آیا زمان تغییر استراتژی نسبت به روسیه فرا نرسیده است؟

گروه بین الملل: در دهه‌های گذشته، تاریخ روابط ایران و روسیه همواره پر از پیچیدگی‌ها و تناقض‌ها بوده است. از ماجراهای دوران قاجار گرفته تا اتحادهای استراتژیک معاصر، روس‌ها همواره نقشی دوگانه در تعامل با ایران ایفا کرده‌اند؛ گاهی به‌عنوان متحد و گاهی به‌عنوان بازیگری که منافع ایران را قربانی مصلحت‌های خود می‌کند. یکی از مهم‌ترین این فرازها، ماجرای سفر حاج احمد کاظمی و شهید حسن تهرانی‌مقدم به روسیه برای انتقال تکنولوژی موشکی به ایران بود؛ روایتی از امید، خیانت و نهایتاً عزم ایران برای خودکفایی.

به گزارش بولتن نیوزدر دهه ۱۳۷۰، ایران که تازه از جنگ تحمیلی فارغ شده بود، در صدد تقویت قدرت بازدارندگی خود بود. در این دوران، سردار حاج احمد کاظمی و شهید تهرانی‌مقدم، به‌عنوان پیشگامان صنعت دفاعی کشور، مأمور شدند تا از طریق همکاری با روسیه به تکنولوژی‌های پیشرفته موشکی دست یابند. این سفر که با امید فراوان آغاز شد، به‌زودی به عرصه‌ای از اختلافات و خیانت تبدیل گشت.

روسیه که در ظاهر تمایل به همکاری نشان داده بود، در عمل با سیاست‌های دوگانه و کارشکنی‌های متعدد، از انتقال کامل دانش فنی و فناوری‌های کلیدی خودداری کرد. سرداران ایرانی که به خوبی متوجه بازی سیاسی مسکو شده بودند، با خشم و ناامیدی تصمیم به بازگشت گرفتند. در این سفر بود که تهرانی‌مقدم جملات ماندگار خود را بر زبان آورد: «اگر نمی‌دهند، خودمان می‌سازیم!»

پس از این سفر، تصمیم ایران برای بومی‌سازی صنعت موشکی وارد مرحله‌ای جدید شد. شهید تهرانی‌مقدم با بهره‌گیری از استعدادهای داخلی، دانش موجود را به‌طور پیوسته گسترش داد. نتیجه این عزم، شکل‌گیری یکی از پیشرفته‌ترین صنایع موشکی جهان در ایران بود. ایران توانست بدون کمک خارجی به فناوری ساخت موشک‌های بالستیک، کروز و سایر تکنولوژی‌های پیشرفته دست یابد.

اما آنچه این ماجرا را تلخ‌تر می‌کند، روابط کنونی ایران و روسیه است. امروز، روس‌ها که روزگاری از دادن کوچک‌ترین فناوری خودداری می‌کردند، نه‌تنها موشک‌های ایرانی را دریافت می‌کنند، بلکه به گفته منابع معتبر، اطلاعات حساس راداری ایران را به دشمنان منطقه‌ای ما نظیر اسرائیل می‌دهند. در سوریه نیز، با چراغ سبز روسیه، بخش زیادی از تلاش‌های ایران برای ایجاد امنیت و حفظ حاکمیت دمشق از بین رفت.

سیاست خارجی روسیه همواره مبتنی بر منافع آنی و کوتاه‌مدت بوده است. روسیه در حالی که از قدرت نظامی ایران برای مقابله با غرب استفاده می‌کند، در پشت پرده به دنبال امتیازگیری از همان دشمنان مشترک است. این سیاست دوگانه، ایران را به مهره‌ای در بازی ژئوپلیتیک مسکو تبدیل کرده است.

روایت سفر حاج احمد کاظمی و شهید تهرانی‌مقدم به روسیه، نمادی از اراده ایرانی برای غلبه بر موانع خارجی است. خیانت روسیه در این ماجرا نشان داد که تکیه بر بازیگران خارجی، به‌ویژه قدرت‌هایی که تاریخ خیانتشان به ایران تکرار شده، راه‌حلی پایدار نیست. تجربه تلخ این سفر، درسی برای همه دوران‌هاست: تنها راه حفظ اقتدار و استقلال، تکیه بر توان داخلی است.

اکنون که ایران به نقطه‌ای از اقتدار در صنعت دفاعی رسیده، ضروری است که سیاست خارجی کشور نیز بازنگری شود. روسیه که بارها و بارها ثابت کرده هم‌پیمان قابل اعتمادی نیست، نباید بیش از این در معادلات استراتژیک ایران نقش محوری ایفا کند. آیا وقت آن نرسیده که از تاریخ درس بگیریم؟