5 اصل راهبردی گروه 1+5 در مذاکره با جمهوری اسلامی ایران

گروه سیاسی، مذاکره‌کنندگان ایرانی به 1+5 گفته‌اند نهایتاً هم ‌توان تولید سوخت بوشهر در داخل را نخواهند داشت و بازهم به واردات وابسته خواهند بود. به گفته مقامات آمریکایی قرارداد احداث راکتور روسیه با ایران ممکن است شامل شرایطی باشد که استفاده از سوخت تولیدشده ایران در بوشهر را دشوار کند.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از موسسه علم و امنیت بین‌الملل، دیوید آلبرایت، اولی هاینونن، و آندری استریکر: بر اساس چندین گفتگو با اعضای ارشد گروه شش، اصول اساسی یک توافق باید شامل:
1) وقت کافی برای واکنش نشان دادن در صورت نقض توافق
2) یک برنامه هسته‌ای برآورنده نیازهای عملی ایران
3) برگشت‌ناپذیری مناسب محدودیت‌ها
4) شروط ثابت
5) راستی آزمایی کافی و مناسب
باشد.

گره 6 بر اساس تجربه گذشته ایران می‌خواهد توافقی با ایران بکند که پایدار بماند
گروه شش می‌خواهد اطمینان حاصل کند که برنامه هسته‌ای ایران با توجه به سابقه عدم همکاری تقریباً 20 ساله این کشور درزمینه اجرای تعهداتش بر اساس پیمان منع گسترش هسته‌ای، برنامه‌ای صلح‌آمیز است و صلح‌آمیز می‌ماند. این اصول همچنین بازتابی از تجربه طولانی در مذاکرات موافقت‌نامه‌های کنترل تسلیحاتی و منع تکثیر و شناسایی نقاط ضعف و قوت این موافقت‌نامه‌ها تا به امروز است.

گروه 6 نمی‌خواهد تحریم‌ها را درازای امتیازهای محدود و برگشت‌پذیر از سوی ایران لغو کند
ایران بر اصول همکاری و شفاف‌سازی تأکید کرده است. این اصول بر این ادعا استوارند که به کلام ایران بایستی اعتماد شود، یعنی این ادعا که این کشور سلاح‌های هسته‌ای تولید نخواهد کرد. این اصول همچنین بازتابی از این موضع دیرینه ایران است که هرگونه توافقی باید دارای شرایط راستی آزمایی محدود و کمترین تأثیر بر برنامه هسته‌ای این کشور داشته باشد، و حتی اجازه رشد قابل‌توجه این برنامه‌ها را بدهد، هرچند که توجیهات اقتصادی یا عملی برای چنین رشدی اکنون مشهود نباشد. 
گروه 6 بسیاری از پیشنهادهای مذاکراتی ایران را رد کرده است زیرا این‌ها را می‌توان به‌سرعت نقض کرد و فایده عملی چندانی نیز در محدود کردن توانایی‌های آینده ایران برای تولید سلاح‌های هسته‌ای ندارد. 
گروه 6 دریافته است که ایران در موارد بی‌شمار درگذشته اراده خود را برای متوقف کردن همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان داده و محدودیت‌های موردتوافق را معکوس کرده است. 
گروه 6 صرفاً نمی‌تواند با لغو تحریم‌های بین‌المللی سفت و سختی که با زحمت بسیار زیاد علیه ایران به اجرا گذاشته‌شده است در ازای محدودیت‌های ناکافی و برگشت‌پذیر موافقت کند.

