تحلیلی بر رایزنی های جدید کشورهای منطقه و نقش ایران

گروه بین الملل - اگرچه فضای سیاسی کنونی منطقه خاورمیانه تحت تاثیر توافقنامه ژنو می رود نقش محوری ایران را بیشتر از هر زمانی حس بکند اما واقعیت این است که ایران قبل از توافقنامه ژنو نیز یکی از ستونهای تاثیر گذاربر تحولات خاورمیانه بوده و همین قدرت بازیگری ایران در منطقه یکی از عوامل اعتراف غرب و در راس آن امریکا به نقش ایران در خاورمیانه جدید بود.

به گزارش دفتر منطقه ای بولتن نیوز در اربیل عراق، خاورمیانه ایی که بشدت از سوی تروریسم جهانی در حال تهدید است .رشد تروریسم جدید جهانی به نحوی است که اگر فکری به حال آن نشود دست پخت جدید القاعده با طعم سعودی دامن مردم بی گناه منطقه را بیشتر از هر زمانی خواهد گرفت.

اپیزود اول - ترکیه

در یک ماه گذشته تحت تاثیر توافقنامه ژنو بسیاری از کشورهای منطقه و جهان کوشیدند رفتار خود را با ایران تنظیم کنند. یکی از این کشورها ترکیه بود که بلافاصله اوغلو به تهران آمد و تلاش کرد گوی سبقت را برای حضور در بازار ایران از رقیبان اروپایی اش برباید. البته این تنها هدف ترکیه نبود، در سالهای گذشته ترکیه در خصوص مسائل منطقه ایی بسیار به سوی کشورهای عربی متمایل شده بود و گمان می کرد که با حمایت از برخی از گروههای خاص می توانند در منطقه نقش محوری داشته باشند اما تجربه سوریه به ترکیه نشان داد که آنها بسیار زود تصمیم گرفتند و تاوان این تعجیل خود را نیز گرفتند.

از این رو اوغلو با سفر به تهران و دعوت از دکتر روحانی برای حضور در ترکیه کوشید تا حدودی از جریان عربی که در حال گسترش تروریسم تکفیری است دور گردد و بدین ترتیب می کوشد بار دیگر به روند معادلات مثبت منطقه ایی باز گردد.البته ترکیه کوشیده است که از طریق پل ارتباطی تهران روابط سرد خود را با بغداد نیز عادی کند .

عادی سازی روابط با بغداد با محوریت تهران نه تنها ترکیه را یک بازیگر فعال مثبت خواهد کرد بلکه سبب خواهد شد که در بحث روابط انرژی با کردستان عراق نیز به مشکل چندان جدی برنخورد.تجربیات ترکیه در سالهای گذشته که با رویکرد حمایت از جریانهای عربی تندرو بوده است هیچ وقت نتوانست گره گشای حضور ترکیه در منطقه شود . ترکیه در دوره قبلی انتخابات در عراق علیرغم اینکه پایه های تاسیس العراقیه را با محوریت ضد شیعی در خاک خویش پی ریزی کرد اما هیچ وقت نتوانست خواب حاکمیت العراقیه را بر عراق عملی شده ببیند.

یاسین مجید یکی از مشاورین مطبوعاتی نوری مالکی نخست وزیر عراق در خصوص طرح سلب رای اعتماد از نوری مالکی به نگارنده این ستون گفت که هنگامی که طرح مذکور توسط برخی گروههای عراقی در جریان بود اردوغان در دیدار با یکی از مقامات کشورهای منطقه تاکید می کند که قبل از اینکه از سقوط سوریه حرف بزند بهتر است از سقوط نوری مالکی در عراق حرف بزند.

اینها بخشی از سیاستهای ترکیه در گذشته نه چندان دور منطقه یوده است که نشان می دهد ترکیه نتوانسته است موفق عمل بکند و در برخی از مواقع سیاست به صفر رساندن مشکلات ترکیه با کشورهای منطقه به بالا بردن تنش بااین کشورها تغییر مسیر داده است.از این رو می توان گفت با تغییر رویکرد ترکیه نسبت به تحولات منطقه نوعی گرایش برای تشکیل ائتلافی نوین در منطقه درحال شکل گیری است.

اپیزود دوم – سفر مالکی به تهران

نوری مالکی نخست وزیر عراق هفته گذشته سفری به تهران داشت و با مقامات جمهوری اسلامی ایران در تهران دیدار و گفتگو نمود.در این دیدارها بر توسعه روابط بازرگانی و اقتصادی با بغداد تاکید شد و به نوعی می توان گفت دول مالکی توانست بار دیگر حمایت تهران را برای حفظ ثبات سیاسی و اقتصادی این کشور دریافت کند. بخصوص که دولت مالکی در سالهای بحران سوریه در معرض تهدید شدید تروریسم جهانی قرار گرفت و در این راه قربانی های زیادی داد. تغییر شکل و تغییر فعالیت القاعده درعراق و سوریه نشان می دهد که تروریسم القاعده و تکفیری ها بشدت زیرساختهای اقتصادی و سیاسی عراق را هدف قرار داده است .

