کنکاش و بررسی شاخص های موثر در تحقق"مدیریت جهادی"

به گزارش بولتن نیوز به نقل از اقتصادپرس : امروز شرایط نظام اسلامی ایجاب می کند تا الگوی مدیریتی اثرگذار با ویژگی هایی همچون دانش محوری ، تعهد ارزش مدارانه و شایسته سالار برای سازماندهی حوزه های سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی کشور بکار گرفته شود . در این زمینه ، ضرورت بهره مندی از الگوی مدیریت جهادی موضوع بدیعی است که از سوی مقام معظم رهبری بارها در جمع کارگزاران نظام اسلامی مورد تاکید قرار گرفته است . از این رو گروه اندیشه و فرهنگ اقتصاد پرس از ماشاالله صفار ، پژوهشگر و کارشناس عالی برنامه ریزی کشوری و مدیریت درخواست نمود تا با تنظیم یادداشتی در این خصوص ، با کالبدشکافی نظری ، ابعاد و ویژگی های درونی یک نظام مدیریتی مبتنی بر دانش ، تعهد و تلاش عملی را ذیل عنوان جهاد مدیریتی برای مخاطبان گرامی بررسی و تشریح نماید . 

" اقتصاد مقاومتی و فرهنگ اسلامی با عزم ملی و مدیریت جهادی"به عنوان راهکار اساسی برون رفت از مشکلات فعلی ، راهبردی مدون ، آزموده و کارایی است که مقام معظم رهبری در پیام نوروزی امسال خویش ، ضمن تشریح و تبیین ابعاد و زوایای مختلف آن ؛ مسئولین و کارگزاران نظام به خصوص دولت را به برنامه ریزی دقیق و موثر و توجه ویژه به این مقوله مهم تکلیف نمودند . در این باره نظام سلطه غربی تلاش دارد تا با بکارگیری شیوه های مختلف و متنوعی، نظام اسلامی و ملت مقاوم و سرفراز ایران اسلامی را هرچه بیشتر در معرض فشار مستمر و مداومی نماید تا به زعم خویش بتواند ایشان را مجبور به عقب نشینی نماید. در این زمینه هرچند تاکنون اندیشمندان ، دلسوزان و فعالان عرصه های گوناگون سیاست ، اقتصاد ، مدیریت و فرهنگ با نگارش مقالات ، یادداشت ها و ارائه سخنرانی های اثرگذار و نسبتا جامع در این حوزه به بررسی موضوعات و عناوین مهم و قابل توجهی تاکید نمودند اما باید توجه داشت هنوز مسائل بسیاری وجود دارد که باید با نگاه ویژه ای به بررسی عمق نظری و علمی آن پرداخت . چراکه جایگاه ، نقش و کار ویژه مدیریت جهادی که از الگوهای ممتماز پدیده آمده در بطن نظام مقدس جمهوری اسلامی بوده و تبلور و مصداق بارز آن در هشت سال دفاع مقدس در عرصه مدیریت کلان نظام بطور شایسته ای رخ نمود، در این برهه از زمان به مثابه موتور محرکی در حوزه اقتصاد و فرهنگ کشور است که شایسته است بدان بیشتر پرداخته شود . حال سوال اصلی اینجاست که وجه تمایز الگوی مدیریت جهادی با سایر مدل ها ، شیوه ها و رویکردهای دیگر مدیریتی چیست . و اینکه اساسا مبانی معرفت شناختی و مهندسی بنیادین این مدل بر چه ویژگی ها و مداری تنظیم و استقرار یافته است ؟

نگارنده سعی دارد تا در این نوشتار با بیان بنیان های نظری و ویژگی های درونی الگوی مدیریت جهادی که عامل اصلی تمایز آن با سایر مدل ها و الگوهای مدیریتی است به بررسی دقیق تر نظام دانش بنیان ، کارآمد و اثرگذار مدیریت اسلامی و انقلابی بپردازد . از این رو ضروری است تا در این یادداشت ، سه عنصر تخصص (دانش مداری ) ، پیشگامی ( تلاش و کوشش هدفمند و آینده نگرانه ) و تقوی ( خودسازی و اتکا به ارزش های الهی و انسانی ) که درون مایه اصلی و ویژگی های منحصر به فرد این مدل مدیریت را شکل می دهند مورد بررسی و بیان واقع شود .

