بررسی جامع وضعیت انرژی و ذخایر نفت و گاز در جمهوری آذربایجان

بولتن نیوز_ صفحه انرژی به نقل از شانا، در این گزارش سعی شده تا با مروری به بخشهای مختلف انرژی در جمهوری آذربایجان، وضعیت کنونی و چشم انداز آینده این کشور در بخش نفت و گاز مورد بررسی قرار گیرد.

جمهوری آذربایجان با مساحتی حدود ٨٦ هزار و ٦٠٠ کیلومتر مربع و با جمعیتی بالغ بر ٩ میلیون و ٥٩٠ هزار نفر ( جولای ٢٠١٣ ، اداره اطلاعات و آمار آمریکا) ، بزرگترین کشور قفقاز و در گذرگاه اروپا و آسیای جنوب غربی و در کنار دریای خزر است. پایتخت آن باکو است.
آذربایجان دارای میراث فرهنگی باستانی و تاریخی و کشوری با اکثریت جمعیت مسلمان است. جمهوری دمکراتیک آذربایجان که در ۱۹۱۸ تاسیس شد، در ۱۹۲۰ به اتحاد  جماهیر شوروی ضمیمه شد. آذربایجان در سال ۱۹۹۱ استقلال خود را بازیافت. جمهوری خودمختار نخجوان که از خاک اصلی جمهوری آذربایجان جدا مانده و استان خودمختار قره‌باغ کوهستانی نیز واحدهای فدرال جمهوری آذربایجان هستند.
کشورهای ایران در جنوب، ارمنستان و ترکیه در غرب، گرجستان در شمال غربی و روسیه در شمال، همسایگان جمهوری آذربایجان محسوب می‌شوند؛ همچنین این کشور دارای مرز آبی با کشورهای ترکمنستان و قزاقستان در کنارهٔ دریای خزر است.

تولید ناخالص داخلی آذربایجان در سال ٢٠١٢ با رشد ٢,٢ درصدی، بالغ بر ٦٨.٨ میلیارد دلار گزارش شده است. در این سال، بخش کشاورزی ٦ درصد، بخش صنعت ٦٣.٨ درصد و بخش خدمات ٣٠.٢ درصد از سهم تولید ناخالص داخلی این کشور را به خود اختصاص داده است.
حجم کل صادرات آذربایجان در سال ٢٠١٢، چیزی بالغ بر ٦٠,٩٦ میلیارد دلار و واردات این کشور حدود ١٠.٠٦ میلیارد دلار اعلام شده است.
درآمدهای بودجه آذربایجان در سال ٢٠١٢، بالغ بر ٢٢ میلیارد دلار و مصارف بودجه ای آن ٢١,٧ میلیارد دلار اعلام شده و بدهی خارجی این کشور تا ٣١ دسامبر ٢٠١٢، حدود ٧.٦٠٨ میلیارد دلار گزارش شده است.
آذربایجان یکی از قدیمی ترین تولید کنندگان نفت در جهان است. توسعه نفت و گاز و صادرات آن از جمله عوامل موثر در رشد اقتصادی آذربایجان است و این کشور رابه یکی از تامین کننده های مهم بازار انرژی اروپا تبدیل کرده است. اقتصاد جمهوری آذربایجان شدیدا وابسته با صادرات انرژی است به طوری که برابر آمارهای صندوق بین المللی پول، صادرات نفت و گاز، حدود ٩٠ درصد از صادرات این کشور را به خود اختصاص می دهد.

در سال ٢٠١٠، گاز طبیعی ٦٦ درصد و نفت ٣١ درصد از کل مصرف انرژی داخلی آذربایجان را به خود اختصاص داده است. انرژی آبی نقش حاشیه ای را در تامین تقاضای داخلی انرژی این کشور به عهده دارد.

