آمریکا؛ مترصد تقسیم قدرت در عراق
آمریکا با وجود گرایش به حفظ عراق به عنوان الگویی برای دخالت های خود به منظور تغییر رژیم، ترجیح می دهد به جای ورود مستقیم به عرصه درگیری با داعش، گروه های مردمی را به معرکه بفرستد و سرانجام دولت را ضعیف و به تقسیم قدرت وادار کند.
به گزارش بولتن نیوز به نقل از ایرنا، یورش گروه تروریستی- بعثی «دولت اسلامی
عراق و شام» (داعش) به عراق و تحرکات آن در استان های شمالی و غربی این
کشور، فضای ملتهبی را نه فقط در عراق که در همه خاورمیانه ایجاد کرده است.
تلاش های این گروه برای دامن زدن به تنش های فرقه ای و مذهبی در عراق ریشه
در ماهیت این گروه دارد که استفاده از هر ابزاری برای پیشبرد اهداف خود را
مجاز می داند.
فضای تنش آلود در مرزهای سوریه و عراق، همراه با پشتیبانی های سیاسی، مالی و تسلیحاتی برخی کشورهای منطقه ای و غربی، موفقیت آغازین این گروه تروریستی در تصرف بخش هایی از خاک عراق را رقم زده است. به نظر می رسد داعش شکل تازه ای از تهدیدهای تروریستی را در منطقه ایجاد کرده است که از لحاظ محیط عملیاتی، قدرت عمل و تاثیرگذاری بر روندهای سیاسی منطقه متفاوت تر از گروه هایی مانند القاعده عمل می کند که خاستگاه آن بوده است.
اینکه این گروه چه ابزارهایی در اختیار دارد و برخورد کشورهایی مانند آمریکا و عربستان با این موضوع چگونه است، بحث هایی را پدید می آورد که تحلیلگران گمانه های بسیاری را در پاسخ به آنها مطرح می کنند. «قربانعلی محبوبی» رییس مرکز مطالعات راهبرد بین الملل دانشگاه امام حسین (ع)، بر این باور است که هدف کلیدی داعش ایجاد یک دولت تازه در عراق و سوریه است و برای رسیدن به این هدف، هم ابزار ایدئولوژیک در دست دارد و هم از کمک های گسترده خارجی برخوردار است.
ایدئولوژی و کمک خارجی؛ قوت های داعش
ابزار ایدئولوژیک به این گروه امکان جذب نیروهای تازه نفس و عملیاتی را می دهد و پشتیبانی های خارجی به تقویت قدرت سیاسی- نظامی آن می انجامد. بسیاری از کارشناسان مسائل خاورمیانه، برخی کشورهای منطقه و غرب به ویژه آمریکا را پشتیبانان کلیدی داعش می دانند.
محبوبی نیز بر این باور است که عربستان از داعش پشتیبانی های زیادی می کند و این در حالی است که این کشور هم اکنون با برخی گروه های وابسته به القاعده سر سازگاری ندارد. همین امر یکی از قوت های گروه داعش در سوریه و عراق است. به گفته وی، «هر چند القاعده در آغاز شکلگیری از پشتیبانی های مالی گسترده عربستان برخوردار بود، اما روند حوادث به گونه ای پیش رفت که القاعده را در برابر رهبران عربستان قرار داد».
رییس مرکز مطالعات راهبرد بین الملل دانشگاه امام حسین (ع) اختلاف های ریاض و القاعده را همپیوند با دگرگونی های دهه ۱۹۹۰ میلادی (۱۳۷۰ خورشیدی) می داند که عربستان برای رویارویی با «صدام حسین» رییس جمهوری معدوم عراق، به دامن آمریکا پناه برد؛ در حالی که رهبران القاعده بر این باور بودند که برای سرنگونی صدام به لشکر کفار (آمریکا) نیازی نیست.
