ایجاد 580 هزار شغل و پرداخت 3860 میلیارد تومان تسهیلات ارزان توسط صندوق مهر رضا

گروه اقتصادی، بررسی وضعیت صندوق های قرض الحسنه و موسسات مالی واعتباری در بازار غیر متشکل پولی، و ساماندهی آنها در سیستم بانکی تحت نظارت بانک مرکزی، از برنامه های دولت و دغدغه های سپرده گذاران است و لازم است که صندوق های بزرگ و راهگشا برای مردم که سپرده ها و عملکرد قابل توجهی در سال های اخیر داشته اند، با استانداردهای حسابداری و حسابرسی و بانکداری روز ایران و جهان، خود را به جمع شبکه بانکی وموسسات دارای استانداردهای تعریف شده جهانی اضافه کنند.

به گزارش بولتن نیوز، بر این اساس شایسته است که صندوق هایی مانند مهر رضا و سایر صندوق های قرض الحسنه کشور که به صورت گسترده اقدامات مختلفی برای ارائه تسهیلات و رفع مشکلات مالی مردم و ایجاد اشتغال داشته اند و دارای شعب و منابع مالی قابل توجهی هستند، به جایگاهی که شایسته آنهاست ارتقا یابند و در آینده شاهد استانداردها و سیستم های بانکداری پیشرفته و به روز در این گونه صندوق ها باشیم و همچنان شاهد حضور و موفقیت آنها برای کمک به مسائل مالی مردم باشیم.


این صندوق ها کمک قابل توجهی در کمک به ازدواج جوانان، ایجاد اشتغال های کوچک و متوسط بوده اند و در شرایطی که مردم برای دریافت وام از بانک ها دچار مشکل هستند، این صندوق ها نیاز مردم را در حد قابل توجهی تامین کرده اند و البته لازم است که با حمایت بیشتری همراه شوند تا بتوانند به تامین نیازهای اقشار متوسط و کم درآمد جامعه مبادرت کنند.

براین اساس، درگزارش حاضر به عملکرد صندوق مهر رضا به عنوان یکی از این صندوق های موفق در بازار پولی و قرض الحسنه کشور پرداخته ایم.

ایجاد بیش از 580 هزار شغل از یکسو و ارائه بیش از 38600 میلیارد ریال تسهیلات ارزان قیمت و قرض الحسنه و کمک های ترمیمی تسهیلاتی با هدف پایدارسازی اشتغال در بخش بازار پولی و بانکی کشور از دیگرسو از جمله فعالیت های تخصصی اعتباری و اشتغال زایی ارائه شده توسط صندوق مهر امام رضا (ع) طی 7 سال گذشته می باشد.

به گزارش بولتن نیوز، اولين مصوبه‌ی هيأت دولت كه در نخستين جلسه‌ی آن در تاريخ سوم شهريور 1384 در تالار آيينه‌ی حرم رضوی گذرانده شد، تأسيس صندوق مهر امام رضا(ع) بود. بر اساس اين مصوبه مقرر گرديد كه در كليه‌ی استان‌های كشور صندوق يادشده به منظور تأمين هزينه‌های مسكن، ازدواج و اشتغال جوانان به صورت مستقل تشكيل شود.
 
مدتی پس از گذراندن اين مصوبه، لايحه‌ی مربوطه تهيه و تقديم مجلس شوراي اسلامی شد كه به خاطر طولانی شدن گردش‌كار بررسی و تصويب، در اوايل سال بعد (سال 1385) دولت مبادرت به تأسيس اين صندوق از طريق شورای عالی اداری كرد. مطابق مصوبه‌ی شماره‌ی 30416/1901 مورخ 26/2/1385 اين شورا، «صندوق اشتغال، ازدواج و مسكن مهر امام رضا(ع)» از ادغام صندوق قرض‌الحسنه‌ی توسعه‌ی اشتغال روستايی و صندوق ازدواج جوانان در صندوق حمايت از فرصت‌های شغلی ايجاد می گرديد. اين صندوق مؤسسه‌ای اعتباری بوده و هدف رفع دغدغه‌های اشتغال، ازدواج و اسكان جوانان كشور را دنبال می كند. براي روشن شدن فلسفه‌ی تشكيل اين صندوق شايسته است كه نگاهی به تاريخچه و كاركرد صندوق‌های سه‌گانه‌ی تشكل‌دهنده‌ی آن انداخته شود.

