گزارش جامع از فرهنگ و هنر در سالی که گذشت

گروه فرهنگ و هنر، درحالی که ساعات پایانی سال خورشیدی92 را نیز پشت سر می گذاریم و شور و شوق فرارسیدن سال نو و مهمانی ها و رسوم جاری و عمومی این جشن سالانه که ریشه در باروهای بومی و ملّی چندین هزارسالۀ ایرانیان داشته، هر لحظه بیشتر و بیشتر می شود و مردم برای تحویل سال نو لحظه شماری می کنند، قصد داریم با نیم نگاهی به فرهنگ و هنر کشور درسالی که کذشت، به بررسی اجمالی مسائل مربوط به فرهنگ و هنر کشورمان بپردازیم.

به گزارش بولتن نیوز، این ها درحالی است که اظهارنگرانی اخیر مقام معظم رهبری درخصوص فرهنگ و مسائل فرهنگی کشور که در آخرین دیدار ایشان به رئیس و اعزای مجلس خبرگان بیان گردید، جنب و جوش رسانه ای بسیاری درخصوص بررسی علّت و چرایی نگرانی ایشان و ریشه یابی مشکلات و خطاهایی که در مدیریّت فرهنگی کشور، باتوجه به نزدیکی سخنان ایشان به تحویل سال و آغازسال نوی خورشیدی، به راه افتاد.

ازطرفی نکتۀ مهم دیگری که درخصوص بررسی کارنامۀ یکسالۀ فرهنگ کشور باید مدنظر قرارداد، بی شک تغییر دولت و روی کار آمد گفتمان اعتدال در کشور بود که فارغ از موج شادی، نشاط و امیدی که در کشور و درمیان اقشار مختلف جامعه به راه انداخت، مسبب تغییراتی در سیستم اداری و حکومتی گردید که این تغییرات به خصوص در عرصۀ فرهنگ و هنر بسیار ملموس و قابل توجه بود.

پس از تصدی گری دکتر علی جنتی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که از همان ابتدا با بحث های موافق و مخالف بسیاری نیز ازسوی مردم جامعه و سیاسیون همراه بود و پس از آن تغییر در معاونت های مختلف این وزارت خانه، از معاونت سینمایی و هنری گرفته تا معاونت ها مطبوعاتی و نیز مشاوران مختلف وزیر محترم، تغییراتی ملموس در سیستم نظارتی و اجرایی فرهنگی کشور به وجود آمد که شاید بتوان به مسائل مربوط به "خانۀ سینما" که بازگشایی این نهاد صنفی پس از مدت ها، "جشنوارۀ فیلم و تئاتر فجر" و حواشی مختلفی که برخی از فیلم های امسال به وجود آورند و از آن سو ضعف مدیریتی و تغییرات دقیقه نودی که در جشنوارۀ تئاتر امسال شاهد آن بودیم، "جشنوارۀ مد و لباس فجر" که مقارن بود با نخستین نمایش مُد و لباس در تاریخ ایران که با حضور شخص وزیر و برخی از معاونان ایشان انجام گرفت، مسائل مربوط به رونامه نگاران که از طرح پیشنهاد صدور و ارائۀ "پروانۀ خبرنگاری"، اعتراض و واکنش های منفی عده ای از خبرنگاران با عمومیّت یافتن و اجرایی شدن این طرح، به راه افتادن موجی حمایتی ازسوی عدۀ دیگری از خبرنگاران و درنهایت عقب نشینی معاونت مطبوعاتی از اجرای این طرح تا مسائل مربوط به انحلال"انجمن صنفی روزنامه نگاران"، موافقت ها و مخالفت هایی که دراین خصوص به راه افتاد، بخشی از مسائل مهم فرهنگی درحوزۀ وزارت خانه است.

از دیگرسو سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، به عنوان یکی دیگر از نهادها و سازمان های دولتی تاثیرگذار در مناسبات و رویدادهای فرهنگی کلان کشور نیز می توانست نقش موهمی در رویدادهای فرهنگی سال گذشته ایفا کند که فارغ از برخی اتافاقات مثبتی که با روی کار آمدن دکترمحمدعلی نجفی به وقوع پیوست، استعفای ایشان پس از کمتر 5 ماه تصدی گری این سازمان و تغییر مدیریت آن، ضربۀ موثری به بدنۀ سازمان وارد آورد و موجب بروز برخی نابه سامانی ها و نیز تعویق اجرای برنامه های این سازمان گردید.

با وجود این که بسیاری حضور دکتر سلطانی فر را باتوجه به سابقۀ مدیریتی مثبت ایشان، در سازمان میراث فرهنگی نوید بخش آینده ای روشن ارزیابی کردند، همگان یکی از مشکلات این سازمان در سال های اخیر را عدم ثبات مدیریتی آن می دانستند و حتی خود دکترنجفی و مهدی حجت(معاون نجفی در میراث فرهنگی) نیز در سخنرانی های مختلفی به این معضل در سازمان اشاره کرده بودند. با این حال استعفای نابه هنگام دکتر نجفی از سازمان میراث فرهنگی که اوایل بهمن ماه علنی شد، بسیاری از برنامه ها و ماموریت های مهم این سازمان را نیمه کاره گذاشت و به سال آتی موکول نمود.

به هرتفسیر برای بررسی دقیق تر مسائل مربوط به سال اخیر و جا نماندن مسائل درانبوه اتفاقات، از این جا با عقب گردی یک ساله در زمان، با نگاهی تاریخی به بررسی برخی مسائل می پردازیم. ازطرفی با توجه به گستردگی حوزه های مربوط به فرهنگ ناچاریم تقسیم بندی موضوعی را نیز درخصوص این رویدادها قرار داده و یک به یک به حوزه های مختلف فرهنگی در سال گذشته نظر بیافکنیم. اتفاقاتی که در نهایت نمی تواند کارنامۀ مثبتی برای فرهنگ و هنر کشورمان در طول یک سال اخیر را رقم بزند و آن چه حقیقت دارد این است که حواشی و جنجال های این حوزه در طول یک سال اخیر بیش از منافع و اتفاقات مثبت و دستاوردهای آن بود.

با این حساب ابتدا گزارشی مفصل درخصوص فعالیت های مختلف فرهنگی و هنری در حوزه های هنرهای تجسمی، سینما، تئاتر، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارائه نموده و در پایان ضمن جمع بندی این اتفاقات سعی خواهیم کرد با اشاره به اظهار نگرانی رهبر معظم انقلاب، به علّت این موضوع بپردازیم.

1- هنرهای تجسمی در سالی که گذشت

در سال 92 نیز همانند سال‌های گذشته، حوزه هنرهای تجسمی شاهد اتفاقات گوناگونی بود. شاید بتوان گفت جدا از اتفاقات هنری متنوع، افتخارآفرینی هنرمندان ایرانی در دنیا و درگذشت برخی از هنرمندان حوزه های مختلف تجسمی، تغییر دولت و روی کار آمدن مدیران و مسؤولان هنری جدید، نگاه‌ها و رویکردهای تازه‌ای را از سوی هنرمندان در پی داشت. دولتی که با عنوان «تدبیر و امید»، امیدهای بسیاری را برای بهتر شدن وضعیت هنر کشور در دل هنری‌ها ایجاد کرد.

