ماجرای خرید 16 فروند فانتوم اف 4 در سال 1351 و اتکای شاه به آمریکا

گروه بین الملل - ویکی لیکس اخیرا گزارشی از اسناد وزارت دفاع آمریکا در مورد درخواست خرید 16 جنگنده اف 4 توسط رژیم شاه در سال 1351منتشر کرده که نشان می دهد در آن شرایط ژنرال های ایران، به خاطر تهدید همکاری شوروی با عراق و مسائل امنیتی ایران، به سرعت به دنبال تحویل هواپیماهای جنگنده از آمریکا بوده اند اما وجودمشکلات فنی و مالی و تاخیر در ساخت وتحویل آنها در مکاتبات و سفرهای ژنرال های ایران مورد توجه بوده و باعث نگرانی شاه شده  وشاه و آمریکا رابطه دو کشور را قابل اتکا و مهم ارزیابی کرده اند. 

به گزارش بولتن نیوز، شاه اصرار داشته که ایران باید اولویت بالاتری در برنامه زمانبندی تولید فانتوم اف 4 داشته باشد چون وی آمریکا را قابل اتکا ترین دوست خود می داند. 

همکاری نظامی آمریکا در حدی بوده که ژنرال طوفانیان جانشین ژنرال عظیمی وزیر دفاع ایران، برای تسریع در تحویل فانتوم ها در سال 1351 به آمریکا سفر می کند. 

عظیمی روشن ساخت که شاه احساس می کند که تحویل 16 جنگنده F-4E در سال 1972 مهمترین مساله فوری نظامی است. او اظهار کرد که شاه معتقد است تعداد جنگنده های درخواستی در مقایسه با تعداد جنگنده های موجود خود آمریکا کم است و اینکه شرایط دشوار ایران موجب نیاز حیاتی تر آن به تحویل سریعتر این جنگنده ها نسبت به دیگر خریداران این جنگنده (مثل اروپا یا حتی نیروی هوایی آمریکا) در بازه زمانی موردنظر شده است.

اسنادوزارت دفاع آمریکا نوشته است: وزیر دفاع، ژنرال عظیمی، طبق دستور شاه از ما می خواهد که بازنگری مفصل دیگری در خط تولید جنگنده F-4E داشته باشیم تا روند تحویل یک اسکادران از آنها به ایران در سال 1972 تسریع شود. 

این درخواست نشان دهنده نگرانی فزاینده شاه نسبت به جاه طلبی های شوروی در منطقه و مخصوصا تهدید ناشی از امضای قریب الوقوع معاهده دوستی بین عراق و اتحادیه جماهیر شوروی است. 

شاه به دشوار بودن درخواستش برای ما واقف است اما اصرار دارد که ایران اولویت بالاتری در برنامه زمانبندی تولید FA-4E داشته باشد چون وی آمریکا را قابل اتکا ترین دوست خود می داند. 

تیم کاری پیشنهاد می کند که آمریکا خط تولید F-4E را مورد بازنگری قرار دهد و پاسخی مثبت به درخواست شاه برای تحویل 16 عدد F-4E در سال 1972 از تمام منابع ممکن بدهد.

1. در 24 فوریه وزیر جنگ ژنرال رضا عظیمی طبق درخواست شاه از کاردار درخواست تشکیل جلسه کرد. عظیمی گفت شاه نگرانی بسیار عمیقی از روند اوضاع امنیتی در خاورمیانه و به خصوص در مرزهای غربی دارد. 

مقامات آمریکا پیشتر از طریق مذاکرات با وزرای خارجه و دیگر مقامات دولتی از نگرانی شاه آگاه بودند اما پیشرفت اخیر در روابط عراق و شوروی از جمله توافقنامه تحویل میگ های بیشتر و دیگر تجهیزات نظامی به علاوه مذاکرات اخیر عراق با شوروی در مسکو که شامل آماده سازی معاهده دوستی و افزایش همکاری نظامی بود موجب تعجیل در اجرای جدول زمانی شاه برای مدرن سازی و تقویت نیروهای مسلح شد. 

این شرایط موجب شد که ایران به طور خاص روند خرید های نظامی و به ویژه جنگنده F-4E را تسریع کند.

2. عظیمی یادآور شد که دولت ایران خواستار تحویل سفارش 16 جنگنده F-4E (که نخستین جنگنده آن قرار بود آگوست سال 1973 تحویل داده شود) تا سال 1972 بوده است. اما اخیرا شاه توسط دولت آمریکا و شرکت مک دانل-داگلاس مطلع شده است که خط تولید جنگنده های ایران قابلیت تحویل جنگنده تا سال 1972 را ندارد. 

شاه بسیار مضطرب بود زیرا اضافه شدن جنگنده های F-4E در سال 1972 معادل 1351 خورشیدی برای امنیت ایران ضروری بود. شاه درخواست کرده بود که از دولت آمریکا پرسیده شود اگر خط تولید ایران این توان را ندارد آیا امکان تامین این جنگنده ها از منابع دیگر وجود دارد یا خیر. خواست شاه تحویل 4 عدد از F-4E ها در بازه زمانی ماه های جون تا دسامبر است.

3. کاردار پیشرفت های اخیر در همکاری نظامی آمریکا با ایران از جمله تجهیزات و اعتبار را بررسی و اعلام کرد اسناد نشان می دهد که ما نگرانی ها و تمایلات شاه را درک و پذیرفته و به طور ویژه به درخواست های شاه پاسخ داده ایم. 