صندوق حمايت از فرصت‌های شغلی در سال 1371 بر اساس مصوبه‌ی هيأت وزيران به منظور حمايت از فرصت‌های شغلي موجود و ايجاد فرصت‌های شغلی جديد و به صورت مؤسسه‌ای اعتباری تأسيس گرديد. موضوع و حدود عملیات صندوق عبارت بود از: (1) تأمین و تجهیز منابع مالی جهت فعالیت‌های اعتباری و اعطای وام قرض‌الحسنه و تسهیلات اعتباری به اشخاص حقیقی و حقوقی براي ايجاد فرصت‌هاي شغلی؛ (2) سرمايه‌گذاري مستقيم يا مشاركت دراحداث، توسعه، تكميل و راه‌اندازي طرح‌هاي توليدي، خدماتي و عمراني و فروش و واگذاري طرح‌هاي مزبور به اشخاص حقيقی و حقوقی با رعايت صرفه و صلاح صندوق كه منجر به ايجاد فرصت‌هاي شغلي جديد گردد؛ (3) قبول كمك‌هاي مالي و هدایا و پس‌انداز كوتاه‌مدت و بلندمدت اشخاص حقیقی و حقوقی؛ (4) دريافت كمك‌های مالی و تسهيلات اعتباری از دولت و دستگاه‌های اجرايی و شركت‌ها و مؤسسات دولتي وابسته به دولت و بانك‌ها؛ و (5) ارايه‌ي خدمات مختلف از جمله خدمات فنی، مالی، اعتباری، توليدي آموزشي و بازرگانی كه منجر به ايجاد تسهيلات برای اجرای طرح‌های اشتغالزا گردد. اين صندوق به صورت سازمانی مستقل در زيرمجموعه‌ی وزارت كار و امور اجتماعی تا سال 1385 در مجموع 14 سال فعاليت نمود.

فعاليت‌های اين صندوق هرچند كه از فراز و فرودهايی برخوردار بود و سياست‌های متعددی را در دستيابی به اهداف خود در طي دوره‌ی فعاليتش پي گرفت (مانند اعطای تسهيلات به شركت‌های كوچك و متوسط و حتی بزرگ، راه‌اندازي مراكز خوداشتغالي و مجتمع‌هاي آموزش و اشتغال)، ولی عمده‌ی فعاليت آن به حوزه‌ی خوداشتغالی مربوط می شد و عموماً با همين كاركرد شناخته می شد. در واقع، اين صندوق متولی حوزه‌ای از اشتغال بود كه به نام كسب‌وكارهای خوداشتغالی خرد شهرت دارند. تا سال 1380، اين صندوق تقريباً تنها سازمانی تخصصی بود كه به حمايت مالی از كسب‌وكارهای خوداشتغالی می پرداخت.


در اواخر سال 1379 طبق تصويب هيأت وزيران صندوقي به نام «صندوق قرض‌الحسنه‌ی توسعه‌ی اشتغال روستايی» در وزارت جهاد كشاورزی تأسيس گرديد. طبق اساسنامه‌ی مربوطه، اين صندوق دارای وظايف زير بود: (1) اعطای وجوه قرض‌الحسنه و تسهيلات به اشخاص (حقيقی و حقوقی) ساكن در مناطق روستايی به ويژه مناطق توسعه‌نيافته‌ی روستايی به منظور ايجاد اشتغال در مناطق يادشده؛ (2) قبول سپرده‌ی قرض‌الحسنه‌ی پس‌انداز در جهت تقويت بنيه‌ی مالی صندوق؛ (3) قبول كمك‌های بلاعوض نقدی در جهت تقويت بنيه‌ی مالی صندوق و مصرف آن در چارچوب وظايف صندوق و در جهت اهداف كمك‌كننده؛ و (4) هماهنگی با دستگاه‌های ذيربط جهت ارايه‌ی خدمات فنی و آموزشی به متقاضيان اشتغال. اين صندوق فعاليت خود را از سال 1380 آغاز نمود و طي 5 سال فعاليت خود حمايت از خوداشتغالي را در روستاهاي كشور و به ويژه روستاهاي كمتربرخوردار دنبال كرد. بدين ترتيب، در عمل تفاوت عمده‌ی اين صندوق با صندوق حمايت از فرصت‌هاي شغلي به حوزه‌ي خدمت‌رساني آنها مربوط می شد: صندوق جديد تنها در مناطق روستايی به ارايه‌ی خدمات می پرداخت درحالی كه صندوق پيشين هر دو حوزه‌ی روستايی و شهری را پوشش می داد.