تمدید، فرصتی به ایران می‌دهد تا موضع خود را بازبینی کرده و واقعیت را بپذیرد
به گفته یک مقام ارشد آمریکایی که درباره مذاکرات اخیر در وین گفتگو می‌کرد، ایران اکنون فرصتی برای بازبینی در مواضع خود و «پذیرفتن واقعیت» دارد. از بسیاری جهات، ایران تاکنون در مذاکرات امتیازات ملموس ناچیزی داده است، اما با این درک از مذاکرات اخیر وین خارج شد که گروه شش بر سر مواضع اصلی خود درزمینه محدود کردن برنامه‌های هسته‌ای ایران محکم خواهد ایستاد.
شفافیت و محدودیت درخواستی هر دو برای این است که گروه 1+5 وقت کافی برای واکنش نشان دادن به یک نقض احتمالی از سوی ایران را داشته باشد
یکی از اصول اصلی گروه 6 این است که در هر توافقی باید وقت کافی برای آماده کردن یک واکنش مؤثر به تخلفات عمده ایران گنجانده‌شده باشد. این اصل دو بخش دارد، یکی شامل بازپرسی‌های سرزده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که با آن‌ها بتوان هرگونه نقض و تخلفی را به‌سرعت کشف کرد (و با راستی آزمایی مؤثر به آن پرداخت) و دیگری تصدیق این است که حتی سرزده‌ترین بازرسی‌ها نیز به‌تنهایی نمی‌توانند وقت کافی را برای واکنش نشان دادن در مورد ایران فراهم سازند. بخش دوم، وقت کافی برای واکنش، مستلزم محدودیت‌های قابل‌توجه در برنامه‌های هسته‌ای ایران است که در لزوم محدود کردن برنامه های ایران به‌سوی تولید سلاح‌های هسته‌ای متبلور می‌شود.

برای اینکه زمان گریز ایران حداقل 6 ماه باشد ماشین‌ها باید حداکثر 4000 عدد باشد
یک معیار بندی مؤثر در زمینه محدودیت‌های کافی در مسیر مخفی اصلی ایران درحرکت به‌سوی تولید سلاح هسته‌ای، یعنی برنامه سانتریفیوژها، زمان گریز است. زمان گریز مدت‌زمانی است که ایران برای تولید اورانیوم درجه تسلیحاتی کافی برای یک بمب به آن نیاز خواهد داشت. آمریکا و متحدانش به دنبال چنان محدودیت‌هایی هستند که هرگونه گریز ایران با استفاده از تأسیسات شناخته‌شده سانتریفیوژهای این کشور دست‌کم یک سال طول بکشد، هرچند اگر تضمین‌های اضافی گرفته شود آن‌ها ممکن است با دست‌کم شش ماه نیز موافقت کنند. این ارزش‌گریز فنی سپس از طریق محاسبات مفصل گریز به یک رقم هم‌ارز از سانتریفیوژها تبدیل می‌شود که در ایران نصب خواهد شد و نتیجه آن‌یک رقم اغلب ذکرشده 2000 تا 4000 عددی از سانتریفیوژهای آی آر-1 است که در چارچوب یک توافق جامع در ایران باقی می‌ماند. اما ایران با کاهش تعداد سانتریفیوژهای خود مخالفت کرده است و گنجاندن مسئله گریز در مذاکرات را نمی‌پذیرد.

اگر ایران اکنون دست به گریز بزند گریز در یک ماه ردیابی می‌شود
البته، احتمال ناچیزی وجود دارد که ایران بخواهد امروز در سایت‌های غنی سازی اعلام شده خود به گریز مبادرت کند. هم اکنون زمان گریز دست کم دو ماه خواهد بود.گریز امروز ایران در تأسیسات غنی‌سازی اعلام‌شده این کشور به‌طور قطعی در عرض یک ماه ردیابی خواهد شدوسیاست اعلام‌شده آمریکا این است که جلو دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را بگیرد که معنای تلویحی آن این است که می‌توان انتظار یک حمله نظامی سریع را داشت.

توافق ژنو جلوی زمان‌های گریز یک تا دو هفته‌ای را گرفت
از این لحاظ، چنین تصور می‌شود که جلو گریز ایران گرفته‌شده است. اما نباید فراموش کرد که یکی از دستاوردهای توافق موقت، یعنی طرح اقدام مشترک، تعلیق برنامه غنی‌سازی ایران بوده است و با این کار جلو دستیابی ایران به زمان‌های گریز کوتاه و خطرناک یک یا دوهفته‌ای، که ایران در سال 2014 در مسیر دستیابی به آن قرارگرفته بود گرفته شد. با زمان‌های گریز بسیار کوتاه، ایران ممکن است در یک موقعیت بحرانی در مقایسه با امروز نگاهی بسیار متفاوت به گریز داشته باشد.

