آیا مسوولان میراث فرهنگی باز هم شرمنده می‌مانند؟
حدود یک‌ماه به آخرین فرصت (31 مارس 2014 - 11 فروردین 1393) برای ارسال پرونده‌ی میراث ناملموس به یونسکو مانده است؛ ولی هنوز مسوولان ایرانی حتی عنوان پرونده را انتخاب نکرده‌اند.
به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، همواره موضوع دست‌اندازی کشورهای همسایه‌ی ایران که بخش‌هایی از آن‌ها روزی در داخل یک مرز سیاسی مشترک تعریف می‌شد، به حوزه‌ی میراث معنوی ایرانی مطرح بوده است و البته مسوولان ایرانی هم برای نفرستادن پرونده‌های مشترکی که احتمال ثبت آن‌ها توسط کشورهای دیگر وجود دارد، مورد سوال قرار گرفته‌اند.
در این میان، موضوعی که کمتر به آن پرداخته شده، مورد قبول واقع نشدن و ثبت نشدن همان پرونده‌هایی است که مسوولان ایرانی برای ثبت به یونسکو فرستاده‌اند. برای نمونه به پرونده‌های «موسیقی اقوام ایرانی» و «طب سنتی» می‌توان اشاره کرد. دلیل ثبت نشدن این پرونده‌ها در چارچوب نبودن آن‌ها اعلام شد.
محمدرضا سعیدآبادی - دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو - درباره‌ی ثبت نشدن آن پرونده‌ها در فهرست جهانی یونسکو توضیح داده بود: علت، تفسیرهای متفاوت و دقت کم است؛ در برخی کارها، فهم عمیق از کنوانسیون نیاز است. در دوره‌های گذشته، در سازمان میراث فرهنگی کارشناس نمی‌توانست به رییس سازمان بگوید ایده‌ی او برای ثبت آیینی کلی مانند «اقوام ایرانی» امکان ثبت ندارد. متأسفانه در دوره‌ای، یک رییس با یاد گرفتن عنوان میراث معنوی دستور می‌داد تا آیینی ثبت شود، در حالی که این اتفاق درست نبود؛ اما امکان مخالفت با آن نیز وجود نداشت.
او ادامه داده بود: این اتفاق برای «موسیقی اقوام ایرانی» یا حتی «عروسی ایرانی» نیز رخ داد. ضمن این‌که حدس می‌زنم رییس سازمان مرتبط با این موضوع، فکر می‌کرد که بحث فقط همین ثبت است و برای این‌که انسجام ملی ایجاد و خود را راحت کند، «موسیقی اقوام ایرانی» را عنوان پرونده می‌کرد و کارشناس هم جرأت بحث کردن در این‌باره را نداشت؛ اما من به کارشناسان خود در یونسکو گفته‌ام تا با ایجاد یک کمیته، کار گردآوری میراث ناملموس ایرانی را که امکان مصادره‌ی آن‌ها توسط کشورهای دیگر وجود دارد انجام دهند.
محمدعلی نجفی نیز در دوره‌ای که رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بود، اظهار کرده بود: آثار معنوی و دیگر آثار باید فرآیندی را از نظر حقوقی، کارشناسی و همچنین یونسکو طی کنند. متأسفانه بیشتر مواردی که قبلا به یونسکو پیشنهاد شده‌اند، این فرآیند را به خوبی طی نکرده است، بخصوص در بخش کارشناسی. وقتی کشوری از یونسکو درخواست می‌کند موضوعی را ثبت کند، این سازمان چند هیئت به کشور تقاضادهنده می‌فرستد و بررسی‌های دقیق و عمیق انجام می‌دهد. متأسفانه آنچه در گذشته از سوی ایران برای ثبت به یونسکو پیشنهاد داده شده، از جمله «طب سنتی»، مطالعات کارشناسی در داخل کشور به اندازه کافی روی آن‌ها انجام نشده بود که وقتی کارشناسان یونسکو می‌آیند بتوانند آن‌ها را قانع کنند. امیدواریم بتوانیم نقاط ضعف این بخش‌های کارشناسی را برطرف کنیم و دوباره پرونده‌های خود را برای ثبت به یونسکو پیشنهاد دهیم.