هر دوی صندوق‌های بالا صرفاً در عرصه‌ی اشتغال (و عمدتاً بخش خوداشتغالی) فعال بودند، ولی در سال 1383 هيأت دولت مصوبه‌ای به نام «آيين‌نامه‌ی اجرايی ساماندهی ازدواج جوانان» گذراند كه طبق آن صندوقی با عنوان «صندوق ازدواج جوانان» تشكيل می گرديد. اين صندوق كه به منظور تسهيل امر ازدواج و جلب مشاركت بانك‌ها، بخش خصوصی و مؤسسات عمومی و افراد خير و با همكاری بانك مركزی جمهوری اسلامی ايران تأسيس می شد، قرار بود كه زيرنظر سازمان ملی جوانان فعاليت نمايد. تا زمان ادغام در صندوق مهر امام رضا(ع) و با وجود گذشت حدود يك‌ونيم سال، اساسنامه‌ي مربوطه تهيه نگرديد و اين صندوق عملاً به مرحله‌ي راه‌اندازی و فعاليت نرسيد. صندوق پيشگفته همان گونه كه از نامش پيداست، ارايه‌ي خدمت به جوانان كشور را در امر ازدواج بر عهده داشت.

در سال 1384، طرحی در مجلس به تصويب رسيد كه آن نيز به امر ازدواج جوانان مربوط می شد و به «قانون تسهيل ازدواج جوانان» معروف گشت. اين قانون كه شباهت به آيين‌نامه‌ی ساماندهی ازدواج دولت داشت، تأسيس صندوقی به نام «صندوق اندوخته‌ی ازدواج جوانان» را الزامی می ساخت كه در راستای تسهيل ازدواج جوانان، اسكان مزدوجين را نيز مورد توجه قرار می داد. اين صندوق نيز هرچند كه قراربود دركنار سه صندوق بالا ادغام گردد، ليكن از فهرست ادغام خارج گرديد ولي وظايف آن در صندوق نوپا ملحوظ گرديد.

با عنايت به مطالب فوق اينك بهتر می توان در باره‌ي فلسفه‌ی ادغام صندوق‌های يادشده سخن گفت. صندوق حمايت از فرصت‌های شغلی و صندوق توسعه‌ي اشتغال روستايي هر دو در امر حمايت مالي از راه‌اندازي كسب‌وكارهاي خرد فعاليت داشتند و تنها تفاوت برجسته‌ی آنها ــ‌البته جدا از سياست‌ها و رويكردهاــ مربوط به حوزه‌ي عمل آنها مي‌شد. همچنين با عنايت به اين كه اين صندوق‌ها به اشخاص كم‌سرمايه و نيازمند حمايت مالي ارايه‌ي خدمت می كردند، در گروه هدف آنها جوانان پررنگ‌تر بودند. صندوق راه‌نيفتاده‌ی ازدواج جوانان نيز قرار بود كه تسهيل ازدواج جوانان را از طريق حمايت مالی فراهم سازد؛ صندوق اندوخته‌ی ازدواج جوانان نيز اين مهم را از راه تأمين هزينه‌های ازدواج و نيز اسكان پی می گرفت. بدين ترتيب، قرار بود كه چهار سازمان متفاوت پاسخگويي به نيازهاي اصلي مالي جوانان كشور را ساماندهی كنند.

