خواب مسئولين و انتقال آب درياي خزر توسط كشورهاي ساحلي

گروه انرژي- ترکمنستان و قزاقستان دو کشور ساحلی خزر با نصب دستگاه‌های شیرین‌کننده‌ سال‌هاست که آب خزر را با انتقال به شهرهای ساحلی مصرف می‌کنند. در ایران نیز سال‌هاست بحث بر سر انتقال آب خزر به فلات مرکزی ادامه دارد.

به گزارش بولتن نیوز، بدون طرح شیرین‌سازی آب خزر ساکنان شهرهای ساحلی  تركمنستان این کشور بی‌آب خواهند بود. در ساحل ترکمنستان هم نیروگاه‌های حرارتی کار می‌کنند و آب خزر را برای مصارف صنعتی، کشاورزی و شرب شیرین می‌کنند.

در بندر آکتائو، در استان مانغیستاو قزاقستان در ساحل خزر نيز ۳ دستگاه شیرین‌کننده آب نصب شده و روزانه ۸۰ هزار متر مربع آب را شیرین می‌کنند. قزاقستان میزان بهره‌برداری از آب خزر و انتقال آن را جزو مسائل استراتژیک کشورش می‌داند و تابحال رسما اعلام نکرده است.

یک کارخانه شیرین‌کننده دیگر هم در نزدیکی منطقه آزاد و گردشگری "آوازه" در خزر نصب شده و آب شیرین شده را به این منطقه توریستی انتقال می‌دهد. برای ساختن گردشگری آوازه در کناره خزر ۲ میلیارد دلار صرف شده است

ترکمنستان و قزاقستان برای شیرین سازی و انتقال آب از دیگر کشورهای ساحلی اجازه نگرفته‌اند.

ریانووستی، خبرگزاری روسی در ۱۵ دسامبر سال ۲۰۱۳ گزارش داده بود که رئیس جمهور ترکمنستان به "پولی‌مکس" شرکت‌ ساختمانی ترکیه دستور داده است دستگاه‌های شیرن کننده ‌آب ترکمنستان را تا ماه مه سال ۲۰۱۶ نصب کنند.

ایران هم سال‌هاست در پی اجرای طرح انتقال آب دریای خزر به فلات قاره ایران است. طرح دولت برای انتقال آب خزر در ۲۸ فرودین ۱۳۹۱ در استان مازندران افتتاح شد.

انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی در راستای تامین آب مورد نیاز خراسان رضوی، خراسان جنوبی، سمنان، یزد، کرمان و بخش‌هایی از قم در سال ۸۸ به تصویب هیات دولت دهم رسید.

منتقدین این طرح می‌گویند اجرای آن باعث شورشدن بیشتر دریا می‌شود و زیستگاه‌های ماهیان خاویاری و دیگر آبزیان خزر را تهدید می‌کند. اما آنچه که منتقدين و برخي مسئولين ايراني اطلاع نداشتند بهره‌برداری آب دریای خزر توسط کشورهای ساحلی است.

یک مدیر اجرائی طرح انتقال آب دریای خزر به فلات قاره ایران که نخواست نامش فاش شود به دویچه وله گفت: «ما واقعا اطلاعاتی درباره‌ شیرین‌کننده‌های کشورهای همجوار و انتقال آب خزر توسط آنها نداریم و نمی‌دانیم.»

ما در کشورمان مشکل آب داریم و تمام دنیا از شیرین‌کننده‌ها استقاده می‌کنند. البته الزامات زیست محیطی هم دارد که ما رعایت می‌کنیم. اینقدر این پروژه را عقب می‌اندازند و معطل می‌کنند که مانند خشك شدن درياچه اروميه ديگر كار به جهاي باريك بكشد و راهي وجود نداشته باشد!.

این مسئول ایرانی به دویچه‌وله گفته است: «مملکت ما به آب نیاز دارد و آب را باید تامین کنیم. استان سمنان به خاطر بی‌آبی تخلیه می‌شود، کشاورزی از بین رفته و در حال حاضر هم سالانه ۷۰ سانتی‌متر از سطح آب‌های زیرزمینی در حوزه سمنان کاسته می‌شود و ما تلاش می‌کنیم که سطح این آب را حفظ کنیم. اداره میراث با انتقال آب خزر موافقت کرده اما اداره محیط زیست فعلا منوط کرده به تحقیقات زیست محیطی!.»

اما پروین فرشچی، معاون محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست در گفت‌وگو با ایلنا در ۳ اسفند۱۳۹۲ به شدت با اجرای طرح انتقال آب خزر به سمنان مخالفت کرد. وی گفت: «از نظر تخصصی کاملا مخالف این مسئله هستیم زیرا پایه و اصول علمی ندارد و اینکه از خزر به سمنان آب رسانی کنیم، نه تنها اثرات زیست محیطی نامناسبی خواهد داشت در منطقه ناپایداری نیز ایجاد خواهد کرد.»