نفت
برابر آمار منتشره از سوی مجله بین المللی نفت و گاز (Oil and Gas Journal)، تا پایان ژانویه ٢٠١٣، ذخایر اثبات شده نفت خام آذربایجان در حدود ٧ میلیارد بشکه تخمین زده شده است.
یه گزارش سازمان مطالعات انرژی ایالات متحده، مجموع تولید نفت آذربایجان در سال ٢٠١٢ حدود ٩٣٠ هزار بشکه در روز اعلام شده است که از این مقدار حدود ٨٥ هزار بشکه در روز جهت مصارف داخلی مورد استفاده قرار گرفته است. این کشور در سال ٢٠١٢، در بین ٢٠ صادر کننده بزرگ نفت جهان قرار گرفت.

اولین کارخانه پارافین در جهان، درسال ١٨٢٣ میلادی در آذربایجان افتتاح شد و اولین میدان نفتی در این کشور در سال ١٨٤٦، حفر شده است. اولین سایت دریایی آذربایجان مربوط می شود به میدان نفتی " نفت داشلاری" در آبهای کم عمق دریای خزر که هنوز هم از آن نفت استخراج می شود.
بزرگترین حوزه های هیدرو کربنی آذربایجان در بخش دریایی این کشور و در دریای خزر قرار گرفته است، به خصوص میدان " آذری چراغ گونشلی" که در سال ٢٠١٢ بیش از ٨٠ درصد از کل تولید نفت این کشور را به خود اختصاص داده است. این میدان با ذخیره ای حدود ٥ میلیارد بشکه نفت بزرگترین میدان نفتی آذربایجان است که بیشترین ذخایر نفتی این کشور را در خود جای داده است.
آذربایجان به طور خالص یکی از صادر کنندگان عمده نفت خام است، اما این کشور مقداری نفت خام از ترکمنستان و قزاقستان وارد می کند.

بخش سازمانی
اگر چه شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (the State Oil Company of Azerbaijan Republic - SOCAR )، همه بخشهای نفت این کشور را در اختیار دارد ، اما این شرکت تنها ٢٠ درصد از تولید نفت آذربایجان را انجام می دهد و ٨٠ درصد باقی مانده توسط شرکتهای نفتی بین المللی تولید می شود.
تقریبا بلافاصله بعد از استقلال آذربایجان از شوروی سابق، این کشور اجازه مشارکت خارجی در بخش نفت را صادر کرد و موافقت نامه های مشارمت در تولید را با شرکتهای بین المللی نفت به امضا رساند.
شرکت دولتی نفت آذربایجان که در حدود ٢٠ درصد از تولید نفت این کشور را انجام می دهد، مسئولیت اکتشاف و تولید نفت و گاز طبیعی در آذربایجان، مدیریت دو پالایشگاه، راهبری سیستم های خط لوله و مدیریت صادرات و واردات نفت و گاز طبیعی این کشور را بر عهده دارد.

اکتشاف و تولید
تولید نفت در آذربایجان از ٣١٥ هزار بشکه در روز در سال ٢٠٠٢ به یک میلیون بشکه در روز در سال ٢٠١٠ افزایش یافته است. با این حال تولید از آن زمان به بعد به ٩٣٢ هزار بشکه در روز در سال ٢٠١٢ کاهش نشان می دهد.
آمارهای ماهیانه از جولای ٢٠١٣ نشان می دهد که روند کاهش تولید آذربایجان همچنان ادامه دارد و در هفت ماه نخست سال جاری میلادی به متوسط ٩١٠ هزار بشکه در روز سقوط کرده است. بنا به پیش بینی های سازمان مطالعات انرژی آمریکا، تولید نفت جمهوری  آذربایجان در سال ٢٠١٤ به حدود ٨٥٠ هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت.

