سلسله درس هایی که از حجّ باید آموخت

گروه مذهبی- آیت‌الله صافی گلپایگانی در نوشتاری با عنوان «سلسله درس‌هایی که از حج باید آموخت» نکاتی را در خصوص بهره‌گیری از فرصت حج مطرح کرد که قسمت اول آن را منتشر نمودیم حال قسمت دوم مطلب را در اختیار بینندگان قرار می دهیم.

به گزارش بولتن نیوز، متن نوشتار این مرجع تقلید بدین شرح است: حج یکی از امور عبادی و ارکان مهمه اسلام و فرایض بزرگ است که در آن فوائد و مصالح و منافع بسیار درج و متضمن سعادت در این و فوز نشأتین است.

3. طواف

طواف خانه كعبه از عبادات مهمّه و داراي فضيلت بسيار است. مطاف به قدري با روحانيت و پرمعنويت و معرفت بخش است كه هر كس به حسب حال خود، احساس حضور مي‎نمايد و همان طور كه در حديث است «اَلطَّوافُ بِالْبَيْتِ صَلوةٌ» چنان است كه انسان در حال نماز است، و همان طور كه در نماز هرچه خضوع و خشوع و توجه بيشتر باشد، بركات معنوي و خطوط روحاني آن بيشتر است، طواف هم به اين قسم است.

در حال طواف مثل نماز، بين بنده و خدا ارتباط برقرار مي‎شود كه اگر هم در حال طواف از دعا و مناجات ساكت باشد، همان سكوت نيز با معنا و حاكي از حال عبادت و درك عظمت موقف و وقار پرستش حق تعالي مي‎باشد.

البته اين خلق هایي كه طواف مي‎كنند (غير از وهابي هاي حنبلي كه عقايد مجسّمه را دارند) همه مي‎دانند كه خدا جسم نيست و خانه يعني محل نزول ندارد، چنان كه مي‎دانند كه اضافه (بيت) به (الله) و (خانه) به (خدا) اضافه تعظيمي و تشريفي است. اين خانه، شرافت خاص دارد و مورد عنايات خاصه الهي است، چون اينجا اولين مركز پرستش خدا و اولين خانه‎اي است كه براي بشر ساخته شده است (خانه مردم) و ابراهيم خليل ‎عليه‎السلام پيامبري كه در دعوت به توحيد و مبارزه با شرك شهرت جهاني دارد، پايه‎هاي اين حانه را با همكاري فرزندش اسماعيل بالا برد و معماري آن را به عهده داشت و حتّي پيش از ابراهيم، كشتي نوح هم به دور اين خانه طواف كرد  و انبياي بزرگ به زيارت و طواف آن آمدند و اين خانه در نظر همه اقوام معظم و مقدّس بود و از اينكه ايرانيان در دوران هاي قديم از اين خانه احترام مي‎كرده‎اند و اينكه اردشير بابكان بر حسب نذري كه كرده بود به نقل مسعودي در مروج الذهب به حج اين خانه مشرف شد، معلوم مي‎شود كه در كيش زرتشت نيز اين خانه محترم شمرده شده است.


پس پرستش خدا در اينجا و اظهار و اعلان توحيد و يكتاپرستي از هر مكان ديگر مناسب‎تر است و دور اين خانه طواف كردن اظهار خضوع و تواضع در برابر خداي يگانه است كه اين خانه به امر او بنا شده است.