ریاض پس از حوادث یازدهم سپتامبر ۱۳۸۰ خورشیدی روابط خود با القاعده را بسیار محدود کرد. بر همین پایه، القاعده هم اکنون فاصله زیادی از عربستان سعودی گرفته است. از سوی دیگر، داعش از زمان حضور در سوریه پشتیبانی کشورهای غربی را با خود داشته و این یکی دیگر از قوت های این گروه است. مخالفت با دولت سوریه نقطه اشتراک غربی ها و تروریست های بعثی- تکفیری داعش است که آنها را در یک جبهه در برابر دولت سوریه قرار می دهد.
داعش؛ ابزاری برای شکست محور مقاومت
به نظر می رسد یورش داعش به عراق در هدفی بزرگ تر یعنی تضعیف جبهه مقاومت ریشه دارد. محبوبی نیز با اشاره به این نکته تاکید می کند «هر چه این جبهه ضعیف شود به سود عربستان است؛ به گونه ای که ریاض حاضر است برای تضعیف این جبهه پول کلانی خرج کند».
از بحث رقابت های منطقه ای هم نمی توان غافل شد؛ ترکیه، عربستان و ایران سه بازیگر کلیدی منطقه هستند که هر کدام حوزه نفوذ ویژه ای دارند. به باور کارشناسان، در چنین شرایطی ممکن است پشتیبانی های ترکیه و عربستان از داعش برای درگیر کردن عراق و سوریه به عنوان دوستان نزدیک جمهوری اسلامی ایران و محدودسازی حوزه نفوذ تهران باشد.
کشورهای پشتیبان داعش از چنین گروه های تروریستی- تکفیری استفاده ابزاری می کنند؛ گروه هایی که با جنگ افروزی زنده اند و اگر جای پای آنها در هر کشوری از جمله سوریه و عراق تثبیت شود باز هم به مناطق دیگر یورش می برند. همچنانکه طی روزهای گذشته داعش اهداف تازه ای را برای خود از جمهوری آذربایجان و ایران گرفته تا اردن و مصر و الجزایر، تعریف کرده است.
برخورد دوگانه آمریکا با داعش
موضعگیری های کاخ سفید درباره حضور داعش در سوریه با واکنش آن به آتش افروزی های تازه این گروه در عراق تفاوت داشته است.
رییس مرکز مطالعات راهبرد بین الملل دانشگاه امام حسین (ع) هم تایید می کند «نگاه آمریکا به اقدام های داعش در عراق با تحرکات این گروه در سوریه متفاوت است و واشنگتن در برخورد با این گروه سیاستی دوگانه دارد؛ از یک سو از حملات داعش در سوریه پشتیبانی می کند و از سوی دیگر مخالف حضور این گروه در عراق است».
به باور او، عراق به عنوان نمادی از مداخله آمریکا در کشورهای دیگر مطرح شده و از این منظر برای کاخ سفید متفاوت از سوریه است و تلاش دارد آن را نمونه ای موفق از تغییر رژیم به دست واشنگتن معرفی کند. در چنین شرایطی هرگونه شکست سیاسی در عراق به حساب آمریکا نوشته خواهد شد و این مورد پسند کاخ سفید نیست. با وجود این، به نظر می رسد در شرایط کنونی آمریکا در سرکوب تروریست های داعش در عراق تعلل می ورزد. محبوبی چندین دلیل را برای این اقدام آمریکا بر می شمرد:
نخست، عراقی ها و گروه های شیعی حاکم در این کشور باعث شدند آمریکا از عراق بیرون برود بدون اینکه پیمان امنیتی مورد نظر آمریکا را امضا کنند.
دوم، بحث دولت عراق است. دولت «نوری مالکی» نخست وزیر عراق، به راحتی به دیگر گروه ها امتیازی بیش از آنچه باید، نمی دهد.
سوم، آمریکا دیگر نمی خواهد وارد درگیری نظامی دیگری شود. یورش به عراق و افغانستان هزینه های بسیاری برای آمریکا به دنبال داشت. اوباما چندان اهل ایجاد جبهه تازه برای کشور خود نیست. بر همین پایه، سعی می کند بحران ها را ویتنامیزه کند (به این معنا که گروه های داخلی را جان یکدیگر بیندازد و با پشتیبانی از یک گروه، جنگ داخلی را اداره کند).