میدان نفتی "آذری چراغ گونشلی" به عنوان میدان اصلی تولید نفت آذربایجان بالغ بر ١٦٧ مایل مربع را پوشش می دهد و در ٦٢ مایلی شرق باکو در دریای خزر واقع شده است. انتظارها بر این بود که تولید نفت از این میدان به یک میلیون بشکه در روز بالغ شود اما در دو سال گذشته و به دلیل اتفاقات غیر قابل پیش بینی در تولید به اهداف تعیین شده نرسیده است و برخی مشکلات فنی نیز منجر به کاهش میزان تولید از این میدان شده است.
آذربایجان به وسیله اجرای یک عملیات توسعه ای به نام پروژه نفت چراغ (Chirag Oil Project the - COP)، در نظر دارد نسبت به افزایش تولید و بازیافت نفت از میدان " آذری چراغ گونشلی" (Azeri Chirag Guneshli – ACG)، از طریق یک میدان جدید دریایی اقدام کند.
با توجه به گزارشهای BP انتظار می رود پروژه نفت چراغ ( COP ) در اواخر سال ٢٠١٣ و با حداکثر ظرفیت ٣٦٠ هزار بشکه در روز راه اندازی شود.

صادرات نفت
صنعت نفت آذربایجان با ساخت خط لوله نفت باکو_ تفلیس_ جیحان ( BTC - Baku-Tbilisi-Ceyhan ) دگرگون شد و این خط لوله پتانسیلهای نفت این کشور برای صادرات را متحول کرده است. این کشور به طور عمده صادر کننده نفت خام و میعانات گازی است و در بخش فراورده های نفتی نیز، صادرات اندکی انجام میدهد.
صادرات سوخت مایع آذربایجان در سال ٢٠١٢ بالغ بر ٨٥٠ هزار بشکه در روز گزارش شده است و مقایسه این حجم از صادرات با آمارهای سال ٢٠١١ حاکی از کاهش ٧ درصدی در این بخش است. صادرات نفت آذربایجان در سال ٢٠١٠ با ٩٦٧ هزار بشکه در روز به اوج خود رسید، اما پس از این سال همراه با کاهش تولید، صادرات این کشور نیز هر سال کاهش یافته است.

اگر چه آذربایجان به طور عمده صادر کننده نفت خام و میعانات گازی است اما این کشور در مقیاس پایین نسبت به صادرات فراورده های نفتی شامل؛ دیزل، بنزین و سوخت جت به کشورهای همسایه، ار جمله روسیه و گرجستان مبادرت می کند.
حدود ٨٠ درصد از صادرات نفت آذربایجان از طریق سه خط لوله صادراتی و مابقی آن به وسیله کامیون و راه آهن انجام می شود.

خطوط لوله انتقال نفت:
Normal ٠ false false false EN-US X-NONE AR-SA MicrosoftInternetExplorer٤

خط لوله باکو_تفلیس_جیحان

خط لوله باکو_تفلیس_جیحان (  Baku_tbilisi_ceyhan ؛  BTC )که فعالیت آن از سال ٢٠٠٦ آغاز شده است با ظرفیت یک میلیون بشکه در روز و با طول ١١٠٠ مایل ( حدود ١٧٦٠ کیلومتر)، نفت را از ترمینال سنگچال در نزدیکی باکو و از طریق آذربایجان، گرجستان و ترکیه به بندر جیحان در مدیترانه منتقل می کند و از آنجا نفت به وسیله تانکر به بازارهای جهانی حمل می شود.