گذشته نشان داده توان دستگاه‌های اطلاعاتی برای شناسایی تلفات احتمالی ایران کم است
درگذشته، ایران به فعالیت‌های سؤال‌برانگیزی مبادرت کرده یا آن‌ها را با شیوه‌های غیرمنتظره‌ای مخفی کرده است که به‌سرعت کشف و ردیابی نشدند. دستیابی به شواهد لازم برای اینکه بتوان با قاطعیت بالا اعلام کرد در موارد کلیدی، مانند کشف تأسیسات غنی‌سازی قبلاً مخفی نطنز و فردو، تحقیقات و توسعه غیرقانونی در کالای الکتریک، واردات مواد مرتبط با برنامه هسته‌ای از بازار سیاه، برخی با کاربردهای نظامی احتمالی، و پرونده هنوز حل‌نشده تولید سلاح‌های هسته‌ای تخلف صورت گرفته، بسیار وقت‌گیر بوده و مبتنی بر گزارش دستگاه‌های اطلاعاتی بوده است. اطمینان یافتن از مدت اجرای یک موافقت‌نامه که ایران نتواند در طی آن از تأسیسات سانتریفیوژی خود در چارچوب یک نقشه احتمالی دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای استفاده نابجا بکند ممکن است به‌آسانی حاصل نشود، هرچند که این مسیر امروز برای گریز مسیری آرمانی برای ایران تلقی نمی‌شود.

دلایلی که ممکن است ایران بخواهد بر اساس آن از توافق نهایی خارج شود
شاید موقعیت امنیتی ایران در وضعی قرار بگیرد که این کشور تصمیم بگیرد از توافق خارج شود. یا ممکن است به این نتیجه برسد که غرب به تعهداتش برای کاستن از تحریم‌ها عمل‌نکرده است. این کشور ممکن است بخواهد با ایجاد تأخیر در بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سردرگمی ایجاد کند و تولید اورانیوم غنی‌شده 20 درصدی را از سر بگیرد، یا سانتریفیوژهای اضافی در تأسیسات خود نصب کند. ایران ممکن است در آینده چنین محاسبه کند که هیچ واکنش نظامی به تولید اورانیوم بسیار غنی‌شده نشان داده نخواهد شد و برای همین یا در چارچوب پادمان ها یا بدون آن‌ها این کار را شروع کند. در هر دو این موارد، زمان‌های گریز کوتاه که با زمان‌های واکنش کوتاه برای آمریکا یا جامعه بین‌المللی مترادف خواهد بود، در مقایسه با زمان‌های گریز طولانی‌تر موجب بی‌ثباتی به مراتب بیشتری خواهد شد.
یکی از دلایلی که امریکا زمان‌های گریز طولانی‌تر می‌خواهد این است که در زمان‌های گریز کوتاه مجبور به استفاده از گزینه نظامی خواهد بود
چارچوب زمانی مطلوب گروه شش که زمان گریز 12 ماهه است برای این است که وقت کافی برای کشف و شناسایی معتبر گریز و نشان دادن یک واکنش بین‌المللی مؤثر به آن وجود داشته باشد. هرچه زمان گریز کوتاه‌تر باشد، فرصت برای مقابله با آن کمتر خواهد بود. افزون بر آن، زمان‌های گریز طولانی‌تر ممکن است امکان استفاده از ابزارهای غیرنظامی برای واکنش را نیز فراهم سازد. اگر معلوم شود ایران فریبکاری می‌کند زمان‌های گریز کوتاه‌تر ممکن است واکنش نظامی سریع را ایجاب کند. حفظ گزینه واکنش نظامی مطلوب نیست و احتمالاً باگذشت زمان روزبه‌روز دشوارتر خواهد شد. به عبارت ساده، زمان‌های گریز باید آن‌قدر طولانی باشد که جامعه بین‌المللی بتواند برای جلوگیری از دستیابی ایران به نخستین سلاح هسته‌ای خود واکنش جدی نشان دهد و محاسبات گریز شیوه مفیدی برای رسیدن به رقم مناسب در مورد سانتریفیوژهای باقیمانده است.