از این منظر، مقام های کاخ سفید می خواهند مردم عراق و سوریه در ناآرامی های این کشورها درگیر شوند و آمریکا هزینه نظامی و انسانی چندانی نپردازد. البته اگر آمریکا برای منافع خود احساس خطر کند به معرکه وارد خواهد شد. آمریکا می خواهد از این وضعیت استفاده کند و دولت عراق را به تقسیم قدرت وادار کند.
در همین چارچوب است که کاخ سفید در اقدام علیه داعش در عراق تعلل می کند و شاهدیم که تاکنون اقدام های موثر چندانی برای دفع تروریست های داعش انجام نداده است.
داعش و تلاش برای گسترش تنش های سنی- شیعی
یکی دیگر از برنامه های گروه تروریستی- تکفیری داعش دامن زدن به تنش های قومی- مذهبی در عراق است؛ امری که به باور رییس مرکز مطالعات راهبرد بین الملل دانشگاه امام حسین (ع) ضروری می کند هر چه زودتر برای جلوگیری از گسترش آن، کشورهای منطقه وارد عمل شوند و از اقدام های گروه های مانند داعش اعلام بیزاری کنند وگرنه این گروه ها هر زمان دیگر می توانند با نامی تازه سر بلند کنند و به تشنج آفرینی در منطقه خاورمیانه دست بزنند.
در عراق، پس از اینکه تروریست های داعش شهرهای سنی نشین را گرفتند و کشتارهای وحشیانه را به راه انداختند، علمای اهل سنت دیدند بحث اختلاف شیعه و سنی مطرح نیست و نمی توان به این گروه های تروریستی اعتماد کرد. بر همین پایه بود که بسیاری از علمای اهل سنت عراق اعلام کردند عضویت در داعش حرام است. دانشگاه الازهر مصر نیز بیانیه ای با همین مضمون صادر کرده، اتحادیه علمای جهان اسلام هم چنین فتوایی داده است.
اکنون به سبب هوشیاری علمای شیعه و سنی، می توان گفت بحث اختلاف افکنی های مذهبی و طایفه ای در برابر تهدید منافع ملی عراق به دست داعش رنگ باخته و مردم به طور گسترده برای حفظ میهن خود به صحنه آمده اند.
این، فرصتی ارزشمند برای دولت نوری مالکی است تا با آگاهی از نقشه های آمریکا و به پشتوانه بسیج نیروهای مردمی، گروهک تکفیری- بعثی داعش را برای همیشه جای خود بنشاند و ریشه آن را بخشکاند
فضای تنش آلود در مرزهای سوریه و عراق، همراه با پشتیبانی های سیاسی، مالی و تسلیحاتی برخی کشورهای منطقه ای و غربی، موفقیت آغازین این گروه تروریستی در تصرف بخش هایی از خاک عراق را رقم زده است. به نظر می رسد داعش شکل تازه ای از تهدیدهای تروریستی را در منطقه ایجاد کرده است که از لحاظ محیط عملیاتی، قدرت عمل و تاثیرگذاری بر روندهای سیاسی منطقه متفاوت تر از گروه هایی مانند القاعده عمل می کند که خاستگاه آن بوده است.
اینکه این گروه چه ابزارهایی در اختیار دارد و برخورد کشورهایی مانند آمریکا و عربستان با این موضوع چگونه است، بحث هایی را پدید می آورد که تحلیلگران گمانه های بسیاری را در پاسخ به آنها مطرح می کنند. «قربانعلی محبوبی» رییس مرکز مطالعات راهبرد بین الملل دانشگاه امام حسین (ع)، بر این باور است که هدف کلیدی داعش ایجاد یک دولت تازه در عراق و سوریه است و برای رسیدن به این هدف، هم ابزار ایدئولوژیک در دست دارد و هم از کمک های گسترده خارجی برخوردار است.
ایدئولوژی و کمک خارجی؛ قوت های داعش
ابزار ایدئولوژیک به این گروه امکان جذب نیروهای تازه نفس و عملیاتی را می دهد و پشتیبانی های خارجی به تقویت قدرت سیاسی- نظامی آن می انجامد. بسیاری از کارشناسان مسائل خاورمیانه، برخی کشورهای منطقه و غرب به ویژه آمریکا را پشتیبانان کلیدی داعش می دانند.
