بازداشت میلیاردر 40ساله؛ بازتاب دهندۀ تقسیمات سیاسی ایران

گروه بین الملل، درحالی که فشاری که تحریم های بین المللی ساخته اند زندگی را برای بسیاری از ایرانیان سخت کرده، مردم ایران به خاطر بابک زنجانی نیز شکست بزرگی را متحمل شده اند؛ کسی که با کمک به دولت برای فرار از تحریم های نفتی، ثروت زیادی به چنگ آورده و موجب بروز دشمنی های زیادی شده است.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از رویترز، زنجانی با ساعت مچی 40 هزار دلاری و باشگاه فوتبالی که در تهران به عنوان سرگرمی داشت با جت خصوصی خود به جلسات تجاری می رفت و با ترتیب دادن معاملات نفتی، میلیاردها دلار را از طریق شبکه ای از شرکت هایی که از ترکیه تا مالزی، تاجیکستان و امارات متحده عربی گسترده بود جابه جا می کرد.

 او پائیز گذشته به مجلۀ آسمان گفته: "این کار من است – انجام عملیاتی که تحریم ها را متلاشی می کند" گویا در دورۀ ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد محافظه کار، تا اواخر ماه گذشته که دستگیر شده، زنجانی 39ساله، توانسته کار خود را به خوبی انجام دهد و ثروتی 10میلیارد دلاری گردآوری کند. بماند که او  به همین مقدار هم بدهی بالا آورده است.


او که اکنون در زندان بدنام اوین در تهران نگهداری می شود، از ماه اوت به جرم بدهکاری به دولتِ حسن روحانی اعتدال گرا، رئیس جمهور جدید ایران متهم شده بیش از 2.7میلیارددلار ازمحل فروش نفت ایران به نمایندگی ازسوی وزارت نفت این کشور، به دولت بدهکار است.

دولت روحانی که در ازای کاهش برخی تحریم ها، در قبال ایجاد محدودیت هایی در فعالیت های هسته ای خود، اخیراً با غرب به توافقی موقت دست یافته، در مورد این که چه اتهامات مشخصی را در مورد زنجانی تحت بررسی دارد، اظهارنظری نکرده است. اما دو روز قبل از دستگیری زنجانی، روحانی طی دستوری کتبی به معاون اول خود، خواستار برخورد شدید با کسانی شده که به نوعی از تحریم های ایران سود برده اند.

سخنگوی قوۀ قضاییه هنگام اعلام دستگیری بابک زنجانی، تاکید کرد: "او پیش از این از افراد و گروه های خاصی وجوه نقدی، نفت و سایر محموله ها را دریافت کرده ولی پول این موارد را به خزانۀ دولت بازنگردانیده است" و پس انجام بررسی های لازم، به اتهامات و نقض قوانین صورت گرفته ازسوی وی رسیدگی خواهدشد.


زنجانی همواره مبادرت به هر گونه تخلف را رد کرده و می گوید که او فقط تلاش کرده تا به ایران خدمت کند و دفتر او از اعلام هرگونه اظهارنظر در مورد پروندۀ او خودداری می کند.

تحلیلگران می گویند ارتباطات زنجانی با مقامات ارشد دولت احمدی نژاد و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی -بازوی قدرتمند نظامی ایران که فعالیت های سودآور اقتصادی بیشماری نیز دارد- از وی به عنوان نوعی هدف سیاسی استفاده کرده اند.

فریدون خاوند، کارشناس و اقتصاددان ایرانی در دانشگاه رنه دکارت پاریس می گوید:"ورود دولت جدید، نقش مهمی در سقوط زنجانی ایفا کرد. موضوع زنجانی و مسئلۀ گسترده تر فساد مالی در ایران به نوعی جنگ جناحی میان اصلاح طلبان در یک سو و محافظه کاران در سوی دیگر تبدیل شده است."

از فقر به ثروت
صعود زنجانی از یک"دلال بازاری" به"واسطه ای میلیاردر" برای بسیاری از مردم کوچه و بازار الهام بخش داستان ارتقای فقیر به غنی نیست؛ بلکه به منزلۀ مثالی از ویژه خواری و کاربردِ روابط به جای ضوابط است.

