در ملتقای «جان»ها؛ نگاهی متفاوت به کتاب «آب‌های ناشناخته»

به گزارش بولتن نیوز، دوازدهم اسفندماه سال گذشته آیین تجلیل از دکتر علی‏اکبر فرهنگی، چهره ماندگار و پدر مدیریت رسانه در سالن همایش مرکز اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد و به همین مناسبت ترجمه ویراست اول کتاب «آب‌های ناشناخته» (Uncharted Waters) نوشته جان اترج ‏(john theridge) که توسط دکتر فرهنگی صورت پذیرفته بود، منتشر و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت.

نویسنده کتاب، آمریکایی و معلم بازنشسته سازمان ملل است که در قالب سپاه صلح و برای آموزش زبان انگلیسی به کشورهای زیادی سفر کرده و شروع معلمی‌اش از نائین اصفهان بوده است. او که جزو داوطلبان عضویت در ارتش آمریکا و اعزام به جنگ ویتنام بوده، به لحاظ عدم قبولی در معاینات پزشکی و آزمون‌های قدرت بدنی در ارتش آمریکا پذیرفته نمی‌شود و از مشارکت در جنگ ویتنام بازمی‌ماند.

سپس برای یافتن شغل به سپاه صلح سازمان ملل می‌رود تا به عنوان معلم برای آموزش زبان انگلیسی به کشورهای دیگر اعزام شود. او طی دوره آموزشی مربوط به تربیت معلم نیز به علت کم‌رویی در آزمون‌های میان‌دوره‌ای ناموفق است ولی پس از آشنایی با یک راننده و مکانیک ایرانی‌تبار شاغل در اردوگاه آموزشی سازمان ملل، نزد او فارسی می‌آموزد و موفق می‌شود تا در ادامه دوره آموزشی نمرات خوبی بگیرد و به عنوان معلم سپاه صلح عازم ایران شود.

در ایران زمانی که معلم‌ها را بین مناطق تقسیم می‌کنند به قول خودش «خوشگل‌ها می‌روند به شیراز و تبریز و مشکل‌ها می‌روند به نائین اصفهان». در تقسیم معلم‌ها وضعیت ظاهر و لباس آنان مبنا قرار می‌گیرد و جان اترچ به نائین، منطقه دورافتاده‌ای در آن زمان اعزام می‌شود.

آن گونه که خودش می‌گوید در نائین، نوجوانان و مردم باعث می‌شوند که او بتواند روزگار بگذراند و پس از یک سال به عنوان معلم سپاه صلح به کشورهای دیگر اعزام شود و مدارج علمی و شغلی را با موفقیت طی کند و جوایز زیادی دریافت کند. کتاب «آب‌های ناشناخته» خاطرات او از این دوران و بیان درس‌هایی است که از فرهنگ‌ها و ملل مختلف آموخته و در این میان، نائین و ایرانی‌ها نقش محوری و اثرگذاری در زندگی او داشته‌اند و به همین سبب ایران را وطن دوم خود می‌نامد.

او در این کتاب شرح می‌دهد که آشنایی با یک مکانیک و راننده ایرانی در آمریکا و یک نوجوان نائینی در روستای کویری ایران، باعث غلبه او بر ترس، کم‌رویی و... شده و آنها به او کمک کردند که شغلی بیاید و در شغل خود به عنوان یک معلم موفق شود. او می‌گوید تا پیش از آشنایی با ایرانی‌ها احساس یک بازنده را داشته و می‌پنداشته که جوانان هم سن و سال او که به جنگ ویتنام رفته‌اند یا برای معلمی به کشورها و شهرهای بهتری رفته‌اند، خوش‌شانس‌تر بوده‌اند.

اما او اکنون به سرنوشت خویش می‌بالد و می‌گوید: «اگر خارجی‌های دیگر با لباس‌های شیک، قیافه‌های زیبا و... به ایران می‌آیند من با اشک‌هایم می‌آیم».

پس از اقامت یک ساله در نائین و مناطق حاشیه‌ای کویر ایران او به آمریکا بازمی‌گردد و گواهینامه تدریس زبان انگلیسی در آمریکا، چین، ژاپن و اقیانوسیه را دریافت و سپس برای معلمی به میان سرخ‌پوستان نواهو (در نزدیکی مرز ایالت تگزاس آمریکا با مکزیک) می‌رود و به جزایر اقیانوسیه، شهرها و روستاهایی در مغولستان، چین و عربستان سفر می‌کند و پس از بازنشستگی نیز به کشورهای زیادی می‌رود ولی می‌گوید: «تمام آن کشورها و خاطراتشان در سر او جای دارند و ایران و نائین و خاطراتش در قلب او».

