با وجود اینکه طبق اعلام مرکز آمار ایران، 2 میلیون و 500 هزارنفر از کارجویان ایرانی با بیکاری دست و پنجه نرم می کنند و طبق آمارهای دیگری از مقامات دولت تدبیر و امید بیکاری در حد 6 میلیون نفر است؛ اما 3.5 میلیون تبعه افغانی از فرصت همسایگی با ایران و ضعف برخوردهای قانونی استفاده کرده و شغلی در بازار کار کشور برای خود دست و پا کرده اند.
کارفرمایان می گویند کار بیشتر و مزد کمتر، عدم نیاز به بیمه، پاداش، عیدی، سنوات، مرخصی های زیاد، حرف شنوی و مسائلی از این دست؛ امتیازاتی است که یک کارگر افغانی غیرمجاز فاقد مجوز اقامت و کار در ایران دارا است و این مسائل کارفرمایان را تشویق به استفاده از نیروی کار خارجی می کند.
هم اکنون بخش قابل توجهی از اشتغال در بخش مسکن به ویژه در کلانشهرها در اختیار اتباع بیگانه است. افرادی که با کارگری ساده شروع کرده و حالا به استادکارانی ماهر تبدیل شده اند. سهم نیروی کار ایرانی در بخش ساختمان شاید کمتر از نیروی کار خارجی باشد.
چند دلیل برای گرایش کارفرمایان به افاغنه
در شرایط فعلی، تنها راه مقابله با استفاده کارفرمایان از نیروی کار غیرمجاز خارجی تنها بازرسی های مقطعی، معرفی به دادگاه و جریمه است، اما نتیجه چندانی در بر نداشته و جریمه های روزانه 50 هزارتومان برای استفاده از هر کارگر غیرمجاز خارجی؛ نتوانسته است کارفرمایان را برای استفاده از کارگر ارزان خارجی منصرف کند.
هرچند حضور نیرویث کار خارجی در ایران مانند حضور اتباع ایرانی در سایر کشورها امری اجتناب ناپذیر است و معمولا کشورهای جهان در بخشی از مشاغل خود از نیروی کار خارجی استفاده می کنند، اما عدم رعایت قوائد حضور نیروی کار خارجی در ایران، از بین رفتن قوانین در مورد نیروی کار، سوء استفاده کارفرمایان، بیکار ماندن کارگران ایرانی و مسائلی از این دست؛ کمترین آسیب هایی بوده که تاکنون در سایه حضور افاغنه در ایران حاصل شده است.
یک کارگر جوان افغانی شاغل در بخش ساختمان می گفت در حال حاضر با حقوق 40
تا 50 هزارتومان به صورت روزانه در این بخش مشغول به کار است و تمایلی نیز
به دریافت کارت اشتغال ندارد.
وی که حتی مجوز اقامت در ایران را نیز ندارد و به صورت غیرقانونی از طریق
مرزها وارد کشور شده، معتقد است اگر وی را بازداشت و اخراج کنند، باز هم
به ایران بازخواهد گشت!
اما این دیدگاه در مورد کارگران دارای مجوز اقامت و روادید کار متفاوت است. یک تبعه افغانی دارای کارت اشتغال و مجوز قانونی در ایران می گفت برای اشتغال در ایران هزینه می کند ولی در استفاده از خدمات درمانی و تحصیلی با محدودیت های جدی مواجه اند، اما باز هم ترجیح می دهند در ایران بمانند تا اینکه به افغانستان برگردند.
سید تقی قائمی رئیس کانون کفالت، اقامت و اشتغال که اخیرا از سوی وزارت کار تشکیل و آغاز به کار کرده است درباره اشتغال اتباع بیگانه در ایران معتقد است: حدود 3.5 میلیون نفر اتباع خارجی در کشور به صورت مجاز و غیرمجاز حضور دارند و مدیریت این افراد قطعا از طریق دولت به شکل مناسب صورت نمی گیرد.
به اندازه جمعیت 120 کشور افغانی داریم
قائمی با بیان اینکه این دفاتر می توانند شروعی برای مدیریت متمرکز اتباع خارجی در کشور باشند ادامه داد: 20 دستگاه دولتی در این خصوص مسئولیت دارند که در برخی موارد تصمیم گیری های آنها در این زمینه به صورت واحد شکل نمی گیرد، بنابراین اگر در کشور یک سیاست گذاری متمرکز انجام شود با توجه به شرایط فعلی کشور ضرورت نظارت بیشتر بر این مسئله احساس می شود.
رئیس کانون کفالت، اقامت و اشتغال افزود: در حال حاضر 120 کشور در دنیا جمعیتی حدود 3.5 میلیون نفر دارند که برای اداره آنها دولت وجود دارد، این در حالی است که ما در کشور 3.5 میلیون تبعه خارجی داریم که در ابعاد مختلف در کشور ما تاثیرگذارند.
وی ادامه داد: ایجاد فرهنگ غلط کار در کشور ما از مسائلی است که اتباع خارجی ایجاد کرده اند و به گفته وزیر کار 2 میلیون فرصت شغلی در اختیار اتباع خارجی است. هم اکنون برخی کارفرمایان علاقه ای به داشتن کارگر ایرانی ندارند و ترجیح می دهند از کارگر افغانی استفاده کنند چون دستمزد کمتری به آنها می دهند و موارد دیگری مثل بیمه، مرخصی، پاداش و بیمه بیکاری برای آنها نمی پردازند.
قائمی تاکید کرد: همچنین اتباع خارجی از یارانه بهداشتی، سوخت، خدمات شهری، آموزش و پرورش و حمل و نقل کشور ما استفاده می کنند؛ بنابراین به این نتیجه رسیدیم که برای ساماندهی این افراد این دفاتر را تشکیل دهیم تا کارهای اجرایی که دست و پای وزارت کشور، وزارت کار و نیروی انتظامی را می گیرد به این دفاتر سپرده شود.
به گفته وی، هم اکنون بیش از 50 درصد اتباع خارجی ساکن ایران غیرقانونی هستند و ما از شرایط شغلی و اقامتی آنها بی خبر هستیم. برنامه ما این است که بتوانیم حضور و پراکندگی اتباع خارجی در کشور را مدیریت کنیم تا آنها نتوانند محل شغل و اقامت خود را تعیین کنند و از طریق سامانه متمرکز ما و با توجه به نیاز استان ها مشخص شود که هر یک از این افراد در کدام استان شاغل و ساکن شوند.
وی اظهارداشت: یک سوم اتباع افغانی در تهران ساکن هستند و اخیرا 315 هزار کارت موقت کار بین این افراد توزیع شده است.