ارايه‌ی خدماتی حاكميتی به مهم‌ترين و آسيب‌پذيرترين قشر اجتماعی كشور ازسوی چند سازمان متفاوت می تواند هم كاهش اثربخشی و هم افت كارايی را در پی داشته باشد. از آنجايی كه خدمت‌رسانی به هر گروهی نيازمند گردآوري آمار و اطلاعاتی راجع به كم‌وكيف مخاطبين می باشد و با عنايت به اين كه چنين اطلاعاتی به صورت يك بانك اطلاعاتی يگانه در كشور موجود نمی باشد، هر سازمانی مجبور است نيازهای اطلاعاتی خود را خودش فراهم نمايد. بدين ترتيب، چندين بانك اطلاعاتی از مخاطبين واحد توسط سازمان‌های خدمت‌رسان ايجاد می شود كه البته تفاوت‌هايی نيز با يكديگر خواهند داشت. اين امر نه‌تنها هزينه‌های گردآوری و ثبت و پردازش اطلاعات را چندبرابر می سازد بلكه با عنايت به ناآگاهی هر سازمان از خدمات ارايه‌شده به يك متقاضی از سوی سازمان‌های ديگر، امكان تكميل خدمات و ارايه‌ی بسته‌ای از خدمات مورد نياز به صورت همزمان به وجود نمي‌آيد. در نتيجه يك فرد براي دريافت بسته‌اي از خدمات، مجبور است كه به چند سازمان مراجعه نموده درخواست خدمت نمايد و پس از طی مراحل ذيربط بتواند خدمات موردنظر را دريافت كند كه هزينه‌های مبادله‌ی تحميل‌شده بر وی افزايش پيدا می كند. وانگهی، با عنايت به ناتوانی فرد در دريافت مجموعه‌ی خدمات لازم به صورت همزمان اثربخشی تك‌تك خدمات كاهش پيدا می كند. بدين ترتيب، هم از اثربخشی خدمات كاسته می شود و هم هزينه‌های مربوطه ــ‌چه برای دولت و چه برای مخاطبين‌ــ زياد می شود كه به بيان ديگر همان كاهش كارايی خدمت‌رسانی می باشد.

در راستای رفع اين نارسايی بود كه دولت مبادرت به ادغام اين سازمان‌ها نمود. در واقع، با ادغام سه سازمان موازی و تأسيس صندوق مهر امام رضا(ع) دولت در پی متمركز كردن امور حمايت مالي از جوانان در رفع دغدغه‌های اصلی آنان(اشتغال، ازدواج و مسكن) در يك سازمان واحد برآمد. اين همان موضوعی است كه در مصوبه‌ی شورای عالی اداری به عنوان «انسجام تشكيلاتی» تعبير گرديده است. با اين تدبير، پاسخگويی به نيازهای مهم جوانان در صندوق مجتمع می گرديد كه در نتيجه هم اثربخشی خدمات مربوطه ارتقاء پيدا می كرد و هم هزينه‌های مبادله‌ای ارايه‌ای اين خدمات.

در نتیجه صندوق اشتغال، ازدواج و مسكن مهر امام رضا(ع) بر اساس مصوبه‌ی مورخ 26/2/85 شوراي عالي اداري، به منظور «انسجام تشكيلاتی و بهره‌برداري كامل از ظرفيت‌هاي موجود براي تبيين و تقويت جايگاه جوانان، اعتلاء، رشد، تعالي و رفع دغدغه‌هاي شغلي، ازدواج و مسكن آنان» از ادغام صندوق حمايت از فرصتهاي شغلي، صندوق قرض‌الحسنه‌ي توسعه‌ي اشتغال روستايي و صندوق اندوخته‌ي ازدواج جوانان تشكيل گرديد و در مورخ 25/4/85 فعاليت رسمی خود را آغاز كرد. پيش از ادغام، مأموريت صندوق حمايت از فرصتهاي شغلی و صندوق توسعه‌ي اشتغال روستايی اعطای تسهيلات ارزان به بيكارانی بود كه در پی راه‌اندازی يك كسب‌وكار خوداشتغالی بودند و صندوق اندوخته‌ی ازدواج جوانان نيز كه بر اساس «قانون تسهيل ازدواج جوانان» در سال 1384 تصويب شده بود، مسئوليت تسهيل ازدواج را از طريق تأمين وديعه‌ی مسكن، تأمين تسهيلات لازم براي مراسم ازدواج و تأمين تسهيلات اشتغال بر عهده داشت.