سفر «جان» آمریکایی از ایران آغاز می‌شود و او بسیاری از راه‌ها را درمی‌نوردد و مدارج علمی و دلی زیادی را طی طریق می‌کند. کتاب آب‌های ناشناخته، سفرنامه قصه‌واری است که برخی از خاطرات او از زندگی پرفراز و نشیب معلمی در سپاه صلح و از سفر به کشورهای مختلف را در برمی‌گیرد، اکنون که کشتی جان او از دریاها و آب‌های پرتلاطم زیادی گذر کرده و به ساحل امن رسیده است و دوران پرافتخار بازنشستگی را همراه با تقدیرنامه‌ها و جوایز بسیاری زیادی (به خاطر معلمی و نیز آموزش تجارب خود به جوانان) می‌گذراند:


در چنین ایامی، یک دیدار تصادفی جان اترچ در آمریکا با یک استاد ایرانی (دکتر علی‌اکبر فرهنگی) باعث کشف «جان» و کتاب خاطرات او می‌شود و در همان دیدار کوتاه و با چند کلامی که بین این دو اهل خبر و اهل دل، رد و بدل می‌شود آشنایی عمیق شکل می‌گیرد.


به قول دکتر فرهنگی «گویی سال‌ها یکدیگر را می‌شناختند» و نگاه استادانه یک استاد ایرانی، جان شیفته و دل شیدایی را در لباس و بیان ساده و بی‌تکلف جان اترچ آمریکایی می‌شناسد و بعدها با ترجمه کتاب او، می‌شناساند.

ارتباط این دو معلم و رابطه بین این دو و ملتقای جان‌ها که با تبادل ایمیل و نیز سفر استاد ایرانی به آمریکا و سفر جان آمریکایی به ایران و نائین که دیگر خود را «جان نائینی» می‌نامد، باعث می‌شود که ویراست دوم کتاب آب‌های ناشناخته که به شرح و بسط خاطرات بیشتری از اقامت جان اترچ در ایران می‌پردازد، نگارش یافته و توسط دکتر فرهنگی ترجمه و روز چهارشنبه مورخ 28/8/93 با حضور و سخنرانی نویسنده و مترجم در فرهنگسرای رسانه رونمایی شود.

به تعبیر دکتر فرهنگی در مراسم رونمایی، کتاب آب‌های ناشناخته مشحون از کلماتی است که «چون از دل برآمده است، لاجرم بر دل می‌نشیند» و جان اترچ که اهل دل است و به‌سان غواصی در آب‌های ناشناخته و فرهنگ‌ها و ملل مختلف غوطه‏ور شده است و مرواریدهای باارزش معرفت را صید و در کتاب خود به خوانندگان عرضه داشته است.

این‌گونه می‌شود که یک معلم آمریکایی که برای آموزش به ایران می‌آید، از فرهنگ و مردم ایران چنان می‌آموزد و اهل دل می‌شود که حتی پس از گذشت حدود نیم قرن، هنوز این آموزه‌های دلی را از یاد نبرده است و سخنانی را بر زبان می‌راند و به رشته تحریر درمی‌آورد که همتای بسیاری از آموزه‌های دینی و تمدنی ایرانیان است.

این‌گونه است که در ملتقای جان‌ها و با سخنان و مراودات بین جان اترچ و علی‌اکبر فرهنگی، ویراست دوم کتاب آب‌های ناشناخته با الحاقات و اضافاتی برآمده از خاطرات مربوط به ایران فراهم می‌آید و جان اترچ کشف می‌شود.

نمونه مشابهی از ملتقای جان های شیفته و روح های شیدا را استاد دکتر فرهنگی با سفر نامه ای که در روزدوشنبه 24مورخ شهریور سال 1393 در روزنامه همشهری از سفرش به بلاروس برای شرکت در مسابقات بین المللی ورزشهای زورخانه‏ای و پهلوانی، تحت عنوان « جزای عمل ماند و نام نیک» منتشر نموده، شرح می دهد.

بی‌شک تمدن ایرانی - اسلامی از این نمونه‌ها که دلی را بلرزاند و جانی را شیفته کند و روح شیدایی را کشف کند، زیاد دارد. در سایر تمدن‌ها و ادیان نیز هستند کسانی که اهل دل بوده و در مواجهه با فرهنگ و تمدن ایرانی - اسلامی، فطرت الهی نهاده شده در کالبد انسانی خویش را نمایان می‌کند و باقی می‌ماند هنر متولیان فرهنگی کشور که بتوانند زمینه‌های بروز و ظهور این اهالی دل را فراهم سازند.