الف) درخشش هنرمندان ایرانی در حراج کریستی دوبی با یک خاطره تلخ

به گزارش ایسنا فروردین امسال 28 اثر از 21هنرمند ایرانی به ارزش دو میلیون و 503 هزار و 875 دلار، در چهاردهمین دوره حراجی کریستی دوبی به فروش رسید که رقم قابل توجهی بود. در این دوره از حراج کریستی آثاری چون تابلوی «باغ اسرارآمیز»، «چهره نقره‌ای روی سرخ» و «سیاه+آجر» اثر فرهاد مشیری، «CH+TCH+TCHH» و «ابیانه» اثر حسین زنده‌رودی، «شاعر و کلید» اثر پرویز تناولی، «بی‌نام» سهراب سپهری، «شکار سرخ شماره 2» اثر رضا درخشانی، «از همکاری بگو» اثر محمد احصایی، اثری از شیرین نشاط، «زیر درخت گیلاس ترش» اثر رکنی‌حائری‌زاده، «پیامبر عاشق یک»، «پرنده‌آبی» و «اثری بی نام» از آثار پرویز تناولی به فروش رفتند.

از حواشی این رویداد هنری که برای هنر ایران خسارت جبران‌ناپذیری را در پی داشت، خارج شدن نقاشی فرامرز پیل‌آرام به دلیل برخی از مسائل حاشیه‌ای از این حراجی بود. ماجرا از ایمیل‌ها و پیامک‌هایی شروع شد که خبر از جعلی بودن تابلو می‌دادند و همین مسئله باعث شد تابلو را از حراجی کنار بگذارند. این تابلو قرار بود با حداقل قیمت 100 هزار دلار در حراج کریستی دوبی چکش بخورد.

همچنین در پانزدهمین دوره حراج کریستی دوبی که آبان ماه 92 برپا شد، هنرمندان ایرانی باز هم خوش درخشیدند. رکوردهای اول، دوم، چهارم و پنجم این حراج نصیب هنرمندان کشورمان شد، در حالی که جمعی از بزرگان هنر عرب نظیر هنرمندان فقید محمود سعید مصری، فاتح مدرس سوری و... با آثار متعددی حضور داشتند. فرهاد مشیری، افشین پیرهاشمی و پرویز تناولی از هنرمندانی بودند که آثارشان در این رویداد با قیمت‌های بالایی فروخته شد.

ب) نام هنر ایران در «ساتبی» بر سر زبان‌ها افتاد

تنها چند روز پس از سپری شدن موفقیت بزرگ هنر ایران در حراج کریستی دبی، هنرمندان ایرانی در دوحه موفق شدند بار دیگر با رکوردهای بسیار بالا نام ایران را نه در خاورمیانه، بلکه در جهان مطرح کنند. فروش ۶۳۷ هزار دلاری دو اثر از محمد احصایی در حراج بین‌المللی هنر معاصر «ساتبی» در پایتخت قطر سبب شد تا این هنرمند بالا‌تر از دیگر آرتیست‌های مطرحی چون «آی‌وی وی»، هنرمند مطرح چینی، قرار گیرد.

دیگر هنرمندان ایرانی حاضر در این رویداد، منیر فرمانفرمایان، هدیه شفیعی، نصرالله افجه‌ای، جمشید بایرامی و رکنی حائری‌زاده بودند که آثارشان با قیمت ۱۹۷، ۱۱۲، ۴۲، ۸۷، ۹ و ۱۷ هزار دلار فروخته شد.

دومین حراج تهران نیز از رویدادهایی بود که تیرماه امسال با فروش 6میلیارد و 545میلیون تومان رکورد زد. این حراج با ارایه 82نقاشی، مجسمه و عکس از 79هنرمند ایران برپا شد که در آن چندین رکورد در بازار داخلی هنر ایران به وجود آمد. فروش یک اثر هنری به مبلغ 700میلیون تومان(اثری متعلق به سهراب سپهری از مجموعه تنه درختان) فروش 100در صدی همه آثار، فروش 16اثر بالای یکصد میلیون تومان و مجموع فروش 5/6میلیارد تومانی و... همه دستاوردهایی بود که شامگاه 7تیرماه 1392 را به شبی ماندگار برای هنرهای تجسمی و جامعه هنری ایران بدل کرد.

پ) هنرمندان تجسمی درگذشته سال 92 چه کسانی بودند؟

از همان روزهای نخست سال 92 تا پایان آن، حوزه هنرهای تجسمی هنرمندان بزرگی را در عرصه‌های مختلف هنری از جمله عکاسی، نقاشی و خوشنویسی از دست داد.

احمد اسفندیاری (نقاش)، سید محمد حسین رحمتی (عکاس)، حمید غبرانژاد (خوشنویس)، صادق تیرافکن (عکاس)، ابراهیم ذهبی (عکاس)، عبدالله بهرامی (عکاس)، خانعلی صیامی (عکاس)، ناصر الهی (شیشه‌گر)، کریم محمد ابراهیمی (خوشنویس)، حسن شیرکوند (خوشنویس)، رفیع مؤتمن طباطبایی (نقاش)، سلیم کرمی خولکی (نقاش) و قدیر صباغیان (نقاش) هنرمندانی بودند که در سال 92 از دنیا رفتند.

ت) هنرمندان ایران و کسب جوایز متعدد جهانی

مجید سعیدی، فتوژورنالیست ایرانی، در روزهای پایانی فروردین92 برای مجموعه‌ی عکس «مستندسازی قربانیان جنگ در افغانستان» برنده‌ی دومین گرنت RPS Wall ژاپن شد. او همچنین در تیر ماه 92، برندۀ جایزه‌ دوم یکی از گرایش‌های مسابقه‌ عکاسی خبری انجمن ملی عکاسان خبری NPPA 2013 شد. او با مجموعه‌ای شامل 12فریم به نام «بدنسازی در افغانستان» موفق به کسب جایزه‌ دوم در بخش عکاسی با گرایش مجموعه عکس ورزشی شده است.

البته این‌ها تنها موفقیت این عکاس در سال 92 نبودند. سعیدی موفق شد جایزه فتو اویدنس 2014 (کتاب سال عکاسی آمریکا) را نیز برای مجموعه «زندگی در جنگ» از آن خود کند. مجموعه‌ای که با تمرکز بر جنبه‌های انسان‌دوستانه در خاورمیانه طی دو دهه اخیر و به تصویر کشیدن زندگی مردم خسته از جنگ و درگیری در افغانستان کار شده است.

همچنین در فروردین 92، دو هنرمند ایرانی موفق شدند در جمع برگزیدگان جایزه جهانی «ورلد پرس کارتون» (worldpresscartoon) قرار بگیرند. سعید صادقی برای کاریکاتور منتشر شده در روزنامه جام جم با عنوان «اقتصاد ضعیف» Low Economy در بخش فانتزی موفق شد مقام اول را کسب کند و فیروزه مظفری برای کارتونی در روزنامه اعتماد با عنوان «قلمرو کودکان» Child Kingdom، توانست در این بخش دیپلم افتخار این رویداد جهانی را دریافت کند.

امیر پورمند –عکاس خبرگزاری ایسنا- عکاس دیگری بود که در سال 92 با کسب جایزه‌ی سوم بخش تک عکس اخبار عمومی (General News) در مسابقه‌ی عکس خبری سال (World Press Photo) 2013 برای کشورش افتخار آفرید. عکس برگزیده مربوط به لحظاتی قبل از اعدام دو جوان زورگیر تهرانی بود.

از دیگر هنرمندانی که در سال 92 با کسب رتبه و جایزه نام ایران را بر سر زبان‌ها انداخت، کامبیز درم‌بخش بود. این کاریکاتوریست ایرانی در روزهای پایانی تیرماه به عنوان اولین هنرمند ایرانی، برندۀ جایزه بزرگ سی‌و‌سومین جشنواره‌ی بین‌المللی کاریکاتور «ملانصرالدین حجا» ترکیه شد. جایزۀ درم‌بخش 5 هزار دلار و تندیس و لوح تقدیر بود.

