانی بود که خیلی با زیرکی در مورد مخالفت با ولایت‌فقیه صحبت می‌کرد آن موقع تا آنجایی که به خاطرم هست برخی از رجال دیگر هم با زیرکی صحبت می‌کردند و می‌خواستند در واقع ولایت فقیه را جلوی مردم قرار دهند و این در حالی است که ولایت فقیه در واقع صیانت‌کننده حقوق مردم است و ولایت فقیه مراقبت می‌کند که کسی فریب‌کاری نکند و دیکتاتوری در کشور ایجاد نکند، تئوری ولایت فقیه نوعی صیانت از حقوق مردم است و در واقع این افراد این مسئله ولایت فقیه را مغلطه می‌کردند و از جمله افرادی که آن زمان در مقابل تفکر بنی‌صدر و برخی دوستانش برآمدند، جدای از شهید بهشتی و برخی از بزرگان دیگر، آقای پرورش بودند که با یک زبان دیگری غیر از زبان آقایان دیگر صحبت می‌کرد و با همان لطافت‌های روحی‌اش مخالفتش را بیان می‌کرد.

گاهی جلساتی برای انتخاب رئیس جمهور در منزل آقای یارمحمدی تشکیل می‌شد، آن موقع افراد مختلفی کاندیدا بودند مثل آقای غرضی و بنی‌صدر. آن نکته مهمی که مطرح بود این بود که این‌ها موضعشان نسبت به مقوله ولایت‌فقیه چیست در آن جلسات هم آقای پرورش یک نقش مهمی داشت آن موقع من در رادیو و تلویزیون بودم یک سلسله بحث‌هایی هم راجع به مقوله ولایت فقیه با همین آقایان در مورد طرز تفکرشان راجع به حکومت دینی برگزار شد، چون واقعا این موضوعی که آقای پرورش و دوستانشان هم روی آن تاکید داشتند و به نظر من هم تاکید درستی بود اینکه ولایت فقیه یک جایگاهی است که هم مشروعیت‌ساز است برای حکومت و هم عامل پایداری حکومت که می‌تواند منافع و حقوق مردم را صیانت بکند و اگر این اصل نبود واقعا در کشور ما در این 32 تا 33 سال مشکلات بسیاری به وجود می‌آمد چه در زمان بنی‌صدر که چه فضایی به وجود آمده بود و از منافقان تا بعضی افراد وابسته دیگر در سیستمش بودند و یا دوره جنگ که چه مشکلاتی ما داشتیم تا وقتی که بنی‌صدر فرمانده کل قوا بود و رئیس‌جمهور ما نمی‌توانستیم یک گام درستی را در جنگ برداریم چون اجازه نمی‌داد و گاهی هم نمی‌فهمید دیگران به او القا می‌کردند یعنی عملا مانع ورود جریان حزب‌اللهی و متدین به جنگ شده بود.

فارس: یعنی در آن زمان افراد دیگری مثل رهبر معظم انقلاب ورود نمی‌کردند؟

لاریجانی: آن زمان آیت‌الله خامنه‌ای و آقای شهید چمران یک جریان‌های چریکی در جنوب درست کرده بودند که همان هم عامل این بود که تا مدت‌ها خرمشهر سقوط نکرد و به هر حال ایستادگی آنها خیلی موثر بود اما به هر حال بنی‌صدر نمی‌گذاشت که سلاح به اندازه کافی به بچه‌های انقلابی برسد و آقای رفیق‌دوست می‌گفت ما هزار تا اسلحه ژ-3 می‌خواستیم اما بنی‌صدر اجازه نمی‌داد، حالا شما ببینید ژ-3 چگونه می‌تواند جلوی تانک دشمن را بگیرد اما اجازه همین را هم نمی‌داد و آقای پرورش در عزل بنی‌صدر نقش داشتند.

فارس: با توجه به اینکه خود حضرتعالی در حال حاضر ریاست مجلس شورای اسلامی را بر عهده دارید و مسلما می‌دانید که مجلس دور اول دارای برخی مباحث و شاید مشکلات بود، در این باره توضیح می‌دهید؟

لاریجانی: البته در مجلس دور اول هم همین طور بود، آن مجلس پرتنشی بود و جریان‌های لیبرال همه بودند رجال انقلاب اسلامی هم افرادی قوی بودند، آن زمان خود حضرت آیت‌الله خامنه‌ای هم نماینده مجلس بود، لذا درگیری‌های فکری هم در مجلس عمیق بود و جزو مجالس قوی دوره‌های مختلف همان مجلس صدر انقلاب اسلامی است که آقای پرورش هم یکی از شخصیت‌های ممتاز مجلس بود البته آن موقع سنشان کم بوده و جزو جوان‌های مجلس محسوب می‌شدند، لذا پرتحرک بودند و آقای توکلی که الان هستند آن موقع نیز حضور داشتند و در مجلس آقای یارمحمدی نیز حضور داشت و این‌ها جزو افرادی نزدیک به هم بودند و نقش پررنگی داشتند در مقابل این جریان‌های لیبرال، آقای پرورش در اینها یک بزرگی داشت.