پس از ادغام، نه تنها هيچكدام از مأموريت صندوق‌هاي يادشده كاهش پيدا نكرد، بلكه وظايف و فعاليت‌هاي جديدي نيز افزوده شده است. در زمينه‌ی اشتغال، پرداخت تسهيلات به متقاضيان شهری و روستايی همچنان ادامه يافته است و با توجه به سياست و راهبرد تمركززدايی صندوق جديد و تفويض امور به شهرستان‌ها، ارايه‌ي اين خدمات هم از حيث كمّی و هم از حيث كيفی بهبود پيدا كرده است. در بحث تسهيلات اشتغال روستايي نيز همين امر حكمفرماست و تجميع تسهيلات پرداختي صندوق حمايت از فرصتهای شغلی به متقاضيان روستايی با خدمات صندوق توسعه‌ي اشتغال روستايی نه تنها موجب بهبود خدمت‌رسانی شده است بلكه دوگانگي در پرداخت تسهيلات اشتغال در مناطق روستايي را از بين برده است. علاوه بر اين موارد، با افزوده شدن خدمات حمايتي ازدواج و مسكن به وظايف اشتغال، نه تنها بخش عمده‌ای از برنامه‌های حمايت مالی مربوط به قانون تسهيل ازدواج جوانان پوشش داده شده است، بلكه خدمات بهتر و جديدي نيز ارايه مي‌شود كه تسهيل پرداخت وام ازدواج و افزايش ميزان آن يكي از اين موارد است که البته پس از ساماندهی به بانک مرکزی ج.ا.ا واگذار گردید و در حال حاضر صندوق در دو بخش نیازهای عمومی شامل ودیعه مسکن، درمان، ضروری، جهیزیه و غیره و اختصاصی شامل تسهیلات پرداختی به جویندگان کار، نخبگان، کارآفرینان، مشاغل پشتیبان و طرح های خانگی متمرکز و به نوعی متولی اعتبارات خرد برای حمایت از کسب و کارهای خرد و کوچک می باشد.

خلاصه عملکرد 7 ساله صندوق مهر امام رضا(ع) از سال 1385 تا 4 ماهه نخست سال92

هم اکنون صندوق مهر امام رضا(ع)، با گذشت بیش از 7 سال از زمان تأسیس، به اصلی ترین و تخصصی ترین نهاد ارائه دهنده تسهیلات و اعتبارات خرد حمایتی به جامعه کمتر برخوردار و دهکهای پایین جامعه با رویکرد روستا محوری، جوانان تحصیلکرده و دارای مهارت، زنان سرپرست خانوار، نخبگان، خود اشتغالان، کارآفرینان و بخشهایی از نیروی کار ماهر جامعه برای تهیه سرمایه کافی یا ابزار کاری که به وسیله آن بتوانند برای خود ایجاد شغل و کسب درآمد نمایند، تبدیل گردیده است.

ایجاد بیش از 580 هزار شغل با به خدمت آوری سرمایه های انسانی مجرب و خدوم که از طریق شناسایی مشاغل بهره ور و ارائه مشاوره های شغلی به متقاضیان در مناطق جغرافیایی مختلف بعنوان بزرگترین و تخصصی ترین نهاد حامی اشتغال خرد در بخش مدیریت اشتغال کشور از یکسو و ارائه بیش از 38600 میلیارد ریال تسهیلات ارزان قیمت و قرض الحسنه، آسان سازی و کاهش شدید بروکراسی بانکی در دریافت وثایق و ضمانتهای مورد نیاز، درنظر گرفتن دوره تنفس و افزایش دوره بازپرداخت اقساط تسهیلات با هدف کمک و مشارکت در بستر سازی ابتدای دوره ایجاد اشتغال متقاضیان، نظارت طی دوره و کمکهای ترمیمی تسهیلاتی با هدف پایدارسازی اشتغال در بخش بازار پولی و بانکی کشور از دیگرسو، نوع و نحوه خدمات و فعالیتهای تخصصی اعتباری و اشتغالزایی ارائه شده توسط صندوق مهر امام رضا (ع) طی 7 سال گذشته می باشد.