ث) دیدار هنرمندان با حسن روحانی

چند ماه پس از آغاز به کار دولت تدبیر و امید، حسن روحانی -رییس جمهور- در شامگاه 18 دی ماه 92 با هنرمندان حوزه‌های مختلف هنری در تالار وحدت دیدار کرد. ابراهیم حقیقی -هنرمند پیشکسوت گرافیست- به نمایندگی از هنرمندان هنرهای تجسمی، در این دیدار دغدغه‌های این طیف را با رییس جمهوری مطرح کرد. حقیقی در این دیدار از وزیر ارشاد که در برنامه حضور داشت درخواست کرد دوسالانه‌های هنری را دوباره به انجمن‌ها بسپارند و آن ها را احیا کنند.

ج) قطاری که پس از 11 سال به راه افتاد!

آبان ماه امسال بود که ششمین دوسالانه تصویرگری پس از 11سال وقفه، با حضور مدیران هنری و مسئولان دولت جدید برگزارشد. علی مرادخانی -معاون امور هنری وزیر ارشاد- در افتتاح این رویداد گفت که دولت از این پس تنها نقش حامی و پشتیبان را در برگزاری دوسالانه‌ها و جشنواره‌ها خواهدداشت و برگزاری آن‌ها بر عهده انجمن‌ها و بخش خصوصی خواهد بود.

این موضوع به علاوه بودجه، از مطالباتی بودند که هنرمندان در مناسبت‌ها و رویدادهای مختلف از مدیران دولتی خواستار بودند و باید دید دولت در سال آینده به وعده‌های خود در این زمینه جامه عمل خواهد پوشاند یا خیر.

2- سینما درسالی که گذشت

به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، هرچند با شمارش جوجه‌ها در آخر پاییز ظاهرا مشکلات این هنرـصنعت عجیب و غریب و پرماجرای ایران سرآمد و اوضاع تا حدود زیادی آرام شد، اما مرور اتفاقات ریز و درشت و تلخ و شیرین نشان می‌دهد سینماگران، چه روزها و شب‌های پرالتهاب و پرتنشی را در سال 92 سپری کردند.

الف) گیشه و آمار فروش فیلم های 92

درباره فروش فیلم‌ها و استقبال تماشاگران از آن ها پرواضح است که سال خوبی را پشت سر نگذاشتیم و به جز آن جرقه‌های اولیه، عمده فیلم‌ها به هیچ عنوان حال و روز خوشی نداشتند و نتوانستند آثار آبرومندی در گیشه باشند.

در ادامه سال هم فقط چند فیلم معدود همچون «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند»، «گذشته» و «دربند» موفق شدند از منظر فروش آبروداری کنند، البته خوشبختانه این فیلم‌ها جزو آثاری بودند که در کنار برخورداری از مولفه‌های فروش ساختار جذاب و درستی هم داشتند، اما وضعیت گیشه سینما به قدری اسفناک بود که بسیاری از سینماداران را نسبت به ادامه فعالیت دلسرد و ناامید کرد. همین که فیلم‌های نوروزی سال 93 حدود یک ماه زودتر از موعد همیشگی اکران شد، گواه بارزی در این مورد است.

ب) بازگشایی خانۀ سینما

اما در کنار چالش مدام این سال‌های سینما، مهم‌ترین معضلی که گریبان اهالی این حرفه را گرفته بود بحث خانه سینما بود. بزرگ‌ترین نهاد صنفی سینما گرچه به دلیل برخی سیاست‌ها و رفتارهایش مخالفانی هم داشت، اما مورد وثوق و مأمن بسیاری از سینماگران مختلف بود که در قالب صنوف گوناگون فعالیت می‌کردند.

خانه سینما، چهاردهم دی90 تعطیل شد و پس از آن اعضای پرشمار این نهاد در مجادله‌ای فرسایشی با یکدیگر رو‌در‌رو شدند و مراحل پرپیچ و خم دادرسی، مصاحبه‌های آتشین و بیانیه‌های مختلف نمود پیدا می‌کرد و هر روز اخبار تازه‌ای از این ماجرا به گوش می‌رسید.

اوایل سال 92، بحث خانه سینما وارد فازهای جدی‌تر و پیچیده‌تری شد و پای محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت را هم به این مساله کشاند. دولت دهم در ماه‌ها و روزهای پایانی خود به سر می‌برد و دوست داشت با بازگشایی خانه سینما و راضی کردن دوطرف اختلاف به هر طریقی و در سریع‌ترین زمان ممکن خانه سینما را باز کند، اما حتی جلسات صلح دو طرف اختلاف اهالی سینما هم که در نهایت به امضای تفاهم‌نامه مشترک منجر شد، راهگشا نبود و دو گروه شیطنت‌ها و پافشاری‌هایی می‌کردند که حصول نتیجه مثبت نهایی را با ابهام مواجه می‌کرد. بحث راه‌اندازی خانه سینمای 2 هم که اعضای آن را مخالفان خانه سینما تشکیل می‌دادند بر پیچیدگی داستان افزود. در نهایت کار به دخالت و میانجیگری نیروی انتظامی رسید و خانه سینما تا روشن شدن وضعیت و مشخص شدن رای دادگاه در اختیار این نهاد قرار گرفت.

تغییر دولت و انتصاب علی جنتی به‌عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به آمدن حجت‌الله ایوبی در راس سینمای ایران انجامید، مردی که زمانی رایزن فرهنگی ایران در فرانسه بود و پیشینه قابل دفاعی داشت، او با حکم وزیر ارشاد به‌عنوان رئیس سازمان سینمایی و جانشین شمقدری انتخاب شد، البته حضور ایوبی هم مخالفانی داشت و بعضی‌ها نداشتن سابقه سینمایی او را پاشنه آشیل این حضور فرض می‌کردند و اعتقاد داشتند او با زیروبم و جزئیات سینما آشنا نیست.

ایوبی با بهره بردن از تجربه دیپلماتیکش و با دعوت از گروه‌های مختلف و برگزاری جلسات متعدد در نهایت موجب برقراری تفاهم شد و طرفین راضی شدند به خاطر مصلحت سینما از منافع و مقاصد شخصی‌شان دست بردارند و سرانجام بیست و یکم شهریور 92 خانه سینما پس از دو سال بازگشایی شد، اگرچه تا همین امروز هم طیف‌هایی از سینماگران همچنان بر این باورند که خانه سینما قانونی و مشروع نیست.

پ) استعفای مدیرعامل موسسۀ رسانه‌های تصویری

استعفای محمدرضا عباسیان، مدیرعامل موسسۀ رسانه‌های تصویری درحاشیه نشست خبری جشنواره بین‌المللی فیلم یاس یکی دیگر از اتفاقات مهم سال بود. این مدیر فرهنگی درباره چرایی اقدام خود به نقل قول جمله‌ای از شهید سیدمرتضی آوینی بسنده کرد و گفت: هنر آن است که بمیری، پیش از آن که بمیرانندت!