اولین ویژگی و الزام در مدیریت جهادی بهره مندی و استفاده موثر از ابزار علم ، دانش و تخصص در حوزه های مربوطه و مورد نیاز است . چراکه بدون بهره مندی از  ابزار مورد اشاره ، مدیریت ، هدایت و نظارت کیفی نه تنها در مسیر خود به پیشرفت مطلوب دست نمی یابد ، بلکه بفرمایش معصوم (ع) ، افسادش از اصلاحش بیشتر خواهد شد^{۱ .} در این زمینه فرمایش دیگری از معصوم (ع) آمده است که در آن مدیری که بینش و دانش لازم را نداشته باشد ، مانند دونده ای است که هرچه سرعت داشته باشد از هدف دورتر می گردد^۲. در کتاب هدایت الهی ، قرآن کریم نیز آیات و اشارات فراوانی در خصوص ضرورت بهره مندی از ابزار علم و دانش آمده است . تا بدان جاکه خردمندان و بهره مندان از علم و دانش را با نابخردان و افرادیکه از علم و دانش بهره ای ندارند مورد مقایسه قرار داده و قضاوت و داوری میان جایگاه دو گروه و عدم امکان برابری ایشان را به صاحبان خرد واگذار کرده است ^۳. این گزاره های الهی نشان از اهمیت نقش و جایگاه علم در عرصه مدیریت اسلامی است . 

دومین ویژگی و الزام در مدیریت جهادی برخورداری از پیشگامی در رفتار و روحیه جهادی است که خود مبتنی بر تلاش هدفمند و آینده نگرانه در این حوزه است . از این رو اگر مدیری این عنصر را در خود تقویت نموده و برای رضای حضرت حق در سپهر عملی مدیریت خویش تنظیم نماید ، بر اساس تعلیمات و آموزه های شریعت ناب اسلامی ، علاوه بر اینکه اجر عظیمی در نزد خداوند متعال برای او محفوظ و در نظر گرفته می شود ^۴ ، حضرت حق نیز تضمین نموده تا تعلیمات و هدایت های راهگشا و راهکارهای متنوع و متعددی را در پیشبرد کیفی اهداف و برنامه مدیریتی او در اختیارش قرار دهد ^۵ .

سومین عامل و رکن مبنایی در مدیریت جهادی که در واقع بستر و زمینه اصلی تحقق دو ویژگی مذکور و البته مقدم بر آن دو می باشد ، تقوی و پرهیزگاری است . استاد والامقام شهید مطهری (ره) در کتاب ده گفتار و بیست گفتار خود به طور مبسوطی به بحث تقوی الهی پرداخته اند . ایشان در خصوص ملکه تقوی می فرمایند که تقوی حکمت می آورد ، آنهم نه حکمت عملی بلکه حکمت نظری . در این رابطه ملاحظه می شود که الگوی مدیریت جهادی که مطلوب و مورد تاکید مقام معظم رهبری است در واقع آن نوع مدیریتی است که منبعث و ریشه یافته از مکتب مدیریت دینی و تفکر اسلامی است و شایسته و ضروری است که بنا به فرمایش معظم له ، حال که در هنگامه دهه عدل و پیشرفت و چهارمین دهه از پیدایش و استقرار انقلاب شکوهمند اسلامی قرار داریم ، اندیشمندان ، متفکرین و صاحبنظران ، بویژه اساتید حوزه و دانشگاه به طور جدی به بررسی و مطالعه مقوله مدیریت جهادی اهتمام نموده و زمینه لازم را برای ایجاد و تاسیس رشته مدیریت جهادی آن هم با تکیه بر مبانی ارزشی ، گزاره های علمی و استفاده و بهره مندی موثر از مطالعات تطبیقی و تجارب سایر کشورها فراهم نموده تا انشاالله با طراحی ، تدوین و پیاده سازی این حوزه مدیریتی در مقاطعی همچون کارشناسی ارشد و دکتری شاهد ارتقای بنیان و دانش علمی در این بخش باشیم . امید است جامعه آینده ، بستری برای ظهور و حضور کارآمد و یکپارچه نسل جدید از مدیران انقلابی و فرهیخته ای باشد که نمود تجلی علمی و عملی مدیریت جهادی باشند . در پایان ذکر این نکته ضروری خواهد بود که استقرار و بکارگیری این مدل بومی در حوزه مدیریت اسلامی می تواند به نتایجی متنوعی منجر شود که تنها یکی از آن توسعه فرهنگی و پویایی اقتصادی و افزایش امید و اعتماد در سطح جامعه میان مردم و مسئولان است .

منابع 

۱. قال رسول الله (ص) : من عمل علی غیر علم کان ما یفسد اکثر مما یصلح / اصول کافی ج۱ ص ۴۷ 

۲. قال الامام الصادق (ع) العامل علی غیر بصیره کالسائر علی غیر الطریق لما یزیده سرعه السیر الا بعدا / اصول کافی ج۱ ص ۴۴ 

۳. زمر ۹

۴. نساء ۵۴

۵. عنکبوت ۶۹