توجه ویژۀ رهبر انقلاب به مسائل فرهنگی در دیدار امروز با اعضای خبرگان

گروه فرهنگ و هنر، حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح امروز(پنجشنبه) در دیدار رئیس و نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، درسخنان مهمی ضمن برشمردن برخی از واقعیات جهانی به تبیین «وظایف اصلی مسئولان نظام اسلامی» درشرایط حساس و پیچیده کنونی پرداختند و تأکید کردند: «واقع بینی و دیدن نقاط مثبت فراوان در کنار برخی نقاط ضعف»، «افتخار به نسل جوان مؤمن و انقلابی»، «استفاده از ظرفیت های بی شمار داخلی وملّی»، «غفلت نکردن از دشمنی دشمنان»، «مرزبندی صریح و شفاف با جبهه استکبار»، «نترسیدن از دشمن»، «تکیه به مردم و تقویت حرکت جهادی»، «حفظ و تقویت وحدت ملی»، «توجه به فرهنگ دینی و انقلابی»، و «گفتمان سازی»، از وظایف خطیر مسئولان نظام در سطوح مختلف است.

به گزارش بولتن نیوز، از آن جا که مقام معظم رهبری درسخنان امروزشان با رئیس و نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، تاکید ویژه ای بر روی مسائل اخلاقی و فرهنگی داشتند، ضرورت پرداختن به برخی از ابعاد ضمنی سخنان ایشان بهانه ای شد تا سرخط بیایانات راهگشای رهبر معظم انقلاب درحوزۀ فرهنگ و مسائل اجتماعی را بیان داریم.

البته ناگفته نماند که مسائل بسیار مهمی در حوزۀ مدیرتی سیاسی و اقتصادی کشور، محور اصلی بیانات مقام معظم رهبری در این جلسه بود و ایشان پس از اینکه با صحبت از برخی از واقعیات مهم دنیای امروز، به تبیین وظایف مسئولان نظام اسلامی درشرایط حساس و پیچیده کنونی پرداختند، در این خصوص دوازده وظیفه را برای مسئولان نظام اسلامی مشخص کردند.

در ادامه البته به محورهای اصلی بیایانات اندیشمندانۀ ایشان بازخواهیم گشت، با این حال در ایجا قصد داریم به برخی از رئوس اصلی سخنان امروز مقام معظم رهبری پیرامون مسائل اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی و تحلیل های ایشان درخصوص وضعیّت عمومی و اخلاقی جهان امروز بپردازیم.

برهم خوردن آرامش ظاهری جبهۀ استکبار

در بخشت نخست سخنان امروز رهبر انقلاب ایشان به بیان برخی از واقعیات جهان امروز پرداختند و پس از آن که "آغاز تحولات اساسی در جهان و منطقه و آشکار شدن نشانه های آن در نقاط مختلف از جمله شمال آفریقا، آسیا و اروپا" را یکی از واقعیات جهان امروز دانستند و خاطرنشان کردند"باید این نشانه ها را دید و با رصد تحولات، آن ها را مورد بررسی دقیق قرار داد." برهم خوردن آرامش ظاهری جبهه استکبار و قدرت های سنتی حاکم بر دنیا را به عنوان دومین واقعیت مهمی وضعیت امروز جهان برشمردند.

در ادامه ایشان با نگاهی عمیق و فرهنگی به مسئلۀ یادشده "یکی از نشانه های بر هم خوردن این آرامش ظاهری" را "بحران اقتصادی اروپا و آمریکا" دانستند و در این خصوص افزودند: "علائم ورشکستگی اقتصادی آن ها درحال آشکار شدن است."

با این حال حضرت آیت الله خامنه ای، "شکست در عرصه اخلاقی" و "پایمال شدن انسانیت" و "پدیدار شدن هویت اصلی تمدنِ غربی مبتنی بر اومانیسم" را یکی دیگر از نشانه های مهم برهم خوردن آرامش ظاهری جبهه استکبار برشمردند و خاطرنشان کردند:"قتل و غارت و خشونت، فساد و شهوت رانی های مسخ کننده همچون ترویج ازدواج همجنس گرایان، حمایت صریح از تروریسم خشن و وحشی در منطقه و اهانت آشکار به مقدسات و بزرگان دین، نمونه های عینی از شکست تمدن غرب در مسائل اخلاقی است."