در همان گیرودار، اتفاق بامزه و در عین حال بی‌سابقه‌ای افتاد و گروه کثیری از بازیگران و سینماگران شناخته شده با ثبت نام خود برای حضور در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا اعلام آمادگی کردند. این چرخش از خدمت‌رسانی هنری به انجام وظیفه سیاسی گرچه با نیتی خیر انجام شد، اما در نهایت ثمری نداشت و تقریباً تمام این چهره‌های سرشناس همچون افسانه بایگان، امین زندگانی و دانیال عبادی ردصلاحیت شدند. درواقع می‌توان گفت سیاست برای هنرمندان و سینماگران تره هم خرد نکرد و بجز سینماگرانی چون احمد نجفی و حبیب‌الله کاسه‌ساز تائید نشدند، اگرچه این دو سینماگر دارای صلاحیت نیز تصمیم گرفتند از انتخابات کناره‌گیری کنند.

ت) جشنوارۀ فیلم‌های کودکان و نوجوانان، فیلم کوتاه تهران و شبکۀ نمایش خانگی

بیست و هفتمین جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان هم با همه حرف و حدیث‌ها درخصوص این‌که چه شهری شایسته میزبانی آن است، در نهایت در اصفهان برگزار شد. جشنواره‌ای که سیداحمد میرعلایی، مدیرعامل وقت بنیاد سینمایی فارابی دبیری آن را به عهده داشت؛ مدیری که چند وقت پس از این رویداد جایش را به محمدرضا جعفری جلوه داد.

ایوبی برای جابه‌جایی‌ها با عجله اقدام نکرد و برای همین اجازه داد هاشم میرزاخانی، مدیرعامل انجمن سینمای جوانان هم با آرامش جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران را به سرانجام برساند و بعد مسئولیت او را به حبیب ایل‌بیگی تحویل دهد.

آخرین تغییر مهم مدیریتی سازمان سینمایی هم به شبکه نمایش خانگی و موسسه رسانه‌های تصویری مربوط می‌شد که ایوبی تصمیم گرفت از یک مدیر و چهره شناخته شده تئاتری یعنی حسین مسافرآستانه در مسند این نهاد استفاده کند.

ث) اسکار در سال 92

یکی از بحث‌های سینمایی سال 92 انتخاب یک فیلم به‌عنوان نماینده ایران در اسکار بود. امسال دو فیلم «گذشته» اصغر فرهادی و «دربند» پرویز شهبازی رقابت شدیدی در این زمینه داشتند که در نهایت گروه 9 نفره انتخاب تصمیم گرفتند «گذشته» را راهی ینگه دنیا کنند، اما فرهادی اینجا موفقیتی به دست نیاورد و فیلم حتی نتوانست به جمع نامزدهای نهایی بخش بهترین فیلم خارجی راه یابد.

ج) و باز هم پروژۀ لاله

یکی دیگر از مهم‌ترین اتفاقات سینمایی سال، توقف پروژه پرسر و صدای «لاله» به کارگردانی اسی نیک‌نژاد به دست مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی بود و طباطبایی‌نژاد، مدیر جدید این موسسه باتوجه به بریز و بپاش‌های مدیرقبلی درخصوص این فیلم اعتقادی به ادامه تولید این فیلم که در حد یکی دو سکانس بود، نداشت و این اثر سینمایی تا این لحظه همچنان معلق و بلاتکلیف است.

چ) سلام سینما و هجوم مخاطبان سینما به سالن ها

از آنجا که تماشاگران مدت‌هاست جز با استقبال‌هایی معدود و در حد جرقه‌هایی التیام‌بخش با سینما قهرند، مسئولان سینمایی تصمیم گرفتند از این پس دو روز از سال را به طرح سینما سلام اختصاص دهند. براساس این طرح مردم می‌توانند روزهای 21 شهریور (روز ملی سینما) و 10 بهمن هر سال را به‌طور رایگان به سینما بروند. اجرای این طرح در 10 بهمن ماه با استقبال بی‌سابقه مردم مواجه شد و سینماهای سراسر کشور از ساعات اولیه تا پایانی این روز را با خیل عظیم جمعیت سپری کردند. اتفاقی که البته به دلیل پاره‌ای ناهماهنگی‌ها و عادت نداشتن هیچ کدام از دو طیف سینماداران و تماشاگران به چنین وضعیتی به ایراد خسارات زیاد به سالن‌های سینما هم منجر شد.

ح) جشنوارۀ سی و دوم فیلم فجر

اما مهم‌ترین رویداد سینمایی سال، قطع به یقین برگزاری سی و دومین جشنواره فیلم فجر به دبیری علیرضا رضاداد بود که باتوجه به این‌که اولین جشنواره فجر دولت یازدهم هم بود، اهمیت فراوانی داشت و انتظارات و توقع‌ها را بسیار بالا برده بود. بویژه این‌که باتوجه به امید به وجود آمده، بسیاری از سینماگران و چهره‌های سرشناس فیلمسازی دوباره پشت و جلوی دوربین قرار گرفته بودند و تماشاگران برای دیدن جدیدترین آثار آنها لحظه‌شماری می‌کردند. البته این انتظار با شروع جشنواره فیلم فجر به هیچ عنوان برآورده نشد و تقریبا بیشتر بزرگان با فیلم‌های ضعیفشان مخاطبان جدی‌تر سینما را ناامید کردند.

اوج حاشیه‌های جشنواره نیز به روز پایانی و مراسم اختتامیه و اهدای سیمرغ‌های بلورین مربوط می‌شد که حتی حرف و حدیث‌های آن هنوز و شاید تا همیشه ادامه دارد. غیبت ابراهیم حاتمی‌کیا و احمدرضا درویش و برنده شدن دو اثر سینمایی به‌عنوان بهترین فیلم و کنار کشیدن فیلم «عصبانی نیستم» از بخش رقابتی در آخرین لحظات تنها بخشی از حاشیه‌های این جشنواره بود.

سخنرانی‌های پیاپی حاتمی‌کیا که هنوز هم ادامه دارد و حاشیه‌های ایجاد شده درباره فیلم «رستاخیز» که عمدتا به نمایش چهره حضرت عباس(ع) و سکانس‌های مربوط به کربلا مربوط می‌شد، ازجمله مهم‌ترین موارد قابل ذکر در حوزه سینما و در روزهای پایانی سال است.

3-تئاتر و هنرهای نمایشی در سالی که گذشت

تئاتر ایران در سالی که گذشت پستی‌ها و بلندی‌های زیادی را به خود دید‌، بحرانی شدن وضعیت زیربنایی مجموعه تئاترشهر ‌و تغییر دبیرسی‌دومین جشنواره تئاتر فجر درآستانه برگزای جشنواره‌ تا وضعیت بلاتکلیف اداره تئاتر، تالار «مولوی» و البته بازگشت برخی هنرمندان نام آشنا پس از چند سال به صحنه تئاتر از جمله اتفاقات مهم وجالب توجهی بود که در سال 92 در تئاتر رخ داد.

الف) تغییرمدیر هنر‌های نمایشی در آستانه جشنواره تئاتر فجر

به گزارش ایسنا، مدیر اداره کل هنرهای نمایشی سرانجام تغییر کرد، اواسط دی ماه بود که حسین طاهری به عنوان مدیر جدید اداره کل هنرهای نمایشی معرفی شد.

شاید خیلی‌ها انتظار داشتند که معاونت هنری زودتر از این‌ها مدیر جدید تئاتر را معرفی کند، اما کمتر کسی انتظار داشت که این اتفاق در آستانه برگزاری سی و دومین جشنواره تئاتر فجر رخ دهد.

طاهری درشرایطی مدیریت اداره کل هنرهای نمایشی را به دست گرفت که با مشکلات متعددی ازجمله کمبود اعتبار و بودجه لازم‌، تعهدات و بدهی‌ها به گروه‌های مختلف تئاتری،بلاتکلیفی چندین مجموعه تئاتری و ... روبرو بود. اما با این وجود با روی کارآمدن دولت جدید تئاتری‌ها هم مانند دیگر اقشار جامعه امیدوار شدند که پس ازاین شرایط بهتری برای تئاتر رقم بخورد.