دعاها و اذكاري كه در موقع طواف مي‎خوانند همه آموزنده و زنده كننده روح توحيد و امّيد بخش است. هر كس به لهجه و لغتي مناسكي دارد و مشغول دعا است. بعضي به طور فردي، بعضي به طور دسته جمعي طواف مي‎كنند و دعاها را هم با هم مي‎خوانند. ضمناً اين طواف و تعظيم خانه به ملاحظات ياد شده تشريع شده است و بر ياوه سرائي هاي وهابيان كه نظير اين را در مشاهد رسول خدا‎ ‎صلي‎الله عليه وآله وسلم و ائمه طاهرين ‎عليهم‎السلام، شرك يا نامشروع مي‎گويند، خط بطلان مي‎كشد، زيرا اگر آن برنامه‎ها مثل تقبيل ضريح و احترام از قبور و حتي طواف قبور شرك باشد، برنامه طواف و آداب و مستحبات آن و تعظيم بيت نيز به گفته اين نادانان شرك مي‎باشد، زيرا همه به ظاهر و جمودي كه اينها دارند تعظيم سنگ و اشياي ديگر است و اگر مي‎گويند چون به قصد تقرّب به خدا انجام نمي‎شود و به قصد تقرّب به خود اين اشياء است، اين افتراي بزرگ است كه بايد گفت «هذا بهتان عظيم» البته تقرب بيشتر به خانه در هنگام طواف به مقام ابراهيم در هنگام نماز نيز موجب فضيلت بيشتر است، اما اين تقرّب جستن استقلال و اصالت ندارد، يعني اين تقرّب بيشتر به قصد اينكه موجب مزيد تقرّب به خداوند مي‎گردد انجام مي‎شود.

به هر حال اين اعمال كه نظير طواف و سعي و استلام حجر الأسود و برنامه‎هاي ديگر و احكام كل حرم مي‎باشد شرك نمي‎باشد و مسأله اضافه و انتساب به خدا است كه بر اين حساب از رسول الله و ولي الله و از عبدالله نيز احترام مي‎شود و دستش را مي‎بوسيم. وقتي خانه خدا اين همه تعظيم داشته باشد كه همه مردم به حج آن با شرط استطاعت مكلف باشند و اين سير و حركت و اين احتمالات شرك نباشد احترام از اشخاص نيز به اعتبار اضافه آنها به خدا و احترام از قبور آنها هرگز شرك نيست. مگر قلب مؤمن خانه خدا نيست؟ مگر در حديث قدسي نيست:

«لا يَسَعُني اَرْضي وَ لا سَمائي وَلكِنْ يَسَعُني قَلْبُ عَبْدِي الْمُؤْمِنِ»؟

همان طور كه احترام از بيت گِل، احترام از صاحب خانه است احترام از بيت دل نيز احترام از صاحب خانه يعني خداوند متعال است.
4. نماز طواف

نماز طواف تا ممكن است خلف مقام ابراهيم خوانده مي‎شود. آنجا اجتماع عجيبي است، البته در يمين و يسار مقام و خلف آن (با فاصله) هم نماز خوانده مي‎شود ولي اجتماع و فشار جمعيت هر چه به خلف مقام و يمين و يسار آن نزديك‎تر باشد بيشتر است.

مردم همه ايستاده و منتظرند كه نماز يك نفر تمام شود و به جاي او به نماز بايستند. بسا كه يك نفر از نماز فارغ مي‎شود و بر مي‎خيزد، و گروهي مي‎خواهند به جاي او بايستندو بالأخره آن كه قبل از همه در جاي او ايستاد پيروز مي‎شود، و ديگران نيز چون او اسبق است تسليم مي‎شوند و حرف نمي‎زنند.

نماز طواف هم از آن جهت كه نماز و مناجات با خدا و تشرّف به حضور حق است و هم از جهت اينكه در مسجد الحرام و خلف مقام ابراهيم با آورده مي‎شود، در نورانيت باطن و حصول توجه و خضوع و خشوع فوق‎العاده مؤثر است، زيرا بيشتر يا همه در حال انجام اين تكليف غير از فكر عبادت و پرستش حق و امتثال و اطاعت امر انديشه و فكري ندارند و حقيقت نماز را كه معراج مؤمن است درك مي‎نمايند و اگر هم به اين درجات از معرفت نرسيده باشند بايد سعي كنند هرچه امكان دارد به اين حقيقت خود را نزديك كنند و نيّت خود را خالص نمايند.

به هر حال با توجه به رواياتي كه در فضيلت نماز رسيده است و اينكه ستون دين است و مثل آن مثل ستون خيمه است، درج آن در واجبات حج و عمره حج را علاوه بر فوائد و مصالح خاصي كه دارد متضمن فوائد و بركات نماز نيز نموده است.