رسانه، آزادی مسئولانه چالشی پایان ناپذیر

به گزارش بولتن نیوز،  نمایشگاه مطبوعات امسال این شعار را برگزید تا از این رهگذر به یکی از اصلی ترین دغدغه های روزنامه نگاران و از سوی دیگر حاکمیت پاسخ دهد.

در واقع، آزادی مسئولانه یک عمل دوطرفه بین رسانه ها و دولت است و هر دو برای رسیدن به این مفهوم باید تلاش کنند.

مطبوعات برای ایفای رسالت خود و پاسخگویی به خواسته های معقول مخاطبان، به آزادی عمل نیازمندند، اما در ایفای این نقش موظف است در چارچوب قانون حرکت کنند و این امر پذیرفته شده در میان عقلا و اندیشمندان این حرفه است.

بنظر می رسد دولت تدبیر و امید یکی از دغدغه های خود را آزادی مطبوعات در چارچوب قانون قرار داده تا رسانه ها با دغدغه کمتری به فعالیت های اطلاع رسانی خود بپردازند.

در قوانین کشور، آزادی مطبوعات در جایگاه خاصی قرار گرفته است بطوری که در اصل‏ بیست و چهارم قانون اساسی آمده است: 'نشریات‏ و مطبوعات‏ در بیان‏ مطالب‏ آزادند مگر آنکه‏ مخل‏ به‏ مبانی‏ اسلام‏ یا حقوق‏ عمومی‏ باشد'. تفصیل‏ آن‏ را قانون‏ معین‏ می‏ کند.

نمایشگاه بیستم مطبوعات و خبرگزاری ها که به عنوان نخستین نمایشگاه رسانه ها در دولت تدبیر و امید است، با شعار آزادی مسئولانه در صدد است توجه بیشتری به حقوق مطبوعات و رسانه ها کند.

به گفته حسین انتظامی معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، رسانه ها در جهت ایفای رسالت خود باید آزادی داشته باشند و دولت ها هم بارها به شعار آزادی مطبوعات در چارچوب قانون اشاره کرده اند و البته مطبوعات هم باید براساس قانون عمل کنند.



** آزادی رسانه

آزادی رسانه و مطبوعات یک ضمانت نامه از جانب دولت ها به رسانه های عمومی، در مقابل مواجهه با روندهای محدود کنندهٔ ابراز نظر در جوامع است که حقوق قانونی رسانه ها و همچنین مراجع رفع اختلاف بین رسانه ها و شاکیان را مشخص می کند.

این حقوق در بسیاری از کشورها به صورت قانونی و در چهارچوب قوانین اساسی آن کشور تعبیه شده است تا از آزادی مطبوعات حمایت به عمل آید.

در کشورهای توسعه یافته، آزادی مطبوعات و رسانه ها بر این امر تاکید می کند که تمام مردم حق ابراز نظر، گفتن و نوشتن در رسانه ها را دارا هستند. اعلامیه جهانی حقوق بشر بر این امر تاکید می کند که هر شخصی از نظر قانونی حق ابراز نظر دارد، این قانون مشتمل بر حق ابراز نظر بدون هیچ گونه مداخله از جانب دولت ها و یا ذی نفعان است.

رسانه ها دارای کارکردهای فراوانی هستند که درصورت حفظ حقوق مطبوعات فعالیت های آنها می تواند نتایج بهتری برای جوامع بشری به همراه داشته باشند.



** کارکرد رسانه ها

رسانه ها کارکردهای مختلفی دارند؛ نظارتی و مراقبتی، آموزشی یا انتقال فرهنگ، سرگرم سازی و پرکردن اوقات فراغت، نوگرایی و توسعه از جمله این کارکردها است.

کارکرد نظارتی؛ یکی از مهمترین کارکردهای رسانه خبری، نظارت بر محیط است. کارکرد نظارت و حراست از محیط، شامل رساندن اخبار توسط رسانه ها می شود؛ که برای اقتصاد و جامعه ضروری است.

کارکرد آموزشی یا انتقال فرهنگ؛ آموزش براساس تعریفی که سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) بیان داشته، عبارت است از: «تمام کنش ها و اثرات، راه ها و روش هایی که برای رشد و تکامل توانایی مغزی و معرفتی و هم چنین مهارت ها، نگرش ها و رفتار انسان به کار می روند'. از این رو آموزش، یک فرایند فراگیر است که تداوم آن تمامی حیات انسانی را در برمی گیرد.

رسانه ها فراهم آورنده دانش و شکل دهنده ارزش ها هستند و مردم همواره از آن ها تأثیر می پذیرند و می آموزند. اهمیت وظیفه آموزشی وسایل ارتباطی در جوامع معاصر، به حدی است که بعضی از جامعه شناسان برای مطبوعات، رادیو و تلویزیون و سینما نقش 'آموزش موازی' یا 'آموزش دائمی' قائل هستند.

