تغییرات آب و هوایی کشورها را وارد جنگ خواهد کرد

به گزارش بولتن نیوز،به نقل از  اشراف، اندیشکده «پروژه امنیتی آمریکا» در گزارشی ویژه به مسئله تغییرات آب و هوایی و تأثیرات آن بر موضوع امنیت ملی و جهانی پرداخته است. در این گزارش آمده است تغییرات اقلیمی در بلندمدت پیامدهای ژئوپلیتیک بسیاری را با خود به همراه خواهد داشت و تمامی کشورها باید به این مسئله اشراف داشته باشند و برنامه‌ریزی‌هایی را به منظور آمادگی در برابر آن و عواقب و تأثیرات احتمالی این امر صورت دهند. این گزارش جزئیات بسیار زیادی را از کشورها و نقاط مختلف جهان در اختیار گذاشته و تجزیه‌وتحلیل‌های دقیقی از برداشت و بینش هر یک از کشورهای جهان نسبت به موضوع تغییرات آب‌وهوایی ارائه داده شده است.

■ تغییرات آب و هوایی به عنوان یک مسئله امنیت ملی در سراسر جهان ■

هدف از این گزارش مشخص نمودن این موضوع است که دولت‌های سراسر جهان تا چه حد تغییرات آب‌وهوایی را به عنوان یک مسئله امنیتی در نظر می‌گیرند و چگونه ارتش و جامعه متخصصان امنیت ملی در هر یک از این کشورها برنامه‌ریزی‌های خود را در راستای مقابله با تأثیرات ناشی از تغییرات آب‌وهوایی آغاز کرده‌اند. نتایج مقدماتی منتشرشده این گزارش در سال گذشته بسیار قابل توجه بود؛ در حدود ۷۰ درصد از کشورهای جهان صراحتاً اعلام کرده‌اند که موضوع تغییرات آب‌وهوایی یک مسئله امنیت ملی برای آنها قلمداد می‌شود. تقریباً تمامی کشورهایی که برنامه‌های نظامی رسمی را در دستور کار خود قرار داده‌اند، اعلام کرده‌اند که دولت‌هایشان اقدامات و مأموریت‌هایی چون کمک‌های انسانی و امداد و کمک‌رسانی در فجایع را به عنوان یکی از مسئولیت‌های عمده و اساسی نیروهای نظامی خود می‌دانند. نتایج جدید این گزارش جزئیات بیشتری را در مورد برخی کشورها و مناطق ارائه می‌دهد. در نهایت، این گزارش تجزیه‌وتحلیل‌های دقیقی از برداشت و بینش هر یک از این کشورها نسبت به موضوع تغییرات آب‌وهوایی ارائه داده است.

■ تغییرات آب‌وهوایی و ارتباط آن با موضوع امنیت ملی و جهانی ■

- ارتباط میان تغییرات آب وهوایی و امنیت ملی

آب وهوا در حال تغییر است. موضوع تغییر در آب‌وهوای جهان به صورت علمی اثبات شده است هرچند در مورد میزان تغییرات پیش‌بینی‌شده تا حدی بحث و اختلاف‌نظر وجود دارد. با این حال، پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته در مورد آب‌وهوا و تغییرات آب‌وهوایی تنها گویای بخشی از کل این داستان هستند. پیامدهای ژئوپلیتیک حاصل از تغییرات آب‌وهوایی از روی مواردی چون چگونگی تأثیر و تعامل این تغییرات با شرایط محلی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و همچنین میزان این تغییرات آب‌وهوایی تعیین و مشخص خواهند شد. طراحان دفاعی اغلب این تغییرات آب‌وهوایی را نوعی «تقویت‌کننده تهدید» و یا «عاملی برای تسریع بی‌ثباتی» می‌دانند چرا که این تغییرات طیف وسیعی از تهدیدات دیگر و یا تهدیدات کنونی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند.

■ تغییرات آب وهوایی منجر به درگیری‌های آتی در سراسر جهان خواهد شد ■

به عنوان مثال، کمبود مواد غذایی بر اثر عواملی چون افزایش درجه حرارت و یا افزایش جمعیت تشدید می‌شود و همین امر می‌تواند منجر به بروز درگیری‌هایی بر سر منابع موجود شود. این امر موجب مهاجرت انسان‌ها به سوی مناطقی با امکانات بیشتر و منابع غنی‌تر خواهد شد. مهاجرت انسان‌ها موجب افزایش تنش بر سر مواد غذایی و منابع آبی در مناطق جدید خواهد شد و این چرخه و روند دوباره آغاز می‌شود. اگرچه تغییرات آب‌وهوایی تنها یکی از متغیرهای موجود در این زنجیره طولانی از رویدادها به شمار می‌رود اما از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، حتی اگر تنها علت و دلیل یک مشکل خاص نباشد.

