شرقی یا غربی، ترکیه کدام سیستم دفاع موشکی را انتخاب خواهد کرد؟

گروه بین الملل، در سال 2006، بعد از اینکه ترکیه تصمیم گرفت که یک سیستم دفاع ضد موشکی به نام T-Loramids راه اندازی کند، یک مسابقه طولانی و داغ با حضور سیستم آمریکایی PAC-3  پاتریوت، سیستم روسی S-400، سیستم فرانسوی- ایتالیایی SAMP/T و HQ-9 های چینی شروع شد.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از المانیتور، شرکت آمریکایی رایتئون- لاکهید مارتین و شرکت اروپایی یوروسام تلاش های ویژه ای برای جلب نظر آنکارا کردند. در حالی که همه انتظار داشتند یکی از این دو شرکت برنده رقابت باشند، در سپتامبر 2013 با انتخاب شرکت دولتی چینی «واردات و صادرات ماشین های دقیق» یا به اختصار (CPMIEC) توسط ترکیه، شرکتی که به اتهام تخلف از تحریم های ضد ایرانی در لیست تحریم های آمریکا قرار داشت، یک بمب خبری در سطح رسانه ها منفجر شد. این قرارداد در مورد خرید مدل FD-2000 بود، نمونه صادراتی سیستم HQ-9 که توسط این شرکت ساخته شده است.

سامانه FD-2000، مدل صادراتی سیستم HQ-9

قراردادهای تسلیحاتی ترکیه معمولا غیرشفاف و مخفیانه هستند، بنابراین افکار عمومی اطلاع زیادی از دلایل برنده شدن چینی ها در این رقابت ندارد.

تنها روزنامه نگاران نزدیک به دولت بودند که اطلاعات کمی در مورد علت اتخاذ این تصمیم به افکار عمومی ارائه دادند. براساس نوشته های این خبرنگاران، علت اصلی این تصمیم قیمت پایین پیشنهادی چینی ها و قبول بدون قید و شرط شرایط مورد نظر ترکیه بوده است. این روزنامه نگاران ادعا کردند که شرکت چینی با پیشنهاد تولید مشترک 50 درصد سیستم و انتقال تکنولوژی توانسته است در این رقابت پیروز گردد.

براساس اظهارات بعضی از دیگر روزنامه نگاران، انگیزه های سیاسی، و نه فقط اقتصادی و  انتقال تکنولوژی، در این تصمیم دخیل بوده اند. برای مثال، روزنامه نگار اقتصادی، سلیمان یاسر از روزنامه هوادار دولت صباح نوشت که  تمرکز اقتصادی و سیاسی جهان در حال انتقال به آسیا است. با پیشرفت سریع ترکیه به سمت تبدیل شدن به یک بازیگر جهانی، این کشور خواسته است که به سیاست امنیتی و نیز فرصت های اقتصادی اش شکل بدهد.

از دید تجاری، پیشنهاد چین در مقایسه با سیستم های موشکی آمریکایی، روسی و اروپایی بسیار ارزان تر تمام می شده است. از لحاظ استراتژیک، پیشنهاد چین سیستم انعطاف پذیری را ارائه می داد که باعث انتقال فناوری، تولید مشترک و فروش مجدد به کشورهای ثالث می شد و نیز درهای آسیا را به روی ترکیه باز می کرد.

براساس اظهارات مقامات دفاعی در آنکارا که نخواستند نام شان ذکر شود، کشورهای غربی، به جای تلاش برای درک نیازهای ترکیه، فقط می گفتند:« به ما اعتماد کنید، ما دوست شما هستیم.» همین مقام یادآور شد که بی توجهی مداوم آمریکا و اروپا به درخواست های ترکیه برای انتقال فناوری هسته ای و فضایی باعث شد که ترکیه به سمت همکاری با روسیه در زمینه انرژی هسته ای و همکاری با چین در زمینه امور فضایی برود. برداشت آنکارا این است که آمریکا و اروپا می خواهند در این دو حوزه عنان اختیار ترکیه را در دست بگیرند. مقامات معتقدند که مقصران واقعی آمریکا و اروپا هستند، که ترکیه را در این زمینه ها تنها گذاشته اند و مانند یک دوست واقعی عمل نمی کنند. این اشتباه نیست که بگوییم اکثریت مقامات نظامی و امنیتی در آنکارا همین دیدگاه را دارند.

اغلب این سوال پرسیده می شود که چرا ترکیه به یک سیستم دفاع ضد موشکی و ضد هوایی برد بلند احتیاج دارد. اکنون پیشرفته ترین سیستم دفاع هوایی برد متوسط ترکیه که 40 کیلومتر برد دارد I-Hawk نام دارد. یک اسکادران از این موشک ها در استانبول قرار دارد و دیگری نیز در جنوب شرق کشور به صورت متحرک در حال کار است. علی رغم افزایش سطح تهدیدات موشکی در منطقه، ترکیه سیستم دفاع ضد موشکی و هوایی برد بلند ندارد. به همین خاطر است که موشک های آمریکایی، هلندی و آلمانی پاتریوت در طی بحران سوریه در ترکیه مستقر شدند.