 

 

 

عملکرد صندوق در خصوص تخصیص تسهیلات اشتغال به جوانان:

از شاخص ترین عملکرد صندوق از ابتدای تأسیس تاکنون اهتمام به پرداخت تسهیلات اشتغال به جوانان جویای کار و دارای مدارک فنی و حرفه ای و یا دانشگاهی یا دارای تجربه استاد و شاگردی بوده که به صندوق مراجعه نموده و از این مرکز تسهیلات اشتغال زایی دریافت نموده اند. در جدول زير پرداخت تسهیلات اشتغال طی سال های 1385 تا 1391 به تفکیک جنسیتی و نیزتفکیک سنی از 18 تا 30 سال و بالاتر را شاهد خواهیم بود.

اشاره: با عنایت به آنکه از منظر کارشناسان سن جوانی به طرق مختلف تعریف گردیده است و سن پرداخت تسهیلات اشتغال بر اساس دستورالعملهای صندوق 18 سال تمام می باشد. لذا آمار ارائه شده دو طیف سنی 18 تا 25 و 25 تا 30 سال را در بر گرفته است تا در تحلیل های آماری مورد استفاده قرار گیرد.

مشاغل خانگی مستقل: به آن دسته از مشاغلی گفته می شود که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک کسب و کار بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در واحدهای مسکونی همجوار شکل می گیرد و منجر به تولید خدمت یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی می گردد. این مبلغ در ابتدای تأسیس صندوق 30 میلیون ریال بوده و به 50 میلیون ریال افزایش پیدا کرده است. در این نوع اشتغال متقاضی صرفاً برای خود ایجاد اشتغال می نماید.

مشاغل خانگی پشتیبان: اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که مسئولیت حمایت از تعدادی از شاغلین خانگی مستقل را در کل فرآیند تولید و ارائه خدمات، اعم از آموزش، تهیه و توزیع مواد اولیه و ابزار کار(حسب مورد) مشاوره، طراحی، نوآوری، بسته بندی، بازاریابی و فروش به عهده بگیرند. این تسهیلات حداکثر 500 میلیون ریال بوده و از سال 91 اجرا گردیده است.

مشاغل خویش فرمایی: به آن دسته از مشاغلی گفته می شود که متقاضی دارای مدرک فنی و حرفه¬ای و یا دانشگاهی و یا تجربه استاد شاگردی با ارائه مدارک کافی به صندوق مراجعه نموده و تقاضای ایجاد شغل برای خود در محیطی غیر از خانه را دارد که غالباً در اینگونه موارد متقاضیان فاقد مکان بوده و مبلغی از تسهیلات دریافتی را به اجاره مکان و مبلغی برای خرید دستگاه و مبلغی نیز سرمایه درگردش اختصاص می یابد. سقف مبلغ این وام در ابتدای تأسیس صندوق 100 میلیون ریال بوده که به 200 میلیون ریال افزایش یافته است .

مشاغل کار آفرینی: به آن دسته از مشاغلی گفته می شود که متقاضی با ارائه مدرک کافی به صندوق، تقاضای ایجاد اشتغال برای خود و سایرین را دارد که در این نوع تسهيلات نیز قسمتی از تسهیلات به منظور تأمین مکان، قسمتی به منظور تأمین تجهیزات و قسمتی به منظور سرمایه درگردش در اختیار متقاضی قرار می گیرد. سقف این وام در ابتدای تأسیس صندوق 300 میلیون ریال بوده که به یک میلیارد ریال افزایش پیداکرده است.