سخنان ربیعی، مهاجری، مسجدجامعی، مطهری، انتظامی و صالحی امیری در «روز خبرنگار»

شب گذشته شنبه 18 مرداد و به مناسبت روز خبرنگار، در ضیافت شامی که به همت موسسه خانه کتاب تدارک دیده شده بود، نشستی هم با عنوان «بررسی مشکلات دبیران و خبرنگاران حوزه کتاب» با حضور سیدعباس صالحی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تالار آبگینه تهران برگزار شد.

معاون امور فرهنگی وزارت ارشاد در این نشست با اشاره به حلقه‌های متنوع و مختلف چرخه نشر اعم از پدیدآورندگان کتاب، ناشران، موزعان، فعالان بخش اطلاع‌رسانی این بنگاه‌ها، نقش خبرنگاران حوزه کتاب را هم در این چرخه به عنوان مکمل عرصه نشر یادآور شد و گفت: همانطور که ناشر حرفه‌ای ضلع مقوم عرصه نشر است، خبرنگار حرفه‌ای هم یکی از این اضلاع است و ما به اندازه ناشران حرفه‌ای، نیازمند خبرنگاران حرفه‌ای عرصه نشر و کتاب هستیم.

صالحی، توسعه نشر کشور را رهین و در گرو رسانه موفق حوزه کتاب و خبرنگاران حرفه‌ای عرصه نشر دانست و در ادامه به برخی کارکردهایی که این دسته از خبرنگاران می‌توانند برای بهبود فرآیند نشر بر عهده بگیرند، اشاره کرد و افزود: یکی از این کارکردها تکمیل و تصحیح اطلاعات حوزه نشر است. فقر اطلاعات، تناقض اطلاعات و ابهام در اطلاعات، موجب می‌شود فرصت‌های عرصه نشر کافی نباشد و حتی به ضد فرصت تبدیل شود. خبرنگاران عرصه نشر می‌توانند و باید به این چرخه کمک کنند.

وی اضافه کرد: کارکرد دوم اطلاع‌رسانی از کتاب‌های ارزشمند و مفید است. کتاب‌های خوب ما در انبوه کتاب نماها مدفون‌اند و اگر بخواهیم صریح باشیم، باید بگوئیم که بخش زیادی از مشکل ما به این مسئله برمی‌گردد که چطور می‌توانیم به عده‌ای بگوئیم تو را به خدا ننویس! مهجوریت کتاب‌های خوب و کارآمد در حجم حدود 60 هزار عنوان کتابی که سالیانه منتشر می‌شوند، بخشی از این بلیه است. یک خبرنگار خوب و حرفه‌ای می‌تواند با شامه‌ای قوی همچون یک عطرفروش که عطر اصلی را از بدلی تشخیص می‌دهد، کتاب خوب را از کتاب بد تشخص دهد و آن را با شامه خوب خود عرضه و پخش کند.

معاون امور فرهنگی وزارت ارشاد گفت: کارکرد سوم خبرنگاران حوزه کتاب ارتقای سطح عرضه و تولید کتاب و در واقع بهبود حلقه نهایی این چرخه است. خبرنگاران باید به این فکر کنند که چگونه مصرف کتاب را در جامعه بالا ببرند چرا که به واقع این مهم است که ایده منسجم مصرف و تقاضا با بالا بردن آن، تقویت می‌شود.

صالحی افزود: کارکرد چهارم خبرنگاری حوزه کتاب تکان دادن اقتصاد نشر است که در بخش‌های مختلف، مسائل مختلفی دارد از بازارابی برای کتاب‌ها گرفته تا تولید و عرضه آنها. شما می‌دانید که من زیاد اهل دادن آمار نیستم چون سوابقی که از این مسئله وجود دارد، به گونه‌ای شده که واقعاً به طور یقین نمی‌توان گفت اگر 2 را در کنار 2 بگذاریم می‌شود 4 یا 5 ولی به یک آماری که از سوی یکی از ناشران منعکس شده بود، بسنده می‌کنم؛ او برآورد کرده بود که کل قیمت پشت جلد کتاب در سال 1391 رقمی در حدود 900 میلیارد تومان بوده که 500 میلیارد تومان آن مربوط به کتاب‌های بخش عمومی است. این چیزی در حدود 160 میلیون دلار می‌شود که به واقع رقم کمی است و نشانه نحیف بودن صنعت نشر است. در این زمینه یک خبرنگار حرفه‌ای کتاب می‌تواند و باید بین نشر و اقتصاد، ارتباط‌ خوبی برقرار کند.

وی گفت: کارکرد پنجم خبرنگاران عرصه کتاب راهبری سیاست‌های حمایتی نظام‌ها و دولت‌ها در حوزه نشر و بررسی و نقادی آنها و گفتگو در این خصوص است. حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم، نوع حمایت‌ها و تعامل دولت‌ها و نظام‌ها در این خصوص، می‌تواند مورد توجه خبرنگار عرصه کتاب باشد. او باید به این عرصه ورود کند.

معاون امور فرهنگی وزارت ارشاد ادامه داد: کارکرد ششم خبرنگاری حوزه کتاب، حوزه‌های حقوقی عرصه نشر است که خیلی هم قابل توجه است. خبرنگار عرصه کتاب و نشر می‌تواند هم به فهم این مسئله و هم به راه حل جویی در این حوزه کمک کند. کارکرد هفتم خبرنگار کتاب تعلق خاطر به حوزه آینده‌پژوهی در عرصه نشر است که مسیر خیلی سریع، متغیر و متکاملی را طی می‌کند. این سوال که «به کجا می‌رویم؟» سوال بسیار مهمی است.