■ تفاوت‌های منطقه‌ای در زمینه برنامه‌ریزی برای امنیت آب‌وهوایی ■

تأثیرات کوتاه‌مدت تغییرات آب‌وهوایی و اقلیمی به احتمال بسیار زیاد اثرات نامتناسبی را در کشورهای فقیرتر و با ساختارهای حکومتی ضعیف‌تر، به ویژه در آفریقا و آسیا خواهد داشت. با این حال، کشورهایی با بهترین و دقیق‌ترین برنامه‌ریزی در مورد تغییرات و امنیت آب‌وهوایی بیشتر در مناطقی چون اروپا، آمریکای شمالی و شرق آسیا متمرکز هستند. به نظر می‌رسد علت تفاوت‌های احتمالی در جزئیات برنامه‌های نظامی در مورد تغییرات آب‌وهوایی بیشتر به میزان برنامه‌ریزی‌های دقیق نظامی مرتبط است. با این حال، تفاوت‌های قابل‌توجهی در میان مناطق مختلف جهان دیده می‌شود که در ادامه به برخی از این تفاوت‌ها اشاره شده است.

■ رویکرد مثبت کشورهای شرق آسیا نسبت به موضوع تغییرات آب‌وهوایی ■

- شرق آسیا

رقابت‌های سنتی در منطقه شرق آسیا موجب شده تا تمامی کشورهای این منطقه در حال حاضر با چالش‌های سنتی امنیت ملی روبرو باشند، چالش‌هایی چون گسترش تسلیحات هسته‌ای، منازعات دریایی و مرزهای زمینی و (تا حد بسیار زیادی) گسترش نیروهای نظامی متعارف. با این حال، اکثر قریب به اتفاق تمامی کشورهای این منطقه مسئله تغییرات آب‌وهوایی را به عنوان تهدیدی جدی برای امنیت ملی خود قلمداد کرده و این معضل را نیز در زمره سایر تهدیدات "غیر سنتی” امنیت ملی می‌شمارند که به نوبه خود می‌تواند علت بالقوه‌ای برای منازعات و درگیری‌های آتی باشد. برای کشورهایی که در حال حاضر با طیف گسترده‌ای از تهدیدات موجود روبرو هستند، رویکرد کشورهای شرق آسیا در زمینه برنامه‌ریزی درباره تهدیدات امنیتی ناشی از تغییرات آب‌وهوایی، می‌تواند مدل و الگویی برای سایر کشورهای جهان محسوب شود.

■ اروپا پیشرو در زمینه مقابله با تأثیرات ناشی از تغییرات آب‌وهوایی ■

- اروپا

همانطور نیز که انتظار می‌رود و با توجه به نقش رهبری قاره اروپا در مورد مسائل آب‌وهوایی، اکثر کشورهای اروپایی به شیوه فعالانه‌ای معضل تغییرات آب‌وهوایی را با استراتژی‌های امنیت ملی خود ادغام و هماهنگ کرده‌اند. در این میان تنها تعداد انگشت‌شماری از کشورهای کوچک‌تر از جمله مولداوی،‌ آلبانی و یا قبرس به تهدیدات ناشی از تغییرات آب‌وهوایی اهمیت چندانی نداده‌اند. جالب‌ترین تقسیم‌بندی در اروپا را می‌توان در میان کشورهای بزرگ‌تر با منافع جهانی مشاهده کرد. کشورهایی چون انگلیس، فرانسه و آلمان تغییرات آب‌وهوایی را به دلیل اثرات آن بر درگیری‌های سراسر دنیا، تهدیدی جدی برای امنیت ملی تلقی می‌کنند، درحالی‌که برخی کشورهای دیگر نظیر فنلاند، یونان و یا اتریش که بیشتر به صورت محلی متمرکز هستند این تغییرات آب‌وهوایی را به عنوان یک تهدید محلی قلمداد می‌کنند.

■ اقدامات بسیار ناچیز منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در موضوع تغییرات اقلیمی ■

- کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا

کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تاکنون اقدامات بسیار ناچیزی را به منظور آمادگی و مقابله با تهدیدات ناشی از تغییرات آب‌وهوایی انجام داده‌اند. در همین حال، بسیاری از کشورهای این مناطق با امنیتی کردن موضوع تغییرات آب‌وهوایی و محیط‌زیست مخالف هستند. شاید بتوان تداوم نزاع‌های سیاسی و نظامی در این منطقه را دلیل این امر دانست. با این حال، بیشترین تهدیدات ناشی از تغییرات آب‌وهوایی متوجه این منطقه است. باید به این نکته اذعان کرد که با توجه به تغییرات کنونی در مورد دسترسی به آب و منابع آبی، کشورهای این منطقه باید اقدامات و کارهای بیشتری را در این زمینه انجام دهند.