او تاکید می‌کند: «یک سری تعهدات منطقه‌ای و بین‌المللی از طریق کنوانسیون تهران داریم که یکی از پروتکل‌های آن تاکید دارد که هرگونه فعالیت از سوی کشورهای عضو باید به طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد تا نتیجه سوء به همراه نداشته باشد.»

اين در حالي است كه  مجری طرح نمک‌زدایی و انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی تاکید می‌کند دریای خزر ۷۸ هزار میلیارد متر مکعب آب دارد و برداشت ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب تاثیری بر حجم دریا نمی‌گذارد و هیچ پروتکلی مبنی بر منع برداشت آب به امضای هیچ یک از کشورهای حاشیه دریای خزر نرسیده است.

جالب اينكه تاریل ممدلی، معاون وزیر محیط زیست آذربایجان وعضو "کمیسیون مشترک منابع زیست آبی دریای خزر" درباره موضع کشورش نسبت به انتقال آب دریای خزر به فلات قاره ایران به دویچه‌وله، می‌گوید: «تا زمانی‌که مسئولین ایرانی رسما به ما درباره این موضوع اعلام نکردند، دولت آذربایجان دراین باره اظهارنظر نخواهد کرد. اما بطور یقین کشور ما موافق این است که بر اساس قوانین بین‌الملل باید همه کشورهای ساحلی بر سر این گونه مسائل موافقت کنند. آذربایجان به دلیل اطلاع نداشتن از جزئیات این موضوع فعلا اظهارنظر نمی‌کند.» مهمتر اينكه معاون وزير محيط زيست آذربايجان نمي گويد كه چرا كشورش و ديگر هكسايه هاي ايران در درياي خزر  ايران را در پروژه هاي آبي و انتقال نفت و گاز خود قرار نمي دهند. اين در حالي است كه به خاطر توليد و انتقال نفت و گاز كشورهاي همسايه ايران هر روز به آلاينده هاي زيست محطي آن افزوده مي شود و جانداران دريايي درياي خزر با مشكلات تكثير و توليد مثل روبرو هستند و البته ايران از بسياري از پروژه هاي انتقال آب آنها خبر ندارد.

به هر حال طرح انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی ایران با هدف نمک زدایی و تصفیه 200 میلیون مترمکعب آب از دریای خزر در سال و انتقال آن به شهرهای فلات مرکزی در استان سمنان جهت مصرف شرب و صنعت در دستور کار شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران قرار گرفته است.

در جریان تصویب قانون بودجه سال 92 بند اجرا از این طرح حذف شد و تنها به اندازه مطالعات، بودجه برای آن تخصیص داده شد که این بند در بودجه 93 نیز تکرار شده و تا امروز مجوزی برای اجرای این پروژه در قالب بودجه سال 93 داده نشده است.

در اين رابطه مجری طرح انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی با بیان اینکه از زمان آغاز عملیات اجرایی این پروژه، 3 سال زمان تا تکمیل آن نیاز است، گفت: بر اساس شاخص های ابتدای سال 92، هزینه تمام شده این پروژه 3 هزار میلیارد تومان برآورده شده و پیش بینی ما این بود که در صورتی که عملیات اجرایی آن از ابتدای سال 92 آغاز شود و تا سال 95 به اتمام برسد چیزی در حدود 4500 میلیارد تومان هزینه در برخواهد داشت اما با توجه به اینکه هنوز عملیات اجرایی این پروژه آغاز نشده است، هر زمان آغاز شود برای برآورد هزینه نسبت به پیش بینی های اولیه باید شاخص های تعدیل بر اساس نرخ های جدید لحاظ شود.

رهبری در گفتگو با تسنيم در خصوص میزان اراضی جنگلی که در احداث این خط لوله تخریب می شوند، اظهار داشت: در این پروژه 12 هکتار جنگل پاک تراشی می شود که برنامه ریزی شده 5 برابر آن احیای جنگل صورت بگیرد.

وی خاطرنشان کرد: هزینه تولید آب در انتقال آب از خزر و شیرین سازی آن، هر مترمکعب 4 هزار تومان تمام می شود که پیش بینی کرده ایم 4500 تومان در هر مترمکعب به فروش برسد.

اينها در حالي است كه موضوع انتقال آب درياي خزر به درياچه اروميه هم مدتها است ذهن بسياري را به خود مشغول كرده است و به نظر مي رسد مسئولين براي جلوگيري از فاجعه بزرگ زيست محيطي و برپا شدن طوفان نمكهايي كه تا تهران را در بر خواهد گرفت هر چه زودتر كاري بكنند.