محبوبی نیز بر این باور است که عربستان از داعش پشتیبانی های زیادی می کند و این در حالی است که این کشور هم اکنون با برخی گروه های وابسته به القاعده سر سازگاری ندارد. همین امر یکی از قوت های گروه داعش در سوریه و عراق است. به گفته وی، «هر چند القاعده در آغاز شکلگیری از پشتیبانی های مالی گسترده عربستان برخوردار بود، اما روند حوادث به گونه ای پیش رفت که القاعده را در برابر رهبران عربستان قرار داد».
رییس مرکز مطالعات راهبرد بین الملل دانشگاه امام حسین (ع) اختلاف های ریاض و القاعده را همپیوند با دگرگونی های دهه ۱۹۹۰ میلادی (۱۳۷۰ خورشیدی) می داند که عربستان برای رویارویی با «صدام حسین» رییس جمهوری معدوم عراق، به دامن آمریکا پناه برد؛ در حالی که رهبران القاعده بر این باور بودند که برای سرنگونی صدام به لشکر کفار (آمریکا) نیازی نیست.
ریاض پس از حوادث یازدهم سپتامبر ۱۳۸۰ خورشیدی روابط خود با القاعده را بسیار محدود کرد. بر همین پایه، القاعده هم اکنون فاصله زیادی از عربستان سعودی گرفته است. از سوی دیگر، داعش از زمان حضور در سوریه پشتیبانی کشورهای غربی را با خود داشته و این یکی دیگر از قوت های این گروه است. مخالفت با دولت سوریه نقطه اشتراک غربی ها و تروریست های بعثی- تکفیری داعش است که آنها را در یک جبهه در برابر دولت سوریه قرار می دهد.
داعش؛ ابزاری برای شکست محور مقاومت
به نظر می رسد یورش داعش به عراق در هدفی بزرگ تر یعنی تضعیف جبهه مقاومت ریشه دارد. محبوبی نیز با اشاره به این نکته تاکید می کند «هر چه این جبهه ضعیف شود به سود عربستان است؛ به گونه ای که ریاض حاضر است برای تضعیف این جبهه پول کلانی خرج کند».
از بحث رقابت های منطقه ای هم نمی توان غافل شد؛ ترکیه، عربستان و ایران سه بازیگر کلیدی منطقه هستند که هر کدام حوزه نفوذ ویژه ای دارند. به باور کارشناسان، در چنین شرایطی ممکن است پشتیبانی های ترکیه و عربستان از داعش برای درگیر کردن عراق و سوریه به عنوان دوستان نزدیک جمهوری اسلامی ایران و محدودسازی حوزه نفوذ تهران باشد.
کشورهای پشتیبان داعش از چنین گروه های تروریستی- تکفیری استفاده ابزاری می کنند؛ گروه هایی که با جنگ افروزی زنده اند و اگر جای پای آنها در هر کشوری از جمله سوریه و عراق تثبیت شود باز هم به مناطق دیگر یورش می برند. همچنانکه طی روزهای گذشته داعش اهداف تازه ای را برای خود از جمهوری آذربایجان و ایران گرفته تا اردن و مصر و الجزایر، تعریف کرده است.
برخورد دوگانه آمریکا با داعش
موضعگیری های کاخ سفید درباره حضور داعش در سوریه با واکنش آن به آتش افروزی های تازه این گروه در عراق تفاوت داشته است.
رییس مرکز مطالعات راهبرد بین الملل دانشگاه امام حسین (ع) هم تایید می کند «نگاه آمریکا به اقدام های داعش در عراق با تحرکات این گروه در سوریه متفاوت است و واشنگتن در برخورد با این گروه سیاستی دوگانه دارد؛ از یک سو از حملات داعش در سوریه پشتیبانی می کند و از سوی دیگر مخالف حضور این گروه در عراق است».