اگر تا دیروز القاعده عراق تنها دولت اسلامی عراق نام داشت امروز این تروریسم به دولت اسلامی عراق و شام تغییر نام و شکل داده و با حمایتهای شدید مالی کشورهای عربی تمام توان خود را بکار بسته است که با ورود به یک جنگ نیابتی منطقه را ناامن سازد و ساختارهای کنونی دولت را در عراق و سوریه به چالش بکشد.لذا سفر نوری مالکی به تهران قبل از اینکه تایید نخست وزیری دوباره نوری مالکی برای بعد از انتخابات سال 2014 باشد نوعی تفاهم منطقه ای برای ضرورت تشکیل یک جبهه واحد ضد تروریسم بود.

اپیزود سوم – کردستان عراق

اگر تا دیروز کشورهای منطقه حول موضوع کردهای عراق تشکیل جلسه می دادند امروز کردها در عراق خود تبدیل به یکی از بازیگران این ائتلافهای منطقه ایی شده اند.کردستان عراق در حوزه اقتصاد و انرژی آنقدر برای ترکها اهمیت پیدا کرده است که ترکیه بخواهد به هر قیمتی شده این توافق استراتژیک را حفظ بکند بدون اینکه بخواهد با بغداد و تهران روابطش تیره شود. ضمن اینکه به نظر می رسد ترکیه بخواهد از کردهای عراق بعنوان بازیگر فعال جهت حل مشکلات خود با کردها در داخل ترکیه نیز بهره بگیرد.

درخصوص روابط کردها با ایران نیز می بایستی به سفر هیاتهای اخیر جمهوری اسلامی ایران به کردستان عراق اشاره کرد که سبب شد کردها بعد از انتخابات پارلمانی اخیر در کردستان عراق دچار تشتت و چند دستگی نشوند .نقش ایران در ایجاد ثبات در منطقه به نظر می رسد خشم تروریسم جهانی را نیز سبب شده است و می کوشد به هر نحو ممکن این منطقه را نیز تهدید کرده و به چالش بکشد.شاید نمونه جدی این حملات را بتوان حمله اخیر به کرکوک از سوی داعش( دولت اسلامی عراق و بلاد شام ) ذکر کرد که کوشید این هشدار را به کردها بدهد که وارد بازیهای غیر عربی نشوند .هرچند می بایستی به حملات ماههای گذشته گروههای تروریستی به اربیل و آکری هم اشاره کرد که بخشی از این تلاشها در نطفه توسط نیروهای امنیتی کردستان عراق خفه شد.

توجه جمهوری اسلامی ایران را نه تنها در تلاش زاید الوصف هیات ایرانی برای حفظ امنیت داخلی کردستان عراق دید بلکه می بایستی به سرامد این سفرها و تلاشها اشاره کرد که در سخنان مقام معظم رهبری در دیدار با نوری مالکی نمود پیدا کرد هنگامی که معظم له در سخنانش از حال جلال طالبانی رئیس جمهور عراق پرسید که بیماری اجازه نداده است به صحنه سیاسی عراق بازگردد. بدون شک این پیام بزرگی برای رهبران کرد عراقی است که خود را در کنار ایران می بینند و تاکیدی است بر توجه جمهوری اسلامی ایران در عالیترین سطح به نقش کردها در منطقه که قابل تقدیر و ستایش و بازگویی است.از این رو می توان درک کرد که کردها در سیاست های جمهوری اسلامی ایران نقش محوری و مثبتی دارند و می توانند به عنوان یکی از اضلاع بسیار مهم ائتلاف جدید منطقه در راستای مبارزه با تروریسم جهانی نقش آفرینی کنند.

از سوی دیگر برای بغداد نیز بسیار مهم است که کردها در کنار شیعیان محافظ ائتلاف شیعی و کردی باشند اگرچه برخی از رهبران کرد عراقی همواره تاکید کرده اند که اگر مشکلات و اختلافاتی هم با نوری مالکی نخست وزیر عراق داشته اند به معنای مشکل کردها با ائتلاف شیعی نیست.از این روست می بینیم که کردستان عراق بازیگر مهمی از ائتلاف جدید منطقه ایی است که می رود جبهه واحدی علیه تروریسم جهانی و توسعه این تروریسم در منطقه تشکیل دهد.

اپیزود چهارم – جمهوری اسلامی ایران

تمامی این رایزنی ها با محوریت جمهوری اسلامی ایران در منطقه در حال شکل گیری است و این همان نقش ایران در مبارزه با تروریسم بین المللی است که بیشتر از هر زمانی کمر به از بین بردن امنیت و آرامش در منطقه گرفته است. از این روست می بینیم توانمندی ایران در منطقه نه برخواسته از تشویق گروههای جهادی به مبارزه مسلحانه بلکه نشات گرفته از تشویق بازیگران منطقه ای در هر قالبی برای ایجاد سپر دفاعی در مقابل تروریسم است.