■ توجه آمریکا و کانادا به ارتباط میان تغییرات آب‌وهوایی با امنیت و درگیری‌ها ■

- آمریکای شمالی

دستگاه‌های نظامی و امنیت ملی کانادا و آمریکا شدیداً به ارتباط میان تغییرات آب‌وهوایی و امنیت و همچنین ارتباط میان این تغییرات اقلیمی و درگیری‌ها توجه داشته‌اند. دولت کانادا به موضوع ارتباط میان تغییرات آب‌وهوایی با توسعه اهمیت داده است و دولت آمریکا نیز به ارتباط میان این تغییرات با درگیری‌ها و مناقشات توجه بیشتری نشان داده است. مهم‌ترین شکاف موجود در داخل این کشورها میان مؤسسات امنیت ملی و رهبری سیاسی به وجود آمده است. در قسمت‌هایی که هنوز هم شک ‌و تردیدها نسبت به این تغییرات آب‌وهوایی به قدرت خود باقی است، سیاستمداران همچنان باید با این امر مبارزه کنند. مکزیک، آمریکای مرکزی و کارائیب نیز به عنوان بخشی از آمریکای لاتین به شمار می‌آیند.

■ اقدامات و برنامه‌ریزی‌های کشورهای جنوب شرق آسیا و اقیانوسیه ■

- جنوب‌شرق آسیا و اقیانوسیه

مناطق جنوب شرقی آسیا و اقیانوسیه نیز در معرض تهدیدات ناشی از تغییرات آب‌وهوایی قرار دارند. این مناطق به واسطه ترکیبی از عواملی چون افزایش سطح دریا، آب‌وهوای نامعتدل و مناطق شهری بسیار پرجمعیت در نقاط و مناطق ساحلی نزدیک به سطح دریا در معرض آسیب‌های بیشتری قرار دارند. کشورهای حاشیه اقیانوس آرام به احتمال بسیار زیاد شاهد بیشترین تهدیدات ناشی از تغییرات آب‌وهوایی خواهند بود و حتی برخی از این کشورها آماده آن هستند تا برخی از مناطق و زمین‌های خود را برای همیشه و به طور کامل از دست بدهند. در کشورهای حاشیه این مناطق همچون استرالیا، سنگاپور، ویتنام و نیوزلند انتظار می‌رود که تأثیرات ناشی از تغییرات اقلیمی اقیانوس آرام بسیار شدیدتر باشد و در حال حاضر این کشورها خود را به منظور عکس‌العمل مناسب در برابر فجایع و همچنین جلوگیری از درگیری‌ها در سراسر منطقه آماده می‌کنند.

■ مخالفت شدید کشورهای آمریکای جنوبی با امنیتی شدن مسئله تغییرات آب‌وهوایی ■

- آمریکای لاتین و کارائیب

جزایر کارائیب و اکثر کشورهای کوچک‌تر آمریکای مرکزی از تغییرات آب‌وهوایی واهمه بسیاری دارند و افزایش سطح دریا و طوفان‌های مکرر، کشورهای این منطقه را با تهدیداتی جدی روبرو ساخته است. با این حال، کشورهای بزرگ‌تر واقع در آمریکای جنوبی همچنان مخالفت شدید خود را نسبت به امنیتی کردن بحث تغییرات آب‌وهوایی و اقلیمی نشان می‌دهند. به عنوان مثال، کشور برزیل دیدگاه غالب در آمریکای جنوبی را به خود اختصاص داده است و مخالفت مستقیم خود را نسبت به مطرح کردن بحث تغییرات آب‌وهوایی به عنوان یک تهدید امنیتی ابراز کرده است. برای کشورهای این منطقه موضوع تغییرات اقلیمی و آب‌وهوایی صرفاً یک مسئله محیط‌زیستی داخلی است.

■ رویکرد کشورهای جنوب آسیا به موضوع تغییرات آب‌وهوایی ■

- جنوب آسیا

کشورهای جنوب آسیا به طور کلی، به استثناء بزرگ‌ترین کشور این منطقه یعنی هند، موضوع تغییرات آب‌وهوایی را به عنوان تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌دانند. بنگلادش، سریلانکا، پاکستان و سایر کشورهای این منطقه اظهارات مفصل و بسیار قوی را در مورد تهدیدات ناشی از تغییرات آب‌وهوایی داشته‌اند. این کشورها اغلب تغییرات اقلیمی و آب‌وهوایی را تهدیدی برای امنیت داخلی خود می‌دانند. با این حال، شاید به دلیل رهبری تاریخی آنها در جنبش عدم تعهد، دولت هند تغییرات آب‌وهوایی را از طریق منشور مذاکرات سازمان ملل متحد ارزیابی کند. در نتیجه این امر، هرگونه اظهار نظری در رابطه با امنیتی بودن موضوع تغییرات آب‌وهوایی و اقلیمی تهدیدی است تا این موضوع را از مجمع عمومی سازمان ملل به سوی شورای امنیت ملی سوق دهد.