جامعه شناسان معتقدند که وسایل ارتباطی با پخش اطلاعات و معلومات جدید، به موازات کوشش معلمان و اساتید، وظیفه آموزشی انجام داده و دانستنی های علمی، فرهنگی و اجتماعی دانش آموزان و دانشجویان را تکمیل می کنند.

کارکرد سرگرم سازی و پرکردن اوقات فراغت؛ وسایل ارتباط جمعی به عنوان مهمترین ابزار تفریحی و سرگرمی افراد به شمار می روند؛ که با پخش و انتشار برنامه های سرگرم کننده بر الگوی رفتار اوقات فراغت انسانی اثراتی تعیین کننده دارند و از این طریق است که فرد از تنهایی و زندگی سخت روز مره اش رهایی می یابد و با محیط بیرونی تماس برقرار می کند.

کارکرد نوگرایی و توسعه؛ فرایند توسعه رابطه پایداری با تعامل میان مردم و مشارکت فعال گروه های اجتماعی دارد که این امر صورت نمی گیرد، مگر در پرتو نظام جامع ارتباطی-اطلاعاتی؛ که می تواند تا حدّ زیادی در رفع اختلافات و تضادهای موجود در ارزش ها و رفتارهای مردم و فراهم آوردن محیط مساعد برای توسعه ملی مؤثر باشد.

کارکرد همگن سازی: وسایل ارتباط جمعی، موجب نزدیکی سلیقه ها، خواست ها و انتظارات تمامی ساکنان یک جامعه شده و جوامع را از عصر محدوده های جدا خارج می گردانند.

ورود وسایل ارتباط جمعی به جامعه، خرده فرهنگ ها و فرهنگ های خاص و مجزا را ناپدید کرده و به نوعی تشابه میان تمامی ساکنان یک جامعه به وجود می آورد و مردم آن جامعه، از سبک زندگی و علایق و خواسته هایی که رسانه های جمعی ارائه می دهند، پیروی می کنند.

کارکرد راهنمایی و رهبری؛ نقش رهبری کننده وسایل ارتباطی و اثر آن ها در بیداری و ارشاد افکار عمومی، امری واضح بوده و روز به روز بر اهمیت آن افزوده می شود.

وسایل ارتباط جمعی می توانند در راه گسترش ارتباط میان رهبری کنندگان و رهبری شوندگان، خدمات مهمی را انجام داده و به عنوان آیینه تمام نمای افکار عمومی در جلب همکاری مردم و شرکت دادن آن ها در امور اجتماعی، تأثیر فراوانی به جای بگذارند.

کارکرد بحران زدایی؛ رسانه های گروهی می توانند در عرصه مقابله با بحران های اجتماعی، به ایفای نقش بپردازند و در کاهش اثرات بلای موثر باشند.

کارکرد آگاه سازی؛ رسانه ها باید علاوه بر انتقال اخبار و اطلاعات، به تحلیل درست اخبار و تشریح آنان نیز بپردازند. این وظیفه، یعنی آگاه سازی، از آن رو از تبلیغ متمایز است که در آن، هیچ کوششی برای خرید کالایی خاص وجود ندارد، همان گونه که هیچ کوششی نیز برای ایجاد گرایش به سوی دیدگاه خاص وجود ندارد.

حمایت از هنجارهای اجتماعی؛ (وظیفه اخلاقی)، انتقال میراث های فرهنگی و اجتماعی از نسلی به نسل دیگر، نقش و کارکرد بیان عقاید، ایجاد همبستگی میان اجزای جامعه در پاسخ به نیازهای محیطی و کارکرد تبلیغی از جمله کارکردهای دیگر رسانه ها است.



** نتیجه گیری

رسانه ها و مطبوعات در دنیای ارتباطات و دیجیتال حذف شدنی نیستند و با کارکردهای مختلف، یکی از ضروریات جامعه دیروز، امروز و فردا بوده و هستند؛ هر چند می توان فعالیت رسانه را محدود و یا کاهش داد؛ اما هرگز نمی توان آن را نابود کرد.

مطبوعات با کارکردهای خود نقش زیادی در آگاهی و راهنمایی افکارعمومی ایفا می کنند و از این رو در کنار سایر نهادها حضور موثر و غیر قابل انکاری در رشد و توسعه دارند.

نادیده گرفتن نقش و کارکرد رسانه ها به معنی ایجاد مانع بر سر رشد جامعه است و استمرار بی توجهی به رسانه ها قابل دوام نخواهد بود.

بیستمین نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها تا 23 آبان ماه جاری در محل مصلی بزرگ امام خمینی (ره) برپاست.