خط لوله باکو_نووروسییسک
خط لوله باکو_نووروسییسک یا خط لوله صادراتی مسیر شمال (NREP - Northern Route Export Pipeline )، با طول ٨٣٠ مایل ( حدود ١٣٢٨ کیلومتر )، دیگر خط لوله انتقال نفت آذربایجان است که با ظرفیت ١٠٠ هزار بشکه در روز و از سال ١٩٩٦ فعالیت آن آغاز شده است.
این خط لوله از ترمینال سنگچال به نووروسییسک روسیه در دریای سیاه اجرا شده است. شرکت دولتی نفت آذربایجان مجری بخش آذربایجان و ترانسنفت مجری بخش روسی این خط لوله است.
به طور مداوم، اختلافاتی در خصوص تعرفه های حمل و نقل به وسیله این خط لوله، بین طرفین وجود داشته است که انتقال نفت از مسیر این خط لوله را با چالشهای خاص خود روبرو کرده است.
پیشنهادهایی برای افزایش ظرفیت این خط لوله از ١٠٠ هزار بشکه به ١٨٠ هزار تا ٣٠٠ هزار بشکه در روز وجود دارد که می تواند به عنوان یکی از عوامل کلیدی برای افزایش هر چه بیشتر تولید نفت از دریای خزر در نظر گرفته شود.

خط لوله باکو_ سوپسا
بیشتر نفت سبک " آذری لایت" از طریق خط لوله باکو_ سوپسا ( Baku-Supsa pipeline )؛ خط لوله مسیر غربی (Western
Route Export Pipeline )، که فعالیت آن از سال ١٩٩٩ آغاز شده است، با طول ٥٢٠ مایل ( حدود ٨٣٢ کیلومتر ) و ظرفیت حدود ١٤٥ هزار بشکه در روز، از باکو به سوپسای گرجستان در دریای سیاه و از آنجا به وسیله تانکر، از طریق تنگه های ترکیه به بازارهای اروپایی حمل می شود.

پایین دستی نفت
برابر آمار منتشره از سوی مجله بین المللی نفت و گاز ( OGJ )، ظرفیت پالایش نفت خام آذربایجان تا ژانویه ٢٠١٣، حدود ٣٩٩ هزار بشکه در روز اعلام شده است.
نفت خام آذربایجان، در داخل این کشور و در دو پالایشگاه باکو با ظرفیت ٢٣٩ هزار بشکه در روز و پالایشگاه جدید باکو با ظرفیت ١٦٠ هزار بشکه در روز، تصفیه می شود.

گاز طبیعی
با راه اندازی میدان گازطبیعی و میعانات گازی شاه دنیز در اواخر سال ٢٠٠٦، جمهوری آذربایجان به یکی از صادر کننده های خالص گاز طبیعی تبدیل شد.
به گزارش مجله بین المللی نفت و گاز ( OGJ )، ذخایر گاز طبیعی اثبات شده آذربایجان تا ژانویه ٢٠١٣ در حدود ٣٥ تریلیون فوت مکعب ( ٩٩١ میلیارد متر مکعب ) تخمین زده می شود که اکثریت قریب به اتفاق آن مربوط به میدان گازی شاه دنیز است.
آذری گاز، یک شرکت تابعه شرکت دولتی نفت آذربایجان، مسئولیت عمده فراوری گاز طبیعی، حمل و نقل، توزیع و ذخیره سازی در بازار داخلی را بر عهده دارد. آذنفت، دیگر شرکت فرعی شرکت دولتی نفت آذربایجان، مسئولیت اکتشاف، توسعه و تولید از میادین قدیمی تر خشکی و میادین گاز طبیعی دریایی را به طور مستقیم با شرکت دولتی نفت آذربایجان بر عهده دارد.

شرکت عملیاتی بین المللی آذربایجان ( AIOC - Azerbaijan International Operating Company )، بزرگترین سرمایه گذار مشترک خارجی مرتبط با شرکت دولتی نفت آذربایجان است. این شرکت درگیر توسعه میادین گاز و نفت آذری چراغ گونشلی ( ACG - Azeri Chirag Guneshli ) و میدان گازی شاه دنیز است.
شرکت استات اویل و BP از بزرگترین کنسرسیومهای فعال در میدان شاه دنیز هستند که هر یک ٢٥,٥ درصد از سهام این میدان را در مالکیت دارند. دیگر سهامداران کنسرسیوم عبارتند از : توتال، لوک اویل، شرکت دولتی نفت آذربایجان (SOCAR ) و شرکت بین المللی نفت ایران ( NICO )؛ هر یک با ١٠ درصد سهام و شرکت نفت ترکیه ( TPAO) با ٩ درصد سهام.