به باور او، عراق به عنوان نمادی از مداخله آمریکا در کشورهای دیگر مطرح شده و از این منظر برای کاخ سفید متفاوت از سوریه است و تلاش دارد آن را نمونه ای موفق از تغییر رژیم به دست واشنگتن معرفی کند. در چنین شرایطی هرگونه شکست سیاسی در عراق به حساب آمریکا نوشته خواهد شد و این مورد پسند کاخ سفید نیست. با وجود این، به نظر می رسد در شرایط کنونی آمریکا در سرکوب تروریست های داعش در عراق تعلل می ورزد. محبوبی چندین دلیل را برای این اقدام آمریکا بر می شمرد:
نخست، عراقی ها و گروه های شیعی حاکم در این کشور باعث شدند آمریکا از عراق بیرون برود بدون اینکه پیمان امنیتی مورد نظر آمریکا را امضا کنند.
دوم، بحث دولت عراق است. دولت «نوری مالکی» نخست وزیر عراق، به راحتی به دیگر گروه ها امتیازی بیش از آنچه باید، نمی دهد.
سوم، آمریکا دیگر نمی خواهد وارد درگیری نظامی دیگری شود. یورش به عراق و افغانستان هزینه های بسیاری برای آمریکا به دنبال داشت. اوباما چندان اهل ایجاد جبهه تازه برای کشور خود نیست. بر همین پایه، سعی می کند بحران ها را ویتنامیزه کند (به این معنا که گروه های داخلی را جان یکدیگر بیندازد و با پشتیبانی از یک گروه، جنگ داخلی را اداره کند).
از این منظر، مقام های کاخ سفید می خواهند مردم عراق و سوریه در ناآرامی های این کشورها درگیر شوند و آمریکا هزینه نظامی و انسانی چندانی نپردازد. البته اگر آمریکا برای منافع خود احساس خطر کند به معرکه وارد خواهد شد. آمریکا می خواهد از این وضعیت استفاده کند و دولت عراق را به تقسیم قدرت وادار کند.
در همین چارچوب است که کاخ سفید در اقدام علیه داعش در عراق تعلل می کند و شاهدیم که تاکنون اقدام های موثر چندانی برای دفع تروریست های داعش انجام نداده است.
داعش و تلاش برای گسترش تنش های سنی- شیعی
یکی دیگر از برنامه های گروه تروریستی- تکفیری داعش دامن زدن به تنش های قومی- مذهبی در عراق است؛ امری که به باور رییس مرکز مطالعات راهبرد بین الملل دانشگاه امام حسین (ع) ضروری می کند هر چه زودتر برای جلوگیری از گسترش آن، کشورهای منطقه وارد عمل شوند و از اقدام های گروه های مانند داعش اعلام بیزاری کنند وگرنه این گروه ها هر زمان دیگر می توانند با نامی تازه سر بلند کنند و به تشنج آفرینی در منطقه خاورمیانه دست بزنند.
در عراق، پس از اینکه تروریست های داعش شهرهای سنی نشین را گرفتند و کشتارهای وحشیانه را به راه انداختند، علمای اهل سنت دیدند بحث اختلاف شیعه و سنی مطرح نیست و نمی توان به این گروه های تروریستی اعتماد کرد. بر همین پایه بود که بسیاری از علمای اهل سنت عراق اعلام کردند عضویت در داعش حرام است. دانشگاه الازهر مصر نیز بیانیه ای با همین مضمون صادر کرده، اتحادیه علمای جهان اسلام هم چنین فتوایی داده است.
اکنون به سبب هوشیاری علمای شیعه و سنی، می توان گفت بحث اختلاف افکنی های مذهبی و طایفه ای در برابر تهدید منافع ملی عراق به دست داعش رنگ باخته و مردم به طور گسترده برای حفظ میهن خود به صحنه آمده اند.
این، فرصتی ارزشمند برای دولت نوری مالکی است تا با آگاهی از نقشه های آمریکا و به پشتوانه بسیج نیروهای مردمی، گروهک تکفیری- بعثی داعش را برای همیشه جای خود بنشاند و ریشه آن را بخشکاند
منبع: ایرنا
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
