آیا اقتصاد مقاومتی همان ریاضت اقتصادی‌ست؟

گروه اقتصادی- سید مجتبی نعیمی: از همان زمانی که موضوع اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر انقلاب مطرح شد، عده‌ای آنرا با مسئله‌ی ریاضت اقتصادی یکی کرده و اینگونه وانمود کردند که در رویکرد اقتصادی جدید، تنها اسم عوض شده ولی ماهیتش دارای دشواری‌هایی‌ست که در ریاضت اقتصادی وجود دارد.

به گزارش بولتن نیوز، این عده به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند. گروه اول شامل آنهایی می‌شود که دچار اشتباه شناختی شده و این‌همانی مربوط را دامن زده‌اند. به عبارت دیگر، ایشان درک نادرستی از رویکرد اقتصاد مقاومتی داشته و به همین خاطر تصور می‌کنند که این رویکرد، همان ریاضت اقتصادی‌ست.

اما گروه دوم شامل آنهایی می‌شود که از قضا می‌دانند این دو استراتژی اقتصادی با هم تفاوت دارند. اما از آنجا که واقفند در صورت تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی چه دودی به چشم چه کسانی می‌رود، تمام تلاش‌شان را می‌کنند که چهره‌ی نازیبایی به آن داده تا اقناع لازم برای پشتیبانی از آن در جامعه شکل نگیرد.

اما آیا واقعاً اقتصاد مقاومتی همان ریاضت اقتصادی‌ست؟ آیا قرار است فشارهایی که به طبقات متوسط و ضعیف جامعه در رویکرد ریاضت اقتصادی وارد می‌شود، در اقتصاد مقاومتی هم وارد شود؟ آیا شرایط اقتصادی کشور ما تا این اندازه خراب شده که باید برای بهبود آن، به مردم فشار اقتصادی آورد؟ به نظر می‌رسد گام اول شفاف‌سازی برای تبیین تمایز این دو ریکرد اقتصادی، تعریف دقیق این دو است.

در علم اقتصاد، ریاضت اقتصادی به طرحی گفته می‌شود که دولت‌ها برای کاهش هزینه‌ها و برای رفع کسری بودجه، به کاهش و یا حذف ارائه برخی خدمات و مزایای عمومی دست می‌زنند. این طرح که به منظور مقابله با کسری بودجه توسط برخی دولت‌ها انجام می‌شود گاهی اوقات با افزایش میزان مالیات و افزایش دریافت وام‌ها و کمک‌های مالی خارجی می‌انجامد. (http://www.newstatesman.com/ideas/2010/09/austerity-word-red-conference)

اما اقتصاد مقاومتی (به انگلیسی: Resistive economy) روشی برای مقابله با تحریم‌ها علیه یک منطقه یا کشور تحریم شده است، در شرایطی که صادرات و واردات برای آن کشور مجاز نیست. اقتصاد مقاومتی به معنی تشخیص حوزه‌های فشار و متعاقباً تلاش برای کنترل و بی‌اثر کردن آن تاثیرهاست و در شرایط آرمانی، تبدیل چنین فشارهایی به فرصت است.

همچنین برای رسیدن به اقتصاد مقاومتی باید وابستگی‌های خارجی کاهش یابد و بر تولید داخلی کشور و تلاش برای خوداتکایی تاکید گردد. (http://www.globalsecurity.org/wmd/library/news/iran/2012/iran/-121024-irna02.htm)

طبق این تعریف متوجه می‌شویم که اقتصاد مقاومتی یک بحث کاملاً آینده‌نگرانه و برای تحول اساسی در منابع درآمدی یک کشور است. در حالی که ریاضت اقتصادی، موضوعش تنها به بودجه و تأمین آن مربوط می‌شود که ممکن است در سالی مورد استفاده قرار بگیرد و در سال بعد، نه.

اما از آن مهمتر، نوع مواجهه‌ی این دو گرایش به مسئله‌ی بحران‌های اقتصادی‌ست. اگر به مباحث آنهایی که اقتصاد مقاومتی را همان ریاضت اقتصادی معرفی می‌کنند رجوع کنید متوجه می‌شوید که هسته‌ی اصلی استدلال آنها این است در اقتصاد مقاومتی قرار است مثل ریاضت اقتصادی بر مردم فشار وارد شود تا بحران موجود رد شود و تا وقتی بحران ادامه دارد، فشار ادامه دارد. چون تحمل همین فشار است که باعث می‌شود بحران، کار اصلیش را که همانا ورشکستگی کامل است، نتواند انجام دهد. در نتیجه، شما در ریاضت اقتصادی تلاش ایجابی خاصی برای حل بحران نمی‌بینید.

اما در اقتصاد مقامتی داستان کاملاً متفاوت است. زیرا هسته‌ی اصلی این رویکرد اقتصادی، حل بلند مدت و ریشه‌ای بحران‌های اقتصادی موجود است. یعنی برخلاف ریاضت اقتصادی که می‌گوید در بحران بمان تا زمانی که گورش را گم کند، در اقتصاد مقاومتی گفته می‌شود علت بحران را بشناس و برای رفعش تلاش کن تا دیگر در بحران گیر نکنی.

البته بدیهی‌ست جاری شدن اقتصاد مقاومتی در کشور با خودش ملزوماتی به همراه دارد که شاید اصلی‌ترین آن، تغییر سبک زندگی است. و تغییر سبک زندگی به معنای ترک برخی از عادات مصرفی و سایر عاداتی‌ست که می‌تواند نتیجه‌ی اقتصادی به همراه داشته باشد. حالا اگر این ترک عادت موجب مرض می‌شود، که حتماً می‌شود، نمی‌توان آنرا با دشواری‌های موجود در ریاضت اقتصادی یکی دانست.

زیرا مثل این می‌ماند که یک نفر از روی مریضی اجبار توانایی خوردن بعضی غذاهای چرب را نداشته باشد و یکی دیگر، بدون هیچ نوع مریضی و از سر پیشگیری، برخی رژیم‌های غذایی را رعایت می‌کند. مسلماً بین این دو عدم استفاده تفاوت‌های زیادی‌ست. تفاوت‌هایی که باعث می‌شود ریاضت اقتصادی به یک راه حل کوتاه مدت و پرهزینه همراه با بسیاری از نارضایتی‌های اجتماعی همراه باشد اما اقتصاد مقاوتی به یک خواست ملی برای رفع همیشگی یکسری از ناهنجاری‌های اقتصادی تبدیل شود.

در نتیجه باید گفت لزوماً اقتصاد مقاومتی همراه با دشواری نبوده و می‌توان یک اقتصاد ملی قرار گرفته بر روی پایه‌های خودش را تصور کرد که مردم آن کشور، دچار مشکلات اقتصادی نیستند. تازه، اگر هم فشاری در اقتصاد مقاومتی وجود داشته باشد اولاً کوتاه مدت و کم اثرتر از فشارهای سرسام‌آور در ریاضت اقتصادی‌ست و ثانیاً تحمل آنها نوید بخش حل دائمی یک بحران و شکوفایی استعدادهای جدید است، نه مثل ریاضت اقتصادی که تحمل فشار در آن، نهایتاً منجر به رد کردن یک سکته‌ی اقتصادی و در انتظار سکته‌ای دیگر بودن می‌شود.