اکتشاف و تولید گاز
میدان شاه دنیز، یکی از بزرگترین میادین گاز طبیعی و میعانات گاز جهان است که در سال ١٩٩٩ کشف شده است.در صورت توسعه کامل این میدان انتظار می رود حد اکثر ظرفیت آن به ٥٦٥ میلیارد فوت مکعب ( علاوه بر ٣١٥ میلیارد فوت مکعب فاز یک ) بالغ شود که آن را به یکی از بزرگترین پروژه های توسعه گاز در جهان تبدیل می کند. انتظار می رود تولید از این فاز توسعه ای از سال ٢٠١٧ آغاز شده و عرضه آن به بازارهای اروپایی در سال ٢٠١٩ صورت گیرد.
توسعه میدان گازی شاه دنیز (Full Field Development – FFD) در حال حاضر در مراحل پایانی مهندسی و طراحی فاز (front end engineering design - FEED ) قرار دارد. انتقال گاز میدان شاه دنیز از دریای خزر به اروپا نیازمند افزایش خطوط لوله موجود و توسعه زیرساختهای لازم است.
با توجه به گزارش BP، به عنوان اپراتور توسعه میدان شاه دنیز، گاز درجای این میدان در حدود ٤٠ تریلیون فوت مکعب ( ١,١٣٣ تریلیون متر مکعب ) تخمین زده می شود که در عمق فلات آبهای دریای خزر ( تا زیر ١٦٠٠ فوتی یا ٤٨٨ متری عمق آب) واقع شده است.
به گزارش اداره گمرک جمهوری آذربایجان، مجموع تولید گاز طبیعی آذربایجان در سال ٢٠١٢ میلادی با ٥,٤ درصد کاهش به ١٧.٢ میلیارد مترمکعب ( حدود ٤٧ میلیون متر مکعب در روز) رسیده است.
همچنین، برابر اعلام مرکز مطالعات انرژی آمریکا، تولید و مصرف گاز طبیعی خشک آذربایجان در سال ٢٠١١ به ترتیب بالغ بر ١٧,٩ میلیارد متر مکعب (حدود ٤٩ میلیون متر مکعب در روز ) و ٤٤٤ میلیارد فوت مکعب ( حدود ٣٤.٥ میلیون متر مکعب در روز ) گزارش شده است.
در سه ماهه اول سال ٢٠١٣، از میدان شاه دنیز، روزانه ٩٥١ میلیون فوت مکعب( حدود ٢٧ میلیون متر مکعب ) گاز و بالغ بر ٥٥ هزار و ٣٠٠ بشکه میعانات گازی تولید شده است.
به گزارش BP، از آغاز تولید از میدان شاه دنیز در اواخر سال ٢٠٠٦ تا پایان سه ماهه نخست سال ٢٠١٣، حدود ١,٤ تریلیون فوت مکعب ( ٣٩.٦ میلیارد متر مکعب ) گاز طبیعی و ٨٥ میلیون بشکه میعانات گازی از این میدان به بازار های جهانی صادر شده است.
تقریبا تمام گاز طبیعی آذربایجان از دو میدان دریایی آذری چراغ گونشلی و شاه دنیز تولید می شود. تولید از میدان گاز طبیعی و میعانات گازی شاه دنیز از اواخر سال ٢٠٠٦ آغاز شده است.