صالحی سپس گفت: ما با حجم زیادی از کارکردهای خبرنگاری کتاب و نشر مواجهیم و خبرنگاران این عرصه الان یک هویت خاص برای خود پیدا کرده‌اند. اما اگر این کارکردها بخواهد به درستی شکل بگیرد، پیش‌نیازهایی دارد که البته فهرست بلندبالایی است و اکنون پرسش این است که چگونه می‌توان به کارکردهای خبرنگار حوزه کتاب و نشر نزدیک شد؟ طبیعتاً یکی از مواردی که در این خصوص راهگشاست، ارتقای سطح اطلاعاتی و مهارتی خبرنگاران عرصه کتاب است. باید به خبرنگار به عنوان چشم بینای توسعه اجتماعی و انقلاب‌های این توسعه اجتماعی نگاه کرد. کتاب‌بویی، کتاب‌بازی و کتاب‌خوانی خبرنگاران عرصه کتاب بسیار مهم است. آنها باید کتاب خوب و فضاای خوب برای رشد این کتاب‌های خوب را بجویند و این راه را بپویند.

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین با اشاره به اقدام اخیر موسسه خانه کتاب در ایجاد خانه خبرنگاران کتاب که به گفته وی برداشت سوئی از آن در برخی محافل رسانه‌ای صورت گرفت، گفت: اگر خانه کتاب را متکفل پرداختن به مسائل کلان حوزه کتاب بدانیم و کتاب پژوهی و کتاب گستری را سرلوحله فعالیت‌های آن بدانیم، ضلع مقوم توسعه کتاب و نیز کتابخوانی برای این موسسه، خبرنگاران حوزه کتاب هستند.

وی همچنین تحرک در حوزه نشر را نیازمند یک کار تیمی دانست و در این خصوص بحث معافیت مالیاتی ناشران و کتابفروشان را مثال زد که به ثمر نشستن آن و باز شدن گره کور آن، نتیجه تلاش‌های مشارکتی مسئولان مربوطه در وزارت ارشاد، صنف نشر و نیز رسانه‌ها عنوان کرد و گفت: اگر ما قبول داشته باشیم که توسعه اجتماعی بر مبنای کتاب صورت می‌گیرد، فضای نشر ما اگر نگوئیم بحرانی اما پرمسئله است و اینکه حل این مسأله‌ها در گرو مشارکت تیمی است، می‌توانیم این مسائل را با یاری هم و البته به دور از حاشیه‌ها پیش ببریم.

صالحی همچنین به برخی بحث‌های عمدتاً رسانه‌ای که ناظر بر پرسش از چرایی صدور مجوز نشر به برخی کتاب‌ها و یا توقیف برخی دیگر از کتاب‌هاست، اشاره‌ای کرد و گفت: با لحاظ کردن این مسئله که سالیانه 60 هزار عنوان کتاب منتشر می‌شوند و طبیعی است در مورد هر یک از آنها می‌تواند نظرات مختلفی وجود داشته باشد، تقاضای من از خبرنگاران و رسانه‌های حوزه کتاب این است که دست به دست هم بدهیم و بسترهای اصلی برای فعالیت مفید در عرصه نشر را فراهم کنیم طوری که بتوانیم احساس کنیم که اتفاقی در حوزه نشر افتاده است و این مسئله البته احتیاج به حمایت خبرنگاران حوزه کتاب دارد و بار دیگر می‌گویم که شما باید به کمک بیائید چون واقعاً اتفاقات حوزه نشر اتفاقات خوبی نیست؛ نمی‌خواهیم بگویم در یک بحران قرار داریم اما نگرانم!

در این نشست همچنین نجفعلی میرزایی مدیرعامل موسسه خانه کتاب در سخنانی گفت: نقش کتاب در نقشه تحول فرهنگی بسیار راهبردی است. در صنعت نشر اگر نگوئیم امکان تحول فرهنگی وجود ندارد، ولی بسیار دشوار و همراه با مشکلاتی خواهد بود. در دورن طرح تحول عرصه کتاب و صنعت نشر، نقش و کارکرد خبرنگاران بسیار حیاتی است.

وی افزود: فکر می‌کنم بدون کارکرد درست خبرنگاران، تحول واقعی در عرصه کتاب ممکن نیست چون گاهی به دلایلی متعدد خبرنگاران کتاب بدون وجود تصور درست از واقعیت‌ها، آسیب‌ها و حتی رویکردها و رهیافت‌ها به سمت برون رفت از این خطرات و آسیب‌ها درگیر مسائل عرصه کتاب می‌شوند و وبعضی وقت‌ها هم حاشیه‌ها، سایه ثقل و سنگین خودشان را بر اصل ماجرا می‌اندازند و لذا تحلیل واقعیات کتاب می‌تواند نقش‌آفرین، مهمتر و راهبردی‌تر باشد. روز خبرنگار و برای ما خبرنگار حوزه کتاب باید روز تصمیم‌گیری‌هایی برای حمایت از این جامعه باشد.

در این نشست که به تدریج به یک هم‌اندیشی در خصوص بایدها و نبایدهای خبرنگاری حوزه کتاب، بین مسئولان مربوطه در وزارت ارشاد و اهالی رسانه تبدیل شد، برخی از اهالی رسانه به بیان نظرات خود در این خصوص پرداختند. لزوم تقویت شبکه اطلاع‌رسانی معاونت فرهنگی و ضرورت حضور شخص معاون فرهنگی وزیر ارشاد در شبکه‌های اجتماعی و همچنین لزوم تشکیل یک اتحادیه فراگیر برای خبرنگاران حوزه کتاب از جمله مواردی بود که از دلِ این اظهارات استخراج شد.