برنامه بزرگ به ایران اجازه می‌دهد قطعات مربوط به یک برنامه مخفی را هم فراهم کند
محدود کردن تلاش‌های علنی در مسیر گریز، مکمل تلاش‌هایی است که هدف آن‌ها اطمینان یافتن از این است که ایران برای تولید اورانیوم درجه تسلیحاتی یک مرکز مخفی سانتریفیوژ احداث نمی‌کند، یا دست‌کم می‌توان چنین فعالیتی را به‌خوبی کشف و شناسایی کرد. محدود کردن برنامه غنی‌سازی ایران به 2000 تا 4000 سانتریفیوژ به حصول این اطمینان کمک خواهد کرد که این برنامه و برنامه تحقیق و توسعه آن و مجتمع تولیدی را می‌توان در خصوص کاربردهای ممنوع راستی آزمایی کرد. آنگاه تهران برای تولید مخفیانه سانتریفیوژهای کافی برای یک مرکز مخفی زمان بسیار دشوارتری در اختیار خواهد داشت.
به عبارت ساده‌تر،‌ یک برنامه سانتریفیوژی کوچک‌تر در ایران موجب خواهد شد برنامه تحقیق و توسعه سانتریفیوژ و مجتمع تولید سانتریفیوژ قابل راستی آزمایی باشد. از طرف دیگر،‌ یک برنامه سانتریفیوژی بزرگ‌تر ممکن است فراتر از توانایی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای حصول اطمینان از عدم انحراف سانتریفیوژها یا اقلام مرتبط با آن‌ها باشد. همان‌طور که امروز شاهدیم، یک برنامه بزرگ‌تر همچنین کار را برای ایران برای مخفی کردن خریدهای خارجی غیرقانونی، که برخی از آن‌ها ممکن است برای یک برنامه مخفی باشد، آسان‌تر می‌کند.

اصلی‌ترین بخش ساخت سلاح تولید اورانیوم لازم برای آن است
باید در نظر گرفت که هرچند زمان گریز شامل کل زمان تولید یک سلاح هسته‌ای برای آزمایش زیرزمینی یا سوار کردن آن روی موشک نمی‌شود، تولید اورانیوم درجه تسلیحاتی جزو بخش دشوارتر و وقت‌گیرتر برنامه تولید سلاح هسته‌ای است، که اغلب با اصطلاح «ستون بزرگ خیمه» از آن یاد می‌شود. به‌محض اینکه ایران به مقدار کافی اورانیوم درجه تسلیحاتی دست یابد، این ماده را می‌توان برای برنامه تسلیحاتی سازی بیشتر به مکان‌های مخفی انتقال داد. به‌محض غیب شدن این ماده توانایی جامعه بین‌المللی برای متوقف کردن ایران در مسیر تولید سلاح هسته‌ای -اگر نخواهد یک جنگ تمام‌عیار به راه اندازد- بسیار محدود خواهد شد و جنگ تمام‌عیار نیز قطعاً گزینه‌ای نیست که بتوان در تدوین یک موافقت‌نامه طولانی‌مدت روی آن حساب کرد.