صادرات گاز طبیعی
کشف و توسعه میدان گازی شاه دنیز به همراه راه اندازی خط لوله جنوب قفقاز (SCP - South
Caucasus Pipeline )، جمهوری آذربایجان را به یکی از صادر کنند گان خالص گاز طبیعی از سال ٢٠٠٧ تبدیل کرده است. این کشور تا پیش از این زمان یکی از وارد کنندگان گاز طبیعی از روسیه بوده است.
صادرات گاز آذربایجان عمدتا به وسیله خط لوله جنوب قفقاز انجام شده است.
بخش دیگر گاز طبیعی آذربایجان از طریق خط لوله گازی-مگومد-موزدک و خط لوله باکو-آستارا به ترتیب به روسیه و ایران حمل می شود.
بیشتر گاز طبیعی آذربایجان عازم مقصد ترکیه است، اما حجم کوچکی از آن از طریق ترکیه، مجددا به یونان صادر می شود.
به گزارش اداره گمرک جمهوری آذربایجان ، صادرات گاز طبیعی آذربایجان در سال ٢٠١٢ در قیاس با سال پیش از آن با ١,٤ درصد کاهش به ٦.٩٩ میلیارد مترمکعب ( حدود ١٩ میلیون متر مکعب در روز ) رسیده است.

خطوط لوله گاز
خط لوله قفقاز جنوبی (SCP - South Caucasus Pipeline )
خط لوله قفقاز جنوبی، مجرای اصلی صادرات گاز طبیعی آذربایجان است که با عنوان خط لوله باکو_تفلیس_ارزروم نیز شناخته می شود. این خط لوله ٤٢٩ مایلی ( حدود ٦٩٢ کیلومتری ) و ٤٢ اینچی با ظرفیت انتقال ٣٠٠ میلیارد فوت مکعب درسال ( حدود ٢٣,٣ میلیون متر مکعب در روز) به موازات خط لوله نفتی باکو_تفلیس_جیحان Baku-Tbilisi-Ceyhan) ؛ BTC) و تا قبل از ارزروم قراردارد و از سال ٢٠٠٧ صادرات گاز طبیعی را آغاز کرده است.
برابر گزارش منتشره از سوی بلومبرگ ( آپریل ٢٠١٣)، به گفته کریستین گیدیسلی، مدیرعامل شرکت توتال در آذربایجان، شرکای میدان گازی شاه‌دنیز قصد دارند ظرفیت انتقال گاز خط لوله ٦٩٢ کیلومتری قفقاز جنوبی را که پایانه سانگاچال در نزدیکی باکو را از مسیر گرجستان به شهر شرقی ترکیه ارزوروم متصل می کند، سه برابر کنند.
مدیرعامل شرکت توتال یادآور شده است: افزایش ظرفیت انتقال گاز این خط لوله پیش از طرح توسعه فاز دوم میدان گازی شاه‌دنیز در سال ٢٠١٧ تکمیل خواهد شد.

خط لوله گازی_ماگومد_مزدک (Gazi-Magomed-Mozdok Pipeline)
این خط لوله ١٥٠ مایلی ( ٢٤٠ کیلو متری )، تحت موافقتنامه بین گازپروم و شرکت نفت آذربایجان که در سال ٢٠٠٩ به امضا رسانده اند، گاز طبیعی را از آذربایجان به روسیه منتقل می کند. تا قبل از سال ٢٠٠٧، این خط لوله گاز طبیعی را از روسیه به آذربایجان انتقال می داد ، اما به موجب توافقنامه سال ٢٠٠٩، جریان معکوس گاز امکانپذیر شد و صادرات گاز از طریق این خط لوله به روسیه از سال ٢٠١٠ با حدود ٣٥ میلیارد فوت مکعب در سال ( ٢,٧ میلیون متر مکعب در روز ) آغاز شد.