هم اکنون ژنرال طوفانیان جانشین ژنرال عظیمی برای مذاکره در مورد تسریع تحویل تجهیزات از جمله جنگنده F-4E در آمریکا به سر می برد. تسریع در تحویل F-4E موجب بروز مشکلات دشوار فنی و مالی و نیز زیرسوال رفتن دیگر تعهدات و اولویت های دولت آمریکا می شود. به طور حتم این مسائل به صورت کامل با ژنرال طوفانیان در میان گذاشته می شود تا اطمینان حاصل گردد که وی کاملا از احتمالات و مشکلات و دلایل محدودیتهای احتمالی در برآورده کردن درخواست دولت ایران آگاه گردد. 

بدین ترتیب ژنرال طوفانیان تصویر کامل تری از شرایط ما در ایران به دست خواهد آورد.

4. عظیمی پاسخ داد که شاه از مذاکرات طوفانیان مطلع است اما تحویل جنگنده های F-4E را نمی توان به تاخیر انداخت. عظیمی روشن ساخت که شاه احساس می کند که تحویل 16 جنگنده F-4E در سال 1972 مهمترین مساله فوری نظامی است. او اظهار کرد که شاه معتقد است تعداد جنگنده های درخواستی در مقایسه با تعداد جنگنده های موجود خود آمریکا کم است و اینکه شرایط دشوار ایران موجب نیاز حیاتی تر آن به تحویل سریعتر این جنگنده ها نسبت به دیگر خریداران این جنگنده (مثل اروپا یا حتی نیروی هوایی آمریکا) در بازه زمانی موردنظر شده است.

5. کاردار متذکر شد که ما درخواست های شاه را به واشنگتن منتقل می کنیم و دولت آمریکا با توجه به روح دوستی حاکم بر روابط تمام تلاشش را برای اجابت این درخواست ها خواهد کرد. کاردار گفت که همین دوستی موجب شده که وی بگوید که علی رغم اینکه ما هرکار ممکنی برای برآورده ساختن نیازهای دلخواه شاه می کنیم اما مشاوران نظامی ما معتقدند که تسریع در به کارگیری جنگنده ها موجب فشار به پشتیبانی و قدرت عملیاتی نیروی هوایی شاهنشاهی ایران شده و ممکن است به جای افزایش کارآمدی، باعث کاهش کارآمدی نیروی هوایی گردد. عظیمی پاسخ داد که تعداد جنگنده های درخواستی به طور دقیق و با کمک گروه مستشاری MAAG مورد مطالعه نیروی هوایی قرار گرفته و نیروی هوایی دریافته است که شانزده جنگنده درخواستی را می تواند به خوبی در ساختار قدرت کنونی اش تجمیع کند. عظیمی با درخواست از دولت آمریکا برای پاسخ هرچه سریعتر به درخواست شاه جلسه را به پایان برد.

6. شاه عمیقا نگران تحولات سالهای اخیر است که باعث افزایش نفوذ و حضور شوروی در خاورمیانه و اقیانوس هند شده و ظاهرا نشانگر همکاری اقتصادی و نظامی بیشتر شوروی با عراق است. وی نتیجه گرفته است که افزایش سطح خطر نیازمند آن است که خط مقدم دفاع هوایی ایران سریعتر از زمانبندی 18 ماهه تقویت شود. تعداد، فراوانی و لحن درخواستها در این مورد به حدی است که نشان می دهد این موضوع برای شاه اهمیتی حیاتی دارد.

7. چه به طور کامل نگرانی شاه را بپذیریم و چه نپذیریم باید بدانیم که این درخواست به موضوع مهم دیگری در ذهن شاه تبدیل شده است، مانند تصمیم آمریکا در سال 1970 برای فروش هفت یا هشت اسکادران F-4E. شاه مجددا در حال رو آوردن به آمریکاست چون در دوره های نگرانی شاه گمان می کند که می تواند از ما تقاضای همکاری داشته باشد و امیدوار است که ما به عنوان دوستانی قابل اعتماد در مسائلی که وی برای امنیت ایران مهم و ضروری می داند همکاری کنیم. بنابراین آمریکا باید بداند که این تصمیم سطحی غیرمعمول از اهمیت سیاسی را نسبت به دیگر روابط آمریکا-ایران داراست. در تصمیم گیری نهایی نباید اهمیت ایران برای منافع ملی حیاتی آمریکا نادیده یا دست کم گرفته شود.

8. تیم کاری تقاضا دارد که آمریکا توجه مناسب و همدلانه ای به درخواست شاه برای تحویل جنگنده F-4E در سال 1972 از هر منبع ممکنی (از جمله جنگنده های تولیدی برای نیروی هوایی آمریکا) بدهد. ما می دانیم که این درخواست ممکن است مشکل ساز باشد اما معتقدیم باید هرکاری که می توانیم انجام دهیم. مطلع نگهداشتن تیم کاری از میزان پیشرفت و دورنمای این مساله اهمیت بسیار زیادی دارد. اگر تاخیر یا موانع دیگری بر سر راه وجود داشته باشد ما می دانیم که تمام توان برای حل آن گذاشته خواهد شد (مثلا با تحویل تعدادی جزیی در سال 1972) و اینکه دلایلی منطقی برای توضیح کامل این موانع به شاه وجود خواهد داشت تا عواقب منفی احتمالی کاهش یابد.