ایشان، فروریختن پایه های علمی و هویتی تمدن غرب، یکی پس از دیگری و نفرت عمومی از امریکا و قدرت های دیگر و بی آبرویی بین المللی آن ها را از دیگر نشانه ها و واقعیات امروز جهان دانستند و افزودند: بیداری ملت ها به ویژه بیداری اسلامی و اوج گرفتن استقامت اسلامی واقعیت دیگری از اوضاع امروز جهان است.

بیداری اسلامی و جهان امروز

بخش دیگری از سخنان عالمانۀ امروز رهبر معظم انقلاب با محوریت مسائل مربوط به "بیداری اسلامی" بیان شد و ایشان این بار به تبیین موضع گیری هایی که درقبال این رویداد عظیم انسانی به خصوص از سوی غربیان و رسانه های جهانی پرداختند.

رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به موضع گیری برخی افراد در مقابل واژه «بیداری اسلامی»، تأکید کردند: اکنون مشخص شده است که این بیداری کاملاً مرتبط به اسلام بوده و اگرچه در ظاهر آن را خاموش کردند اما "روح خودباوری و احساس هویت اسلامی" هیچ گاه از بین نخواهدرفت و اکنون نیز از بین نرفته است.

درحقیقت مقام معظم رهبری با اشاره به ویژگی ماندگاری این روحیه، تلویحاً پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و حرکت مردمی که ازسوی مردم کشورمان و بنابر باورهای مذهبی و اسلامی قوی در بیش از 35سال پیش به راه افتاد را سرمنشاء حرکت ضداستکبار و مبارزۀ امروز مسلمانان جهان با حکومت های جائر و دست نشانده شان اعلام نمودند و تلویحاً این رویدادعظیم تاریخ معاصر جهان را نکوداشتند.

حضرت آیت الله خامنه ای در ادامه حتی با اشارۀ مستقیم به رشد ایستادگی و بالندگی اسلامی ملت ایران و روحیه استقلال خواهی این ملت که پس از گذشت 35 سال هنوز هم یکی از واقعیات مهم دنیای امروز است، خاطرنشان کردند: "روحیه انقلابی همچنان در ملت ایران زنده است و آنچه که در راهپیمایی 22بهمن امسال اتفاق افتاد، یک پدیده بی نظیر و تأیید کننده همین موضوع است."

12 وظیفۀ خطیر

چنان چه پیش تر نیز اشاره شد، رهبر معظم انقلاب پس از بیان برخی از واقعیات مهم دنیای امروز، به تبیین وظایف مسئولان نظام اسلامی در شرایط حساس و پیچیده کنونی پرداختند و در این خصوص دوازده وظیفه را برای مسئولان نظام اسلامی مشخص کردند.

«واقع بینی و دیدن نقاط مثبت فراوان در کنار برخی نقاط ضعف»، «افتخار به نسل جوان مؤمن و انقلابی»، «استفاده از ظرفیت های بی شمار داخلی وملّی»، «غفلت نکردن از دشمنی دشمنان»، «مرزبندی صریح و شفاف با جبهه استکبار»، «نترسیدن از دشمن»، «تکیه به مردم و تقویت حرکت جهادی»، «حفظ و تقویت وحدت ملی»، «توجه به فرهنگ دینی و انقلابی»، و «گفتمان سازی»، از سوی رهبر انقلاب به عنوان برخی از وظایف خطیر مسئولان نظام در سطوح مختلف اعلام شد.

درمیان این وظایف 12گانه اما شاید 2نکتۀ پایانی و 2وظیفۀ نهایی بیش از سایرین به مقولات فرهنگ و اجتماعی نزدیک باشد. بنابراین در این جا قصد داریم این 2 نکته یعنی «توجه به فرهنگ دینی و انقلابی» و «گفتمان سازی» را برجسته نموده و قدری درخصوص بیانات امروز مقام معظم رهبری در این موراد تامل نماییم.