خط لوله باکو_آستارا ( Baku-Astara Pipeline )
در نتیجه تنش بین آذربایجان و ارمنستان، آذربایجان مبادله گاز طبیعی با ایران را از سال ٢٠٠٦ آغاز کرد. بر این اساس آذربایجان از طریق خط لوله باکو_ آستارا، نسبت به انتقال گاز به ایران مبادرت می کند و سپس ایران از طریق خط لوله ٣٠ مایلی سلماس_ نخجوان نسبت به انتقال گاز به نخجوان اقدام می کند.
نخجوان به دلیل دور افتادن از سرزمین اصلی آذربایجان ( به دلیل وجود خاک سرزمینی ارمنستان)، یه خط لوله سراسری این کشور وصل نشده است. مطابق با یک قرارداد ٢٥ ساله گاز طبیعی بین ایران و جمهوری آذربایجان که در سال ٢٠٠٤ بین مسئولان انرژی تهران و باکو امضا شد، ایران روزانه نزدیک به دو میلیون مترمکعب گاز تحویلی از آذربایجان را از طریق مرز آستارا به نخجوان سوآپ می‌کند. حق کمیسیون ایران برای این حمل و نقل ١٥ درصد اعلام شده است.

پروژه‌های آتی خطوط لوله انتقال گاز آذربایجان
تعدادی خط لوله جدید در آذربایجان طی سال‌های گذشته پیشنهاد شده که تقریباً تمامی آنها به توسعه میدان گازی شاه دنیز وابسته هستند. در این بین برخی از پروژه های مطرح شده مانند خط لوله ناباکو، صحبتهای زیادی را به دنبال داشته ولی نتیجه ای در پی نداشته است. اما تصور می شود سه پروژه از پروژه های ارائه شده توسط کنسرسیوم شاه دنیز، قابلیت تداوم و اجرا را داشته باشند.

گزینه های پیشنهادشده عبارتند از:
توسعه خط لوله قفقاز جنوبی (the South Caucasus Pipeline )
در این طرح، یک خط لوله جدید، موازی با خط لوله موجود، در سرتاسر آذربایجان و گرجستان و همچنین دو ایستگاه افزایش فشار جدید در گرجستان افزوده خواهد شد. پس از این قرار است ظرفیت این خط لوله به بیش از ٧٠٠ میلیارد فوت مکعب در سال ( حدود ٥٤,٣ میلیون متر مکعب در روز ) افزایش پیدا کند. این خط لوله گاز طبیعی، در مرز گرجستان و ترکیه به خط لوله ترانس آناتولی و ترانس آدریاتیک متصل خواهد شد.

ساخت خط لوله گاز ترانس آناتولی (TANAP - Trans Anatolian Natural Gas Pipeline )
خط لوله گاز ترانس آناتولی قرار است گاز طبیعی میدان شاه دنیز را از طریق ترکیه منتقل کند. این خط لوله ٥٦ اینچی از مرز گرجستان و ترکیه به مرز ترکیه و یونان اجرا خواهد شد.
خبرگزاری آذری آپا به نقل از مطبوعات ترکیه، با اشاره به توافقات حاصله بین دولتین آذربایجان و ترکیه و آماده شدن بستر حقوقی لازم برای آغاز مراحل اجرائی طرح ، زمان شروع عملیات ساخت بخشی از خط لوله تاناپ که قرار است از اراضی ترکیه عبور کند را سال جاری میلادی ( ٢٠١٣) اعلام کرده است.
پیش بینی می شود عملیات احداث خط لوله تاناپ بین سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ به پایان برسد . در مرحله اول، ظرفیت انتقال این خط لوله ۱۶ میلیارد متر مکعب در سال خواهد بود و در سال ۲۰۲۳ به ۲۳ میلیارد و در سال ۲۰۲۶ به ۳۱ میلیارد مترمکعب افزایش خواهد یافت.
بر پایه این گزارش ، میزان گاز صادراتی از طریق این خط لوله به اروپا در مرحله نخست فعالیت آن ۱۰ میلیارد متر مکعب از ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز انتقالی از طریق این خط لوله در نظر گرفته شده و ۶ میلیارد متر مکعب باقیمانده نیز صرف تامین نیاز داخلی ترکیه خواهد شد.
به نوشته این رسانه آذری، در حال حاضر سهم شرکت دولتی