با وجود این امیدواری‌ها مدیر جدید هنرهای نمایشی هنوز برنامه مشخص، مدون و روشنی برای آینده تئاتر عنوان نکرده‌است‌ و فعلا سکوت را ترجیح داده است، امروز تئاتری‌ها منتظر هستند که ببینند مدیری که از تلویزیون به تئاتر آمده با چه رویکرد و برنامه‌ای می‌خواهد تئاتر را از وضعیت فعلی‌اش خارج کند.

ب) تغییر مدیر شورای نظارت وارزشیابی

با شروع مدیریت حسین طاهری در مرکز هنر‌های نمایشی در اواخر دی ماه بود که محمدرضا الوند از سمتش به عنوان مدیر شورای نظارت وارزشیابی استعفا کرد.

اوایل اسفند هم رضا دادویی که به عنوان نویسنده و کارگردان سابقه فعالیت در تئاتر و سینما را دارد، از سوی حسین طاهری به عنوان مدیر جدید شورای نظارت وارزشیابی معرفی شد.

پ) تغییر دبیر جشنواره تئاتر فجر

یکی از مهمترین اتفاقات تئاتری امسال تغییر‌ اسماعیل عالی‌زاد‌ دبیر سی و دومین جشنواره تئاتر فجر و جایگزینی قادر آشنا،‌ مدیر پیشین اداره هنرهای نمایشی به جای در آستانه برگزاری جشنواره تئاتر فجر بود.

با وجود آنکه اسماعیل عالی‌زاد تا آخرین لحظات برکناری‌اش بر ادامه کارش تاکید می‌کرد اما سرانجام این تغییر اتفاق افتاد. شاید اصلی‌ترین دلیل این تغییر نارضایتی تعداد زیادی از هنرمندان از عملکرد عالی‌زاد و نبودن اجماع لازم نسبت به نحوه مدیریت او بود.

ت) جشنواره تئاتر فجر کم هیجان‌تر از سال‌های قبل

سی‌ودومین جشنواره تئاتر فجر در جزیرۀ کیش افتتاح شد و بخش صحنه‌ای جشنواره هم نسبت به سال‌های گذشته در تعداد روزهای بیشتری برگزار شد. با وجود حجم بالای آثار در بخش‌های مختلف انتقاداتی نسبت به کیفیت برخی آثار‌، نحوه داوری‌ها، نظم و شرایط برگزاری،کیفیت آثار خارجی از سوی هنرمندان مطرح شد.

جشنواره تئاتر فجر امسال در شرایطی برگزار شد که نمایشگاه عکس و پوستر که در زیر گذر چهار راه ولیعصر (عج) برپا شده بود خیلی زود جمع آوری شد و بازار تئاتر ایران هم کم رونق‌تر از سال‌های گذشته برگزار شد.

اما علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که پیش از جشنواره تئاتر فجر بر مظلومیت تئاتر و کم توجهی به آن اذعان کرده بود، در طول برگزاری جشنواره به سالن‌های تئاتر نیامد و تنها در روز اختتامیه حاضر شد.

ث) سرنوشت اداره تئاتر به سال بعد موکول شد

سال 92 به پایان رسید اما وضعیت مبهم و نامشخص اداره تئاتر مشخص نشد تا همچنان مرکز اصلی تمرین گروه‌های تئاتری بلاتکلیف بماند و هنرمندان مجبور باشند در ساختمان اجاره‌ای خیابان «فرصت» که شرایط مطلوبی ندارد، تمرین کنند.

مریم معترف مدیر اداره تئاتر به تازگی درباره آخرین وضعیت اداره تئاتر عنوان کرد:«با صحبت‌هایی که با معاون هنری وزارت ارشاد و مدیر اداره کل هنرهای نمایشی درباره اداره تئاتر داشته‌ایم، قرار بر این شد تا بودجه لازم برای تخریب ساختمان قدیمی اداره تئاتر و ساختن دوباره آن اختصاص یابد. اما به هر حال تا زمانی که ساختمان اصلی ساخته شود باید در ساختمان موقتی بمانیم.»

ج) جشنواره تئاتر عروسکی دانشجویی با کمبود‌ها برگزار شد

سیزدهمین جشنواره تئاتر عروسکی دانشجویی اواخر بهمن با وجود مشکلات مالی در تعدادی از تالار‌ها، موسسات و دانشکده‌های تئاتر برگزار شد.

شاید یکی از مهمترین مشکلات گروه‌های عروسکی دانشگاهی در این دوره علاوه بر کمبود کمک‌ هزینه‌ها که دیگر موضوعی عادی شده است، محل استقرار و اسکان وسایل‌ها و عروسک‌های گروه‌های تئاتر به خصوص گروه‌های شهرستان بود چرا که هنوز تکلیف بازگشایی خانه عروسکی مشخص نشده است و این گروه‌ها مجبور شدند از پلاتو‌های دانشکده‌های مختلف برای اسکان وسایل‌شان استفاده کنند.

محسن محمدی دبیر سیزدهمین جشنواره تئاتر عروسکی دانشجویی با ارزیابی ازاین جشنواره تصریح کرد: هیچ ضمانتی برای ادامه جشنواره تئاتر دانشگاهی وجود ندارد. بزرگترین مشکل جشنواره تئاتر عروسکی دانشجویان عدم انسجام آن است، در این وضعیت هر دبیری که بیاید باید از اول شروع کند.

این جشنواره که سابقه نسبتا طولانی هم دارد در طی سال‌ها به دلیل مشکلات مختلف نتوانسته است به صورت مداوم برگزار شود.

چ) دغدغه‌ای به نام تالار مولوی

شاید خبرسازترین و یکی از پرحاشیه‌ترین اتفاقات تئاتری امسال متعلق به اصلی‌ترین مرکز تئاتر دانشجویی ایران یعنی تالار مولوی بود‌، تالاری که در اوایل امسال پس از چند ماه تعطیلی قرار بود با انجام تعمیرات و بهسازی لازم فعالیت‌اش را از اوایل پاییز از سر بگیرد‌، اما این اتفاق نیافتد و معاونت فرهنگی دانشگاه تهران که متولی اصلی تالار به حساب می‌آید، دلیل این اتفاق را عدم تامین اعتبارات لازم عنوان کرد.

اما مدتی بعد سعید اسدی مدیر وقت تالار مولوی و همچنین معاون فرهنگی دانشگاه تهران تصمیم ‌گرفتند با وجود انجام نشدن تعمیرات درهای تالار مولوی را باز کند تا حداقل این تالار از حالت رکود و تعطیلی که مدت‌ها دچارش بوده است خارج شود.

در این مدت چند نمایش در تالار کوچک و همچنین تالار اصلی مولوی در شرایطی نامطلوب و بدون امکانات نوری و سیستم برق و با استفاده لامپ به صحنه رفتند. اما همه این‌ها باعث نشد که سعید اسدی مدیری که خیلی از تئاتری از دوران مدیریت‌اش به نیکی یاد می‌کنند استعفایش را اعلام نکند، سرانجام هم جعفر گل محمدی معاون فرهنگی دانشگاه تهران با استعفای او موافقت کرد تا بیش از پیش وضعیت این تالار دانشجویی که قدمتی بیش از 50 سال دارد در هاله‌ای از ابهام فرو برود.