صاحب یک کارخانه درتهران درتوضیح آنچه که او "رشد غیرطبیعی" یک تاجر می نامد، می گوید:"موضوع یک فرد نیست؛ بلکه مسئله گروهی از این دست متخلفان است که تنها بابک زنجانی را به نمایندگی قربانی کرده اند."

گروهی که به زنجانی این فرصت بزرگ را داده، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که نفوذاجتماعی، سیاسی و اقتصادی خود را تحت ریاست جمهوری احمدی نژاد گسترش داده و نقش مهمی از انتخابات2009 ریاست جمهوری و پس از ادعای تقلب در انتخابات توسط دو نامزد ناکام به بعد داشته است.  این دو نامزد از سال2011 هنوز هم در حبس خانگی هستند.

در سال 2010، زنجانی همکاری های خود را با قرارگاه خاتم الانبیاء، یکی از بزرگترین شرکت های تحت کنترل سپاه پاسداران برای فرار از تحریم های مالی آغاز کرد. زنجانی می گوید یک سال بعد، هنگامی که رستم قاسمی، فرماندۀ ارشد پیشین در سپاه پاسداران، وزیر نفت ایران شد، از زنجانی خواست تا در فروش نفت و انتقال پول آن به ایران با وی همکاری کند.

اسماعیل گرامی مقدم، عضو اصلاح طلب پیشین مجلس ایران، می گوید:"زنجانی تا حدی مشکلات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و قرارگاه خاتم الانبیاء را حل کرد."

اگر نزدیکی زنجانی به سپاه پاسداران، میانه روها را تا حدی ناراحت کرده بود، کشمکش سیاسی فوریه سال گذشته، دشمنی آشکار برخی از آن ها را به خوبی بروز داد؛ زمانی که احمدی نژاد، علی لاریجانی، برادر رئیس مجلس فعلی و رقیب دیرینۀ خود را، به ارائۀ پیشنهاد منافع سیاسی در ازای فراهم کردن زمینه برای فعالیت های اقتصادی زنجانی متهم کرد.

برادر رئیس مجلس ایران، اتهامات احمدی نژاد را رد کرد و در عوض رقبای احمدی نژاد نیز زنجانی را به همدستی در تلاش برای لکه دار کردن لاریجانی و خانواده اش متهم کردند.

در اواخر ماه دسامبر با خروج احمدی نژاد از دفتر ریاست جمهوری، دوازده نمایندۀ مجلس که بسیاری از آن ها از منتقدان دولت قبلی بودند، در نامه ای به روحانی، لاریجانی و رئیس قوه قضائیه را به همکاری درمعاملۀ غیرقانونی 5400000000دلاری با زنجانی متهم کردند و موضوع پولِ فروش نفت و بازنگرداندن آن پول به وزارت نفت را بهانه کرده و خواستار آن شدند تا به پروندۀ اتهام فساد علیه او رسیدگی شود.

بدین ترتیب بود که روز بعد از این واقعه، بابک زنجانی دستگیرشد و در عرض یک هفته یکی از دستیاران ارشد وی نیز روانۀ زندان شد.


خاوند می گوید:"بازداشت زنجانی احتمالاً توسط جناح حامی دولت روحانی به عنوان ابزاری برای افشای پرونده هایی علیه مخالفان شان به کار گرفته شده است."

این امر به خوبی روشن می کند که چرا حامیان سابق زنجانی، از زمان بازداشت وی ساکت شده و سر خود را پایین انداخته اند."

گرامی مقدم می گوید:"سیاستمداران تندرو و افراد وابسته به دولت سابق که در پشت صحنه او را حمایت می کردند، دست از حمایت خود برداشته اند."

اگر زنجانی در دولت قبلی نوعی هدف سیاسی بوده، اکنون به میلۀ برق گیری بدل شده که صاعقۀ خشم، فساد و سوءمدیریت اقتصادی دولت قبلی را به نوعی به سمت خود جذب کند.


خاوند می گوید،"اما زنجانی علامت، مشکلی گسترده تر و سیستماتیک است. خاوند تصریح می کند، "این که بخواهیم موضوع فساد در جمهوری اسلامی را به زنجانی یا افرادی مانند زنجانی خلاصه کنیم، کار اشتباهی است. ساختار اقتصادی ایران، همراه با ساختار سیاسی معیوب و نبود مطبوعات آزاد برای تشریح آزادنۀ شرایط موجود، فضا را برای گسترش ریشه های فساد باز و مهیا کرده است."