ایران در صورت در اختیار داشتن مواد لازم برای یک سلاح می‌تواند در زمان کوتاهی آن را بدل به بمب کند
پس از تولید اورانیوم درجه تسلیحاتی کافی، جدول زمانی برای اینکه ایران بخواهد یک وسیله انفجاری هسته‌ای را آزمایش کند، از ابتدا تا آخر ممکن است به کوتاهی چند ماه باشد.
تعداد زیر 4000 عدد از ماشین‌های آی آر 1 نیاز عملی ایران را تأمین می‌کند
محدود کردن برنامه سانتریفیوژی ایران به کمتر از 4000 سانتریفیوژ آی آر-1 با نیازهای عملی ایران به اورانیوم غنی‌شده برای سال‌های طولانی سازگاری دارد. این تعداد سانتریفیوژ، اورانیوم غنی‌شده کافی برای برنامه‌های راکتور تحقیقاتی موجود ایران و رشد متوسط در این برنامه‌ها در اختیار این کشور قرار خواهد داد. ازاین‌رو، ایران با محدود کردن تعداد سانتریفیوژهای خود تا این سطوح با مشکلی جدی در برنامه هسته‌ای خود مواجه نخواهد شد.

رهبر ایران می‌گوید ایران به حداقل 130 هزار سو غنی‌سازی نیاز دارد
اخیراً، آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر ایران با گفتن اینکه ایران برای تولید حدود 190 هزار کیلوگرم واحد کار جداکننده (سو) هگزافلورید اورانیوم در سال به سانتریفیوژهای کافی نیاز دارد این خواسته را بیان کرد. در واحدهای استانداردتر، این رقم با تقریباً 130 هزار کیلوگرم واحد کار جداکننده هگزافلورید اورانیوم در سال مترادف خواهد بود. این با بیش از 130 هزار سانتریفیوژ آی آر-1 مترادف است، که در آن می‌توان با هر یک سانتریفیوژ آی آر-1 هنگام فعال بودن در یک آبشار یک کیلوگرم واحد کار جداکننده اورانیوم در سال تولید خواهد کرد. در عمل، ارزش میانگین هر یک سانتریفیوژ آی آر-1 کمتر از این است، که بر این اساس به تعدادی بیشتری از این نوع سانتریفیوژ نیاز خواهد بود.

مذاکره‌کنندگان ایرانی به 1+5 گفته‌اند نهایتاً هم ‌توان تولید سوخت بوشهر در داخل را نخواهند داشت و بازهم به واردات وابسته خواهند بود
ایران در غیاب کمک خارجی به شکل کالاهای کلیدی یا فناوری پیشرفته، امید چندانی به ساخت این تعداد سانتریفیوژ آی آر-1 یا تعدادی هم‌ارز با آن از سانتریفیوژهای پیشرفته برای تولید سوخت راکتور بوشهر در یک یا دو دهه آینده ندارد. ایران مجبور است همچنان از روسیه یا یک فروشنده عمده دیگر سوخت وارد کند و بر اساس مصاحبه‌های یکی از نویسندگان این گزارش، مذاکره‌کنندگان ایران این را به مذاکره‌کنندگان گروه شش نیز اذعان کرده‌اند.

سوختی که ممکن است ایران تولید کند برای بوشهر مضر است و می‌تواند اعتبار نیروگاه روسی را به خطر بیندازد
عاملی که معمولاً نادیده گرفته می‌شود این است که ایران توانایی خود را برای تولید سوخت به مقدار کافی برای راکتور هسته‌ای بوشهر، که یک مسئله کلیدی در ایمنی نیروگاه است،‌ نشان نداده است. با حادثه‌ای که در نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما رخ داد، روسیه از این ایده برای سوخت راکتور بوشهر -که با زحمت زیاد برای ایران احداث کرد- استقبال نکرده است. به گفته مقامات آمریکایی که نویسندگان این گزارش با آن‌ها مصاحبه کرده‌اند، روسیه مخالفت خود را باکار گذاشتن سوخت ایرانی بالقوه معیوب در راکتور بوشهر اعلام کرده و از این نگران است که حادثه‌ای رخ دهد که این کشور به‌عنوان عرضه‌کننده راکتور مسئول آن شناخته شود. افزون بر آن، اعتبار روسیه ممکن است در صورت وقوع حادثه به‌شدت لطمه ببیند که این نیز دیگران را از خرید راکتورهای روسی منصرف خواهد کرد. قرارداد احداث راکتور روسیه با ایران ممکن است شامل شرایطی باشد که استفاده از سوخت تولیدشده ایران در بوشهر را دشوار کند.