با این وجود در روزهای گذشته اداره کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران با انتشار بیانیه‌ای گزارشی از آخرین وضعیت این تالار را ارائه دادند و ابراز امیدواری کردند که طبق فازبندی انجام شده تعمیرات انجام خواهد شد.

اما باید دید مدیریت جدید تالار مولوی چگونه می‌تواند به تعهداتی که از پیش به تعدادی گروه‌های تئاتری و همچنین برگزیده‌های جشنواره تئاتر دانشگاهی از سال گذشته داده است، جامع عمل می‌پوشاند.

ح) نگاه‌ها به تئاتر شهر بازگشت

مجموعه تئاتر شهر که بدون اغراق می‌توان آن را یکی از هویت‌های فرهنگی ایران دانست‌، در این سال‌ها با مشکلات کوچک و بزرگی در فضا داخلی و بیرونی‌اش مواجه بوده است.

اما اواسط پاییز امسال اتابک نادری مدیر مجموعه تئاتر شهر از بحرانی بودن وضعیت زیربنایی و فنی این مجموعه خبر داد و عنوان کرد که تئاتر شهر به لحظه انفجار خود نزدیک شده است.

پس از این بود توجه هنرمندان و اهالی تئاتر بیش از پیش به تئاتر شهر جلب شد و مدتی بعد هم علی اصغر کار اندیش معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی وزارت ارشاد از فضای داخلی تئاتر شهر بازدید کرد و از لزوم تامین اعتبار 12 میلیارد تومان برای تعمیرات این مجموعه خبر داد. چند روز بعد از آن هم جمعی از مسئولان شهرداری تهران و شورای شهر تهران از فضای بیرونی تئاتر شهر بازدید کردند و بر انجام اقداماتی برای بهبود شرایط محیطی تئاتر شهر تاکید کردند.

اما با وجود خوشبینی‌هایی که پس از رفت و آمدهای مسئولان فرهنگی و هنری به تئاتر شهر‌، در بین هنرمندان به وجود آمده بود‌، هنوز اقدامی برای شروع تعمیرات اصلی مجموعه مثل تجهیزات سالن‌ها‌، اتاق‌های گریم‌، تعویض صندلی‌ها و... به چشم نمی‌خورد. اما مسئولان تئاتر شهر به تازگی از تامین اعتبار لازم در سال جدید خبر دادند و عنوان کردند که تعمیرات بدون تعطیلی مجموعه دنبال خواهد شد.

خ) هنرمندانی که به تئاتر برگشتند

با روی کار آمدن دولت جدید‌، انگیزه و امیدواری بیشتری در بین هنرمندان ایجاد شد و برخی هنرمندان که چند سالی از تئاتر دور بودند بار دیگر کارهایشان را به صحنه بردند.

محمد رحمانیان پس از مدتی دوری از ایران سال پرکاری را پشت سرگذشت. او نمایش « ترانه‌های قدیی» را تابستان به صحنه برد و بعد از آن دو نمایش «آرش ساد» و «روزهای آخر اسفند» در زمستان اجرا کرد.

همچنین اکبر زنجانپور پس از 5 سال دوری از تئاتر با نمایش «دایی وانیا» نوشته آنتوان چخوف به تئاتر بازگشت.

رحمان سیفی آزاد بعد از 12 سال دوری از تئاتر نمایش «شایعات» را به صحنه برد و گروه تئاتر «اشتباهات» به سرپرستی میثم عبدی هم توانست بعد از هشت سال کارنکردن نمایش «کمدی استشمامات» را اجرا کند. اما همچنان جای بهرام بیضایی نه تنها در تئاتر که در ایران خالی است. او همچنان بعد از حدود سه سال در آمریکا زندگی می‌کند.

د) اتحادیه تئاتر شکل گرفت

یکی از اتفاقات خوب تئاتر در سال جاری را می‌توان شکل گیری گروه تئاتر دایره 10 در تابستان امسال دانست این گروه متشکل از 10گروه تئاتر آتیلا پسیانی ‌، حمیدپورآذری‌، امیر رضا کوهستانی‌، حسن معجونی ‌، رضا حداد‌، علی اصغر دشتی ،‌ رضا گوران،‌ همایون غنی‌زاده‌، آروند دشت آرای‌، رضا ثروتی و یک نمایشنامه نویس یعنی محمد چرم شیر است. چرم شیر به عنوان سخنگوی این گروه علاقه‌ همه اعضای این گروه به تئاتر خصوصی را از دلایل گروهمایی آنان می‌داند و هدف نهایی این گروه را رسیدن به اتحادیه تئاتر عنوان کرده است.

4- میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سالی که گذشت

سال 92 سالی پر تغییر و تحول در سازمان میراث فرهنگی بود. پیگیری پرونده الواح هخامنشی، بازگرداندن کتابخانه و مرکز اسناد باستانشناسی به پایتخت و قدردانی از پژوهشگران میراث فرهنگی، مردم‌شناس و هنرمندان صنایع دستی از مهم‌ترین رویدادهای میراث فرهنگی به شمار می‌آید.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سال 92 سالی پر تغییر و تحول در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بود. این سازمان در سال 92 سه مدیر (محمدشریف‌ملک‌زاده، محمدعلی نجفی و مسعود سلطانی‌فر) را به خود دید.

الف) آخرین تلاش های دولت دهم در سازمان میراث

گزارش عملکرد دوران هشت ماهه ریاست ملک‌زاده بر سازمان میراث فرهنگی در قالب کتابی قطور و البته پرهزینه(که به گفته کارشناسان صنعت چاپ هزینه‌ای بیش از 100 میلیون تومان دربرداشته است!) در سال گذشته منتشرشد. گزارشی که اگرچه انتقادهای فراوانی از آن شد اما باید درنظر داشت، در هشت ‌ماه ریاست ملک‌زاده بر این سازمان، اقدامات دیگری جز آن‌چه در این گزارش آمده بود، صورت نگرفت؛ تهیه کارتریج و تونر، تعمیرات ماشین‌های اداری واحدها، کانال‌کشی در محوطه پارکینگ، ارسال پیامک تبریک به مناسبت تولد همکاران، معاونان و مدیران محترم و ارسال سبد گل برای عرض تسلیت و مجموعه گزارش‌های مفصل از همایش‌ها و سمینارهای نمادین سازمان، شاید تنها اقدامات اساسی ملک‌زاده در طول این هشت‌ماه بوده است! در این کتاب اطلاعاتی دربارۀ مرمت، احیا و بازسازی بناهای تاریخی و تحقیق و پژوهش در زمینه میراث فرهنگی، باستانشناسی و مردم‌شناسی، مشاهده نمی‌شود.

ب) گفتمان «تدبیر و امید» در سازمان میراث

در هر حال ماه‌های پایانی دولت دهم و تصدی ملک‌زاده بر سازمان میراث فرهنگی نیز به پایان رسید و این سازمان به فردی متخصص رسید. فردی که تحصیلاتش مرتبط با سازمانی که سکانش را در دست گرفت، نبود اما افرادی را به ریاست بخش‌های مختلف این سازمان منصوب کرد که از متخصص‌ترین‌ها در حوزه میراث فرهنگی بودند، دکتر مهدی حجت، دارای مدرک دکتری حفاظت از بناهای تاریخی از دانشگاه یورک انگلستان و از بنیانگذاران سازمان میراث فرهنگی در ایران، جلیل گلشن، کارشناس ارشد باستانشناسی و با سابقه ریاست بر موزه ملی ایران باستان و مدیریت اداره میراث فرهنگی استان تهران و مرتضی رحمانی‌موحد، کارشناس ارشد حقوق بین‌الملل و از مدیران باسابقه وزارت امور خارجه، مدیرانی بودند که نجفی معاونت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و پژوهشگاه این سازمان را به آنها سپرد.