مرتضی رضوانفر - عضو شورای ثبت پرونده‌های میراث معنوی در یونسکو - هم پیش از این به خبرنگار ایسنا گفته بود: حمید بقایی - رییس پیشین سازمان میراث فرهنگی - اصرار داشت که «موسیقی اقوام ایرانی» را ثبت کند. این پرونده و چند پرونده‌ی دیگر به‌دلیل ایرادهای واردشده ثبت نشدند. او به جای تأکید بر قومی خاص که مد نظر یونسکو است، تلاش می‌کرد موسیقی اقوام ایرانی را در سطح ملی ثبت کند که این، با روح کنوانسیون یونسکو هماهنگی ندارد. یونسکو همواره به فرهنگ‌های اقوام مختلف به‌صورت جداگانه توجه می‌کند و معتقد است که شناختن ویژگی‌های خاص اقوام برای اقوام دیگر جالب است و با درک این تفاوت‌ها به یکدیگر نزدیک می‌شوند. در نتیجه، به‌خاطر بی‌توجهی به این موضوع و ارائه‌ی این پرونده، پرونده‌ی «موسیقی اقوام ایرانی» ثبت جهانی نشد و ثبت نشدن آن هم رسانه‌ای نشد، چون بقایی اصرار داشت صدایش درنیاید و کسی آن را رسانه‌ای نکند. در آن دوره، رسما به ما گفته شده بود که اجازه‌ی مصاحبه نداریم و در صورت انجام مصاحبه، با برخوردهای تندی روبه‌رو می‌شویم.
با تمام شدن دوره‌ی دولت دهم و با تغییرات ایجادشده در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، این انتظار می‌رفت که شرایط تغییر کند؛ یعنی متخصصان و کارشناسان، اداره‌ی امور را در دست بگیرند و پس از این، شاهد وقایع ناخوشایندی در حوزه‌ی میراث ناملموس نباشیم.
ولی تا امروز که شرایط با قبل چندان تفاوت نکرده است. چنانچه 31 مارس 2014 آخرین مهلت ارسال پرونده‌ی میراث ناملموس ایران برای بررسی در سال آینده‌ی میلادی است؛ ولی پیگیری خبرنگار ایسنا از مسوولان متولی این بخش نشان می‌دهد که هنوز حتی عنوان پرونده‌ی سال بعد انتخاب نشده است. این در حالی است که مطابق اطلاعاتی که سایت یونسکو اعلام کرده، هر کشور برای ارایه‌ی پرونده‌اش به یونسکو به یک فیلم 10 دقیقه‌ای، 10 عدد عکس و رضایت‌نامه‌ای از حاملان یک عنصر معنوی نیاز دارد.
پیش از این نیز پرونده‌ی «آیین باران‌خواهی» با هدف بررسی در اجلاس 2014 یونسکو ارائه شده است؛ این پرونده جزو مواردی است که در دولت پیشین در فهرست انتظار برای ثبت جهانی قرار گرفت، در حالی که برخی کارشناسان معتقدند که موارد مهم‌تری نسبت به این آیین بوده که قابلیت ارایه به یونسکو را داشتند.
بنابراین به‌نظر می‌رسد اگر مسوولان تصمیم بگیرند بار دیگر، از فهرست پرونده‌های در انتظار میراث معنوی ایران، موردی را تا حدود یک‌ماه دیگر (31 مارس 2014) به یونسکو معرفی کنند، ضمن سوختن سهمیه‌ی ایران برای ارسال پرونده‌ی میراث معنوی در سال 2014 این سوال مطرح می‌شود که مگر بارها مسوولان دولت کنونی از نواقص پرونده‌های در حال انتظار ایرانی سخن نگفته‌اند؟
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