البته ما بعدش هزینه‌های سنگین دادیم شهید رجایی از دست ما رفت، شهید باهنر رفت، شهید بهشتی از دست رفت اما در عین حال وقتی نیروهای حزب‌اللهی متدین در جاهای مختلف بودند و امام در هدایت جامعه بود این حرکت ادامه پیدا کرد، نقش نیروهای مخلص در مجلس مثل آقای پرورش خیلی تاثیرگزار بود در اینکه روند اصلاح شود و این نشان می‌دهد که مجلس چقدر پراهمیت است یعنی مجلس مکانی است که افراد پخته و وزین و با معرفت که مصالح کشور را درست تشخیص بدهند جرات و جسارت این را داشته باشند که اشکال و کژی را ببینند و این نشان می‌دهد که حالا مثلا در صدر مشروطه و آن دوره‌ها نگاه بکنیم نقش فردی مثل مدرس را می‌بینیم که درخشندگی داشت در دوره‌ای که فضای کشور بعد از رضا شاه که آمد سر کار مشکلاتی پیش آمد که بعد هم یک دوره‌ای مصدق آمد و آیت‌الله کاشانی که باز یک فضایی ایجاد شد و دوباره گرفتار یک اختناق مضاعفی شدیم.

فارس: گفته می‌شود که در همان زمان نیز برخی با تفکرات استاد مخالف بودند، چرا چنین بود؟

لاریجانی: یک زمان‌هایی همین آقای پرورش و دوستانشان متهم به اسلام آمریکایی هم می‌شدند اما روی عقیده‌شان با اخلاص می‌ایستادند و این خیلی پر ارزش است، نمایندگی مجلس یعنی مجلس وقتی پر افتخار است که این‌گونه عناصر برجسته در آن باشند که روی عقایدشان بایستند.

فارس: آقای لاریجانی ارزیابی شما در مورد ارتباط بین مرحوم پرورش و رهبر انقلاب چیست؟

لاریجانی: ارتباط معنوی و شخصی بین آیت‌الله خامنه‌ای و آقای پرورش با آن روحیه لطیف ایشان برقرار بود؛ یعنی آیت‌الله خامنه‌ای یک ویژگی‌های شخصیتی تقریبا منحصربه فردی در میان رهبران سیاسی دارند، غالبا این‌ها ممزوج نمی‌شود اینکه خود ایشان هم گرایشات عرفانی و ذوقی شدیدی دارند از نظر دینی و هنری من در دوره‌های مختلف که خدمت ایشان بوده‌ام برایم جاذب بود که آثار رمان‌های مختلف نویسندگان را ایشان بسیار مسلط هستند، مطالعه کرده و صاحبِ نظرند در این زمینه و در شعر هم همین طور نقادی شعر ایشان هم خیلی زیبا و حکایت از یک تسلطی می‌کند، خودشان هم شعر می‌گویند این ذوقیات در ایشان هست، آقای پرورش هم همین خصوصیات را دارد و قاعدتا یک ارتباط این‌گونه بین این دو بزرگوار وجود داشته است.

فارس: در مورد همین روحیه لطیفی که از استاد پرورش می‌گویید، مصادیقی هم در ذهن دارید؟

لاریجانی: یکی از نکاتی که باز تبلور همین روحیه لطیف ایشان بود، استفاده از مضامین قرآنی بود. ایشان این را خوب فهمیده و به نظر من قرائت ایشان خیلی محزون بوده و آدم یک رابطه خاصی، وقتی ایشان قرآن تلاوت می‌کند با همان حالت حزن‌آمیز با قرآن برقرار می‌کرد اما استفاده ایشان از نکات و مطالب قرآنی همراه با یک نوع ذوقیات هنری بود. برداشت‌های هنرمندانه‌ای از قرآن داشتند و گاهی دیدم سخنرانی‌های ایشان را که حالا تفاسیر مختلفی ما داریم. تفاسیر با مذاق فلسفی داریم با روایی داریم، ضمن اینکه ایشان محتاط بود که در واقع تفسیر به رای نکند.

این ویژگی‌ها در آقای پرورش خیلی درخشنده بود. یعنی انسش با قرآن، گاهی دیده بودم که شب‌های ماه رمضان گاهی خدمتشان بودیم، هم قبل از افطار و هم بعد از افطار با یک حالت خیلی معنوی قرآن را می‌خواندند و بیان می‌داشتند، جذاب بود جلساتشان. خداوند ایشان را رحمت کند.