پ) تلاش برای بازگرداندن الواح هخامنشی

پیگیری پرونده الواح هخامنشی و تلاش برای بازگرداندن این الواح بعد از حدود 30 سال به کشور، شاید چشمگیرترین اقدام نجفی پس از انتصابش بود. اگرچه این تلاش‌ها آن‌گونه که برخی انتظار داشتند، به نتیجه نرسید و نجفی پس از بازگشت از نیویورک اعلام کرد که بازگرداندن این الواح نیازمند رفع موانع حقوقی است اما همین اقدام نیز نشان از اهتمام رییس جدید میراث فرهنگی در احیا این سازمان و رسیدگی به پرونده‌هایی که سال‌ها به فراموشی سپرده شده بود، داشت.

برخورد منطقی به واکنش رسانه‌ها در برابر ماجرای شیردال و پاسخگو بودن در برابر سوالات خبرنگاران درباره پرونده الواح هخامنشی یکی دیگر از نکات مثبت در کارنامه میراث فرهنگی دولت تدبیر و امید بود. این درحالی است که روابط سازمان با رسانه‌ها طی سالیان گذشته به دلایل مختلفی همچون برخوردهای نامناسب با رسانه‌ها، صدور جوابیه‌های توهین‌آمیز و شکایت از آنان در مراجع قضایی در وضع نابسامانی به سر می‌برد و درهای این سازمان و زیرمجموعه‌های آن مانند کاخ‌موزه‌ها در طول این سال‌ها به روی خبرنگاران بسته بود.

ت) بازگشت مرکز اسناد باستانشناسی به پایتخت

مهم‌ترین اقدام پژوهشگاه میراث فرهنگی پس از تغییر مدیریت آن، انتقال مرکز اسناد و مدارک سازمان میراث فرهنگی،‌ صنایع دستی و گردشگری از شیراز به تهران بود. مرکز اسناد و مدارک سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال 1389 و در زمان ریاست حمید بقایی بر این سازمان در قالب آن‌چه طرح انتقال سازمان‌های دولتی از تهران به شهرستان‌ها خوانده می‌شد از تهران به شیراز و تخت جمشید منتقل‌ شد که با اعتراض کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی روبه‌رو شد. به‌ویژه جامعه باستانشناسی کشور بر این باور بودند که اسناد در شرایط نامطلوبی نگهداری می‌شوند و آسیب‌های زیادی متوجه آن‌هاست اما سرانجام این مرکز با تلاش جلیل گلشن، رییس پژوهشگاه به تهران منتقل و هم اکنون نیز مراحل پایانی ساماندهی این مرکز در حال انجام است.

ث) روح تازه در کالبد کاخ‌موزه‌های تهران

در سال 92 و پس از تغییراتی که در مدیریت کاخ‌موزه‌های تهران ایجاد شد، روح تازه‌ای در این مراکز که قلب فرهنگی و تاریخی پایتخت‌ به‌شمار می‌روند، دمیده شد. کاخ‌موزه‌ها شاهد برگزاری نمایشگاه‌ها،‌ نشست‌ها و جشنواره‌های تخصصی بودند. برگزاری نخستین جلسه تخصصی هم‌اندیشی پژوهشی کاخ گلستان، رونمایی از کتب چاپ سنگی و سربی در کاخ گلستان، افتتاح نمایشگاه سفال از قونیه تا گلستان، رونمایی از بانک مقالات پژوهشی کاخ گلستان، انتشار نشریات تخصصی کاخ گلستان، اجرای ورک شاپ دکتر نجیبی در کاخ گلستان از مهم‌ترین رویدادهای کاخ‌موزه گلستان در سال 92 بود.

کاخ‌موزه نیاوران نیز در طول این سال نمایشگاه‌ها و نشست‌های متعددی چون نمایش دستخط شاهان قاجار در موزه جهان‌نما، برگزاری نخستین گردهمایی مسوولان روابط عمومی اداره‌های میراث فرهنگی، ساماندهی حفاظتی و مرمت آثار سیاه‌قلم و نقاشی روی کاغذ متعلق به دوره قاجار، برگزاری نمایشگاه نجوم و معماری، برگزاری نشست نحوه شکل‌گیری هسته شهرها، نمایش قلمدان‌های دوره قاجار، نمایشگاه تمبرهای ماندگار و رونمایی از نسخه نفیس خطی قرآن کریم متعلق به دوره قاجار برگزار کرد.

برگزاری نمایشگاه پوشاک و ظروف سلطنتی، نمایش سرویس چینی ناپلئون، برگزاری جشنواره کودک و طبیعت و رونمایی از تابلوی معراج پیامبر اثر استاد فرشچیان برخی از مهم‌ترین اقدامات کاخ‌موزه سعدآباد در سال 92 بود.

ج) نگاهی به نشست‌های تخصصی سازمان میراث فرهنگی

برگزاری نشست «دانشنامه مصور میراث فرهنگی ناملموس برای کودکان و نوجوانان»، برپایی کنفرانس گردشگری الکترونیکی ایران، گردهمایی مسوولان کمیته‌های گردشگری ورزشی، برگزاری نشست «بم و یک دهه تجارب میراث فرهنگی»، «زن در جهان اسلام، ‌یک‌صد سال اخیر»، برگزاری مراسم گرامیداشت هفته عکس تاریخی، برگزاری هفته پژوهش و تجلیل از پژوهشگران برتر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، برگزاری نشست «هم‌اندیشی سازمان میراث فرهنگی با تشکل‌های مردم‌نهاد»، ‌تجلیل از پیشکسوتان صنایع دستی و هنرهای سنتی، برگزاری همایش «ابعاد مردم‌شناختی فرهنگ عاشورا» و تجلیل از مردم‌شناسان برتر، برگزاری همایش کارآفرین زنان در حوزه صنایع دستی، برپایی همایش راهنمایان تور و برگزاری همایش «بحر در کوزه» با موضوع مروری بر دستاوردهای ربع قرن تلاش مرکز آموش عالی میراث فرهنگی تنها برخی از نشست‌ها و همایش‌های برگزار شده در سال 92 از سوی سازمان میراث فرهنگی است.

چ) تجلیل از پژوهشگران و هنرمندان صنایع دستی

سومین نشست فصلی مدیران میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با پیشکسوتان و هنرمندان هنرهای سنتی و صنایع دستی نیز با حضور دکتر نجفی، برگزار و 10 نفر از پیشکسوتان صنایع دستی تجلیل شدند.

در این مراسم، مهین افشان‌پور در رشته نگارگری، بیاض امیرعطایی در هنر سازسازی، علی بابابختیاری در رشته شیشه گری، مقصود پاشایی در رشته سفال و سرامیک، منصور تامسین در رشته تذهیب و طراحی سنتی، منصور حافظ‌پرست در رشته قلمزنی، حسین زمرشیدی در رشته معماری و هنرهای وابسته، سید عباس سیاحی در رشته رنگرزی، مرتضی مطیعی‌فرد در رشته گچبری و منصور وفایی در رشته خیالی‌بافی مورد تجلیل قرار گرفتند. همچنین در همایش «ابعاد مردم‌شناختی فرهنگ عاشورا» که از سوی پژوهشکده مردم‌شناسی برگزار شد، از مردم‌شناسان برتر سال 92 تجلیل و تقدیر شد.