سامانه ضد موشکی Pac-3 پاتریوت، ساخت آمریکا

ترکیه خود درگیر ساخت سیستم های دقاع موشکی برد بلند و ضد هوایی است. این کشور سفارش 100 فروند جنگنده نسل جدید F-35 را به آمریکا داده است و تصمیم گرفته است که «فرماندهی مشترک موشکی هوایی» را بنیان نهد.

اما بازتاب اعلام این خرید موشکی چه بود؟ مجله آکتوئل در تیتر شماره دسامبر سال 2013 خود نوشت: «انتخاب چین توسط ترکیه چگونه توازن موجود را تغییر می دهد؟» و زیرتیتر این بود: «در حالی که کشورهای غربی تلاش دارند که ترکیه را به عقب نشینی از تصمیمش وادار کنند، چین از این موفقیت به خود می بالد.» این مقاله به صورت کلی می گوید که ترکیه، با تصمیم صحیح خود، نه تنها بمبی روی اتحاد امنیتی غرب انداخته است، بلکه یک تابوی بزرگ را شکسته است و به سمت یک سیاست خارجی مستقل و غیرمتعهد گام برداشته است.

اما اکنون، یک سال پس از اعلام این تصمیم، موضع ترکیه کاملا مخالف با چیزی است که آکتوئل می گفت. گرچه شاید هنوز هم چین از فروش چنین حجم از تجهیزاتی به یک کشور عضو ناتو خرسند باشد، اما مشخص است که طرف ترکی سردرگم است. مذاکرات با شرکت چینی در ماه آگوست برای پنجمین بار تمدید شد. ترکیه اکنون می گوید که تا 31 دسامبر تصمیم نهایی خود را اتخاذ خواهد کرد.

بعد از اینکه ترکیه اعلام کرد قرارداد با شرکت چینی را مورد بررسی مجدد قرار خواهد داد، رییس جمهور اردوغان در راه بازگشت از اجلاس ناتو در ولز، به خبرنگاران گفت که مذاکرات با طرف چینی ادامه می یابد. وی گفت:« اما فرانسوی ها، که اکنون در جایگاه دوم هستند، پیشنهاد های جدیدی داشته اند. اکنون ما در حال مذاکره با فرانسوی ها هستیم. تولید مشترک برای ما خیلی مهم است.» این اظهارات به مانند چشمکی بود که ترکیه به شرکت فرانسوی- ایتالیایی زد، شرکتی که در ماه آگوست اعلام کرده بود که تغییرات جالبی در پیشنهاد خود اعمال می کند.

سامانه ضد موشکی روسی S-400

لاله کمال، یکی از خبرنگارانی که مانورهای ترکیه را «عجیب» می داند نوشت: « آنکارا مدتی است که به خاطر فشارهای فزاینده دوستان و افزایش آگاهی از این واقعیت که موشک های چینی امنیت مورد نیاز ترکها را فراهم نخواهند کرد، تلاش کرده است که راه هایی برای توقف مذاکرات با چینی ها پیدا کند. اما در عین حال نمی خواهد این تصور پدید آید که زیر فشار غرب سر تعظیم فرو آورده است.»

آنکارا در حالی که بر این مساله تاکید می کند که مذاکرات با چین در حال ادامه یافتن است، اما در واقع تلاش می کند که دلیل قابل قبولی برای پایان دادن به این مذاکرات پیدا کند. اما ترکیه برای فسخ قرارداد چه کار می تواند بکند؟ محتمل ترین سناریویی که در ترکیه در مورد آن بحث می شود این است که اعلام شود شرکت چینی ویژگی های فنی را به موقع و در سطح موردنیاز ارائه نمی دهد، اما در عوض به چین امتیازات ویژه ای در دیگر قراردادهای نظامی داده شود. همکاری چین و ترکیه در امور فضایی و موتور راکت ها نیز راه دیگری است. دیگر روش می تواند آماده سازی مجموعه ای جدید از ویژگی های فنی باشد که براساس آن نیاز باشد سیستم موشکی قابلیت استفاده علیه تهدیدات دریایی و نصب روی کشتی ها را داشته باشد،  ساختار ماژولاری که امکان ارتقای سریع آن به مدلهای پیشرفته تر را بدهد، و نیاز به برد راداری بیش از هزار کیلومتر را برآورده سازد. مدل چینی FD-2000 هیچکدام از این ویژگی ها را ندارد. اما مدل Aster-30 Block 1 Model پیشنهادی شرکت فرانسوی- ایتالیایی این ویژگی ها را دارد.

سامانه ضد موشکی Aster-30 Block 1، محصول شرکت فرانسوی- ایتالیایی یوروسام

نخست وزیر احمد داوود اوغلو، به عنوان رییس کمیته اجرایی صنعت دفاعی، تصمیم نهایی در مورد مناقصه را در 31 دسامبر اتخاذ خواهد کرد.

آیا داووداوغلو با ترجیح دادن چینی ها همه را متعجب خواهد کرد یا شرکت فرانسوی- ایتالیایی را برخواهد گزید؟ آیا وی به عقلش گوش خواهد داد یا به قلبش؟ این تصمیم هرچه که باشد، شکی نیست که سرنخ مهمی از گرایش های ترکیه در سالهای پیش رو را فاش خواهد کرد.