ناگفته نماند که مباحث فرهنگی و اخلاقی همیشه در صدر رهنمودهای حکیمانۀ مقام معظم رهبری و در زیرمتن تمامی اظهارنظرها و بیانات ایشان نهفته بوده و هست و این بار نیز ایشان توجهی ویژه به این مقولات داشتند. درحقیقت پس از آن که به صورت تلویحی در موراد 10گانۀ نخست بر ضرورت توجه به مسائل اخلاقی و فرهنگی تاکید نمودند، در 2 موردنهایی به طور مشخص بر ضرورت توجه به مسائل فرهنگی تصریح نمودند و «توجه به فرهنگ دینی و انقلابی» و «گفتمان سازی» را تشریح نموند.

الف) «توجه به فرهنگ دینی و انقلابی»

اگر نگاهی عمیق‌تر به مساله انقلاب اسلامی ایران داشته باشیم، متوجه می‌شویم که ظرافت اصلی و نقطه افتراق اساسی آن با دیگر انقلاب‌های مطرح جهان در سده‌های اخیر نظیر انقلاب فرانسه و انقلاب کبیر روسیه، «فرهنگی بودن» آن است؛ یعنی شاید بتوان انقلاب‌های مشابهی را در سال‌های اخیر پیدا کرد که بن‌مایه سیاسی جمهوری‌خواهی داشته باشند و به دنبال ساقط کردن یک حکومت دیکتاتوری و نامشروع و جایگزینی آن با یک حکومت دموکراتیک و مردمی باشند اما یقیناً هیچ انقلابی را در عرصه بین‌المللی در دهه‌های اخیر نمی‌توان یافت که پیکان اصلی تغییر را به سمت فرهنگ و مسائل فرهنگی برده باشد.

این مساله را می‌توان با یک مقایسه ساده میان وضعیت فرهنگی قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به اثبات رساند. در زمینه‌های دیگر نظیر اقتصادی و سیاسی هم اگرچه تحولات گسترده‌ای به برکت انقلاب اسلامی ایجاد شده اما نمی‌توان به عنوان مثال، انقلاب ایران را یک انقلاب اقتصادی نامید؛ چرا که هنوز ساختار اقتصادی کشور دچار ایرادات فراوان است و چه بسا حداقل از نظر برخی ارقام و رتبه‌های جهانی، دوران پیش از انقلاب برتری اندکی نیز داشته باشد اما این مساله در عرصه موضوعات فرهنگی به طور کامل و بنیادین متفاوت است.

هر کدام از زمینه‌ها و عرصه‌های فرهنگی را که زیر ذره‌بین قرار دهیم، متوجه خواهیم شد که جهش بی‌سابقه محصولات فرهنگی ارائه شده در آن زمینه ابدا قابل مقایسه با هیچ یک از دستاوردهای دیگر انقلاب اسلامی در عرصه‌های مختلف نیست.

ایشان نیز با اشراف به این مسئله و با چنین پیش زمینه ای،در سخنان امروزشان نیز همچون همیشه، توجه به فرهنگ دینی و انقلابی را یکی از وظایف خطیر مسئولان دانستند و با اشاره به اظهار نگرانی نمایندگان مجلس خبرگان از مسائل فرهنگی کشور، تأکید کردند: "من هم از مسائل فرهنگی نگرانم و در این نگرانی نمایندگان محترم خبرگان سهیم هستم. رهبر انقلاب اسلامی افزودند: "دولت محترم باید به این موضوع توجه کند و مسئولان فرهنگی نیز باید توجه داشته باشند که چه می کنند، زیرا در مسائل فرهنگی نمیتوان بی ملاحظه‌گی کرد."

حضرت آیت الله خامنه ای خاطرنشان کردند: "مسئله فرهنگ مهم است زیرا اساس ایستادگی و حرکت نظام اسلامی، مبتنی بر حفظ فرهنگ اسلامی و انقلابی و تقویت جریان فرهنگی مؤمن و انقلابی است." ایشان گفتند: "واقعاً همه باید قدر جوانان مؤمن و انقلابی را بدانند زیرا همین جوانان هستند که در روز خطر، سینه سپر می کنند."

رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به کثرت جوانان مؤمن و انقلابی در عرصه فرهنگ و دیگر عرصه ها، تأکید کردند: "کسانی که به این جوانان با بدبینی نگاه می کنند و تلاش دارند آن ها را منزوی کنند، به انقلاب و کشور خدمت نمی کنند." حضرت آیت الله خامنه ای افزودند: "البته این جوانان مؤمن و انقلابی هیچگاه منزوی نخواهندشد."

ب) «گفتمان سازی»

آخرین وظیفه ای که رهبر انقلاب اسلامی برای مسئولان مطرح کردند، گفتمان سازی بود. حضرت آیت الله خامنه ای در این خصوص اظهارداشتند: "مطالبی که گفته شد باید به صورت گفتمان و باورعمومی درآید که لازمه آن هم تبیین منطقی و عالمانه این مسائل، به دور از زیاده روی های گوناگون و با زبان خوش است."

بر اساس اصول راهبردی و سياست های كلی نظام كه ازسوی مقام معظم رهبری تعيين می شود يكی از نيازهای اساسی كشور برای دستيابی به آينده ای روشن، تببين الگوی اسلامی ايرانی پيشرفت و گفتمان سازی آن درجامعه است. براين اساس عوامل متعدد نرم افزاری و سخت افزاری در گفتمان سازی ايفای نقش خواهندداشت كه يكی از مهمترين اين عوامل رسانه ها می باشند كه دراين بين صداوسيما دارای نقش ويژه ای خواهدبود.

برای ورود به این بحث بد نیست تعریفی جامع و مانع از "گفتمان" را مدنظر قرار دهیم: البته از آن جا که "گفتمان" مفهومی سيال دارد و مانند مفاهيمی از قبيل؛ فرهنگ و جامعه اساساً مبهم است، دستيابی به معنا و چارچوب آن مستلزم بحث پيرامون مفاهيم ديگری همچون ايدئولوژی، ذهن، زبان و... می باشد.با این حال می توان گفتمان را مفهومی دانست كه از آن برای شرح شبكه ای از رفتارها، پندارها و گزاره ها بهره می برند تا به وسيله آن باورهای معين يا مجموعه ای از ايده ها درباره يك مفهوم يا موضوعی خاص را بيان نموده و استمرار بخشند تا بدين شكل به آن انگاره ها صورت طبيعی داده و به عنوان "نظرهای پذيرفتنی" معرفی نمايند. گفتمان يك نوع زبان و يك نظام بازنمايی است كه از لحاظ سياسی و اجتماعی توسعه می يابد تا مجمو عه ای منسجم از معانی را دربارۀ يك حيطه موضوعی مهم ايجاد و توزيع نمايد. اين معانی درخدمت منافع گروهی از اجتماع است كه گفتمان از درون آن سرچشمه می گيرد و ازطريق عملكرد ايدئولوژيكی اش تلاش می كند، آن معانی را به عقل سليم تبديل نمايد. به بيان ساده تر هر"گفتمان" يك ساختار معرفتی است كه در شرايطی خاص درجامعه حاكم می شود.

این که مقام معظم رهبری پس از صحبت درخصوص مسائل فرهنگی به سراغ مبحث "گفتمان سازی" می روند و مهم تر از آن این که ایشان بحث درخصوص "گفتمان سازی" را دربخش پایانی سخنانشان می گنجانند و همچون مباحث فرهنگی دیگر آن را به عنوان مسائله ای زیرساختی مطرح می نمایند، نشان از توجه ویژۀ ایشان به این مسئله است و درحقیقت نشان از این دارد که ایشان اساساً به فعالیت فرهنگی و پیشرفت درچارچوب فرهنگ باورداشته و این گونه پیشرفت را زمینه ساز پیشرفت های دیگر دانسته و می دانند.

به بیان دیگر ایشان لازمۀ هرگونه پیشرفتی را حرکتی دامنه دار و جامع می دانند که می بایست هم به لحاظ زمانی ادامه دار باشد و هم در همۀ شئون پیش رفته همچون موجی جامعه را دست خوش تغییر کند. با این حال تنها وقتی سیاستی(در هرزمینه ای اعم از سیاست، اقتصاد، فرهنگ و...) به شیوۀ گفتمانی پیاده شود، می تواند بدین ترتیب جامعیّت یافته و موج هایی پس از دیگری را روانۀ نماید.