در بخش طلایه‌داران و پیشگامان مطالعات انسان‌شناسی در ایران،‌ محمد میرشکرایی مولف کتاب‌های «هنرهای بومی در صنایع دستی باختران»، «جاذبه‌های فرهنگ سنتی ایران»، «گرفتگی خورشید و ماه در فرهنگ مردم ایران»، «مُهر و داغ بر خرمن و دام»، «زبان مردم ماسوله» و «فرهنگ نمایش‌های عامیانه (عامه) ایران»، محمدحسین باجلان‌فرخی، مولف کتاب «در قلمرو انسان‌شناسی»، محمد اسدیان صاحب کتاب «گوشه‌هایی از دانش‌ها و باورهای عامه در قشم»، بهروز وجدانی، نویسنده کتاب‌های «موسیقی در فرهنگ لرستان» و «فرهنگ جامع موسیقی ایرانی» و مصطفی صدیق ایمانی و بهروز اشتری قدردانی شدند.

علی بلوکباشی، مولف «بازی‌های کهن در ایران» و «تعزیه‌خوانی: حدیث قدسی مصایب در نمایش آیینی»،‌ اصغر ایزدی‌جیران، عباس تحویلدار و علیرضا حسن‌زاده نویسنده کتاب‌های «خوراک و فرهنگ» و «اشک آب: سروده‌های آیینی» پژوهشگران برتر انسان‌شناسی به شمار می‌آمدند که آثار برجسته‌ای منتشر و یا فعالیتی زیادی انجام داده بودند.

فریده مجیدی، ژیلا مشیری، گیتی دشتکی، هما حاج علی‌محمدی، مینو سلیمی، مریم پهلوان‌شریف، محمد مکاری، شاهپور قجقی‌نژاد و سلیم سلیمی‌موید از پژوهشگران ممتاز پژوهشکده مردم‌شناسی بودند که در مراسمی معرفی و از فعالیت‌هایشان قدردانی شد.

این‌ها تنها گوشه‌ای از فعالیت‌ها و عملکرد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال 92 بود. سازمانی که در طول این سال سه مدیر،‌ سکان آن را در دست گرفتند؛ محمدشریف ملک‌زاده، محمدعلی نجفی، نخستین میراث‌دار دولت تدبیر و امید و مسعود سلطانی‌فر دومین گزینه رییس‌جمهوری برای ریاست این سازمان پس از استعفای دکتر نجفی. به امید روزهای درخشان‌تر سازمان نگهبان میراث ایران و ایرانی.

در پی این اظهار نگرانی رهبر معظم انقلاب، مباحث نظری بسیاری ازسوی اهالی فرهنگ و جامعه به راه افتاد و همچنین بسیاری از صاحب منسبین و مسئولان اجرایی نظام، نسبت به دغدغه ها و اظهارنگرانی رهبری واکنش نشان دادند و بر ضرورت رسیدگی به مسائل فرهنگی تاکید گذارند.

5- موخره

همان طور که در ابتدا نیز اشاره شد، باوجود اتفاقات مثبتی و موفقیّت هایی که از سوی اهالی فرهنگ و هنر در طول یک سال گذشته شاهد بودیم، رهبر معظم انقلاب در جمع بندی نهایی باتوجه به بروز نارسایی های فرهنگی کشور و کژاندیشی و خطاهای مدیریتی فراوانی که در این حوزه ها در نظرگاه کلان قابل مشاهده است، ارزیابی مثبتی نداشته و کار به اینجا رسید که ایشان علناً در دفعات مختلف درخصوص فرهنگ اظهار نگرانی نمودند که 2 مورد مهم آن"دیدار با اعزای شورای انقلاب فرهنگی" در اواسط آذرماه گذشته و نیز "دیدار با رئیس و اعزای مجلس خبرگان رهبری" در نیمۀ اسفندماه اخیر می باشد.

ازسویی در پی این اظهار نگرانی رهبر معظم انقلاب، مباحث نظری بسیاری از سوی اهالی فرهنگ و جامعه به راه افتاد و همچنین بسیاری از صاحب منسبین و مسئولان اجرایی نظام، نسبت به دغدغه ها و اظهارنگرانی رهبری واکنش نشان دادند و بر ضرورت رسیدگی به مسائل فرهنگی تاکید گذاردند.

من نگران مسئلۀ فرهنگ هستم

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رئیس و نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، در سخنان مهمی ضمن برشمردن برخی از واقعیات جهانی به تبیین «وظایف اصلی مسئولان نظام اسلامی» در شرایط حساس و پیچیده کنونی پرداختند و توجه به فرهنگ دینی و انقلابی را یکی از وظایف خطیر مسئولان دانستند و با اشاره به اظهار نگرانی نمایندگان مجلس خبرگان از مسائل فرهنگی کشور، تأکید کردند: من هم از مسائل فرهنگی نگرانم و در این نگرانی نمایندگان محترم خبرگان سهیم هستم.

رهبر انقلاب اسلامی افزودند: دولت محترم باید به این موضوع توجه کند و مسئولان فرهنگی نیز باید توجه داشته باشند که چه می کنند، زیرا در مسائل فرهنگی نمی توان بی ملاحظ‌گی کرد. مسئله فرهنگ مهم است زیرا اساس ایستادگی و حرکت نظام اسلامی، مبتنی بر حفظ فرهنگ اسلامی و انقلابی و تقویت جریان فرهنگی مؤمن و انقلابی است. ایشان گفتند: واقعاً همه باید قدر جوانان مؤمن و انقلابی را بدانند زیرا همین جوانان هستند که در روز خطر، سینه سپر می کنند.

آن چنان که از سخنان ایشان دستگیرمان می شود، می بایست منظور ایشان از واژۀ فرهنگ را معنای این واژه در گسترده ترین و وسیع ترین حالت ممکن درک نمود و شاید به همین دلیل باشد که این چنین در این خصوص اظهار نگرانی می کنند.

به بیان دیگر، مراد مقام معظم رهبری از "فرهنگ" درحقیقت همۀ آن چیزی است که به جامعه و به خصوص جامعۀ جوان مربوط می شود و می تواند در همۀ امور، از اقتصاد تا سیاست و مسائل مربوط به اجتماع را دربرگرفته و تاثیرگذار باشد. با این حساب برای پشیبرد منویات مقام معظم رهبری و رسیدن به مدینۀ فاضله ای که ایشان به درستی بر آن تاکید می گذارند و معتقدند باتوجه به وجود نیروهای انسانی خداجو و پاکی که در کشور وجود دارند و نیز به یاری جوانان بزرگوار این خاک، دست یابی به چنین جامعه ای نه تنها دور از انتظار نیست؛ بلکه حق و حقیقتی است که ایران و ایرانی شایستۀ دستیابی و حصول آن است.

با این همه، باتوجه به عمر کوتاه دولت «تدبیر و امید» آن چنان که خود مقام معظم رهبری نیز بارها اعلام کرده اند، می بایست به این دولت فرصت بیشتری داده شود و با حمایت همه جانبه از آن، رسیدن به نتیجۀ مطلوب فرهنگی که مدنظر رهبر انقلاب و قطعاً در نظر همۀ بزرگان و اهالی فرهنگ و هنر این خاک نیز هست را تحقق بخشید و امیدوار بود که در سال آتی با پیروی از سرلوحه قراردادن بیانات روشنگر رهبری به سمت رسیدن به جامعۀ فرهنگی ایده ال حرکت کنیم و ان شاء الله سال آینده در چنین نوشته ای، از تحقق این خواسته صحبت کنیم.

نورزتان پیروز