■ آفریقا و چند دستگی در این منطقه نسبت به موضوع تغییرات اقلیمی ■

- صحرای آفریقا

آفریقا به واسطه ترکیب عواملی چون فقر، شرایط محیطی شدید و نامتعادل و تاریخچه درگیری‌ها و مناقشات در این منطقه بیش از سایر نقاط جهان در معرض تهدیدات ناشی از تغییرات اقلیمی قرار دارد. به دلیل گستردگی این منطقه و قرار داشتن ۴۵ کشور در این ناحیه، عقاید و دیدگاه‌های بسیار متنوعی نیز به چشم می‌خورد. کشورهای این منطقه از نظر دیدگاه‌های خود در زمینه تغییرات آب‌وهوایی به سه دسته مساوی تقسیم می‌شوند؛ دسته اول از این کشورها موضوع تغییرات آب‌وهوایی را یک تهدید امنیتی قلمداد می‌کنند، دسته دوم کشورهایی هستند که این موضوع را صرفاً یک مسئله زیست‌محیطی محسوب می‌کنند و دسته آخر کشورهایی هستند که هیچ اطلاعاتی درباره این موضوع در دسترس آنها قرار ندارد. بسیاری صراحتاً بر تأثیرات منفی این تغییرات بر درگیری‌ها و مناقشات اذعان داشته‌اند و برای برخی دیگر از کشورها تأثیر تغییرات آب‌وهوایی و اقلیمی بر توسعه از بیشترین اهمیت برخوردار است.

■ چهار جنبه اصلی و عمده در موضوع تغییرات آب‌وهوایی ■

- متدولوژی و روش تحقیق

برنامه‌ریزان در این زمینه باید به چهار جنبه بسیار مهم از موضوع تغییرات آب‌وهوایی اشراف داشته و خود را برای آنها آماده سازند: واکنش و عکس‌العمل در برابر فجایع، انطباق و سازگاری، تهدیدات امنیتی داخلی و شکستن پیوندها و ارتباطات میان آب‌وهوا و درگیری‌ها. اندیشکده پروژه امنیتی آمریکا برای هر یک از کشورها لیستی از تهدیدات خاص آب‌وهوایی که در هر بخش با آن مواجه هستند را تهیه و تدارک دیده است و سپس به اقداماتی اشاره کرده که هر کشور در جهت مقابله و آماده‌سازی در برابر این مسئله تاکنون ترتیب داده است. رتبه‌بندی کلی یک کشور نیز بر اساس این موضوع تعیین می‌شود که هر کشور چگونه و تا چه حد توانسته خود را در برابر این تهدیدات آماده نماید.

■ شیوه دسته‌بندی و رتبه‌دهی به کشورهای جهان در موضوع تغییرات اقلیمی ■

اندیشکده پروژه امنیتی آمریکا هر یک از این کشورها را در چهار رده رتبه‌بندی می‌کند: نخست، میزان آسیب‌پذیری یک کشور در برابر تغییرات آب‌وهوایی. دوم، چگونگی و نوع برداشت و تصور یک کشور از تهدیدات ناشی از تغییرات آب‌وهوایی. سوم، ظرفیت و توان یک کشور برای مقابله با تهدیدات و چهارم، آمادگی در برابر این موضوع. به هر یک از این کشورها یکی از پنج مقیاس ضعیف، کافی، متوسط، خوب و عالی داده می‌شود. مقوله «نوع بینش نسبت به موضوع تغییرات آب‌وهوایی» به این موضوع اشاره دارد که آیا یک کشور تغییرات آب‌وهوایی را به عنوان یک تهدید امنیت ملی تلقی می‌کند، آیا آن را به مثابه یک موضوع غیرامنیتی و صرفاً زیست‌محیطی می‌پندارد و یا اینکه در کل این مسئله را به عنوان یک مشکل قلمداد نمی‌کند. تمامی این اطلاعات با هم ترکیب شده و یک ارزیابی کلی را تشکیل می‌دهند. ماهیت این تحقیق در اصل تا حدی بر اساس تصمیم‌گیری‌های شخصی است، چرا که قرار دادن کشورها در دسته‌بندی و گروه‌های خاص تا حدی شامل قضاوت‌های شخصی می‌شود. به جای آنکه تمامی این طبقه‌بندی‌ها را قطعی تصور کنیم مهم است که این موضوع را درک کنیم که تمامی این طبقه‌بندی‌ها تا حدودی نیز مبهم و نامشخص هستند.