درسی که جورج جرداق داد

گروه بین الملل، «دانشمند بزرگ مسیحی جورج جرداق معروف به عاشق علی علیه السلام درگذشت.» این خبری بود که چند روز پیش رسانه ها آن را منتشر کردند و فقدان او مایه ناراحتی اهل تحقیق و علم پژوهی شد.

به گزارش بولتن نیوز، اگر چه ایشان در مسیر تحقیق درباره اسلام، فرصت بررسی همه ابعاد حقیقت را پیدا نکردند لیکن تا همان مقداری که پیش رفتند نتایج شایسته و ارزنده ای را در صفحات زندگی علمی خویش به محقّقان و دین پژوهان ارائه دادند.

ایشان چهار دهه از عمر خود را در راه تحقیق درباره شخصیت بی بدیل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام گذرانده و اقاریر و اعترافات وی در کتبی که راجع به دوم شخصیت اسلام دارد می تواند معرّف خوبی برای عظمت تمدّن اسلام و مکتب اهل البیت علیهم السلام باشد.

بررسی زندگانی علمی این دانشمند مسیحی مجال بسیار گسترده ای می طلبد ولیکن در این مقال کوتاه، به بررسی یکی از ابعاد مهمّ سبک علمی زندگی ایشان پرداخته می شود:

در اسلام عزیز، يكي از راه‌هايي كه مي‎توان با آن به صحّت اعتقادات و مطابقت آن با وحي الهی، هدايت قرآن مجيد و تعليمات رسول اعظم و اهل‎بيت طاهرين صلوات الله عليهم آگاه شد، عرض دين بر بزرگان و متخصّصان دين‎شناس است.

اسلام شناسان، مستشرقان و دانشمندانی كه در مسیر تحقیق درباره اسلام و مکتب اهل بیت علیهم السلام، به نتایجی چه از راه عقل و چه نقل می رسند، باید قبل از آن که مباحث را در سطح عمومی منتشر سازند، آن را بر بزرگان دین عرضه نموده و پس از تأیید این بزرگواران، آن را به جامعه ارائه دهند.

ولی اگر متأسّفانه مانند خیلی از نویسندگان و به اصطلاح اسلام شناسان که در اسلام شناسی کتاب نوشته اند و می نویسند، قبل از انتشار عمومی، آثارشان بر بزرگان دین شناس عرضه نشود، موجب انحرافات و گمراهی هایی می شود که شاید جبران آن به ردّیه نوشتن توسط بزرگان دین، بسیار سخت باشد.

امّا جورج جرداق که حدود چهل سال در آثار و سخنان پیشوای شیعیان و وصی پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله تحقیق و بررسی کرده است را شاید بتوان از نوع اسلام شناسانی قلمداد نمود که برخی آثار خود را بر بزرگان دین شناس عرضه کرد.

شاهد این نکته، خاطره ای است که مرجع عالیقدر شیعه حضرت آیت الله العظمی صافی در کتاب ارزشمند خود «فخر دوران» از ارسال کتاب «الامام علی صوت العدالة الانسانیة» قبل از طبع توسط جورج جرداق، برای مرجع و زعیم عالی شأن حوزه آیت الله العظمی بروجردی قدس سره، نقل کرده است.

ایشان بیان می کنند که آن دانشمند مسیحی طیّ نامه ای که به آیت الله العظمی بروجردی ارسال نمود، نوشته بود: «من در حالات و سيره و تاريخ زندگي امام علي مطالعه كرده‌ام، و در آن، به اصول و مباني و معاني بزرگي كه تازه بشريتِ امروز و مخصوصاً دنياي غرب ادعاي رسيدن به آن معاني و پيشنهاد آن مباني را دارد رسيده‌ام؛ اصولي كه اساسي و جهاني است، و همه، اگر چه به ظاهر باشد همگان را به آن مي‌خوانند. اين اصول، همه در سيره و گفتار و كردار امام در حدّ اكمل وجود دارد.

اسلام‌شناسان و خاورشناسان غربي اگر چه كم و بيش اين معاني را در زندگي آن امام عظيم درك كرده‌اند اما نخواسته‌اند قبول كنند كه اين افتخار براي شرق است؛ و پيش از غربي‌ها و قرن‌ها پيش در شرق، كساني بوده‌اند كه همه اين اصول و حقايق را درك كرده و بيان نموده‌اند، و از اين جهت اين واقعيت را كتمان كرده‌اند. در شرق هم دانشمندان و علما، چنان‌كه بايد، اين اصول را از سيره و حال و مقال آن حضرت استفاده نكرده‌اند، و من دريغ دانستم كه چنين شخصيت بزرگي در شرق باشد و قدرش مخفي بماند، لذا اين كتاب را نوشتم، و چون مسيحي هستم كسي نمي‌تواند مرا نسبت به بيان مراتب بلند امام به تعصب نسبت دهد، و چون زبانم عربي است و اهل مطالعه هستم هم كسي نمي‌تواند به عدم اطلاع و ناآگاهي متّهم سازد. اين كتاب را نوشتم و شما (حضرت آيت الله بروجردي) بعد از مطالعه تصديق مي‌نماييد كه (اني انصفت الامام بعض الانصاف).»

آیت الله العظمی صافی در ادامه نقل این خاطره می افزاید که آیت الله العظمی بروجردی، مطالعه کامل و دقیق این کتاب را به من واگذار کردند تا اشکالات آن را بررسی کرده و نظر خود را درباره انتشار آن بدهم.

سپس می فرماید: «حقير هم آن كتاب را مطالعه كردم و در نوزده مورد نظر او را صائب نيافتم كه البته چندان هم به او كه مسيحي و با برداشت‌هاي خود نوشته است اشكال وارد نمي‌شود....»

بالاخره طبع ترجمه این کتاب قرار شد با توضیحاتی درباره اشکالاتی که داشت همراه شود تا از خطر انحراف افکار عمومی جلوگیری شود.

غرض آن که دانشمندی مسیحی و اهل تحقیق متوجه می شود که قبل از ارائه یک اثر علمی دینی بر عامّه اجتماع، آن را باید به بزرگان دین شناس عرضه کرد و بعد از اطلاع از صحّت و سقم، نسبت به انتشار آن اقدام نمود.

درسی که از این کار جورج جرداق می توان گرفت این است که نویسندگان، دانشمندان و اسلام شناسان و کسانی که در رسانه ها می نویسند و می گویند وظیفه ای بس سنگین دارند. آنان که می خواهند در قلمرو دین و گزاره های مذهبی، سخن برانند و قلم فرسایند باید بسیار مراقب باشند که گاه کلمه ای می تواند باعث گمراهی نسل حاضر و حتّی نسل هایی باشد که چندین سال دیگر قدم به عرصه وجود می گذارند و تنها راه پرهیز از افتادن در وادی ضلالت و گمراهی، عرضه آثار قبل از نشر به متخصصان پرهیزگار دین شناس است و «ما یلفظ من قول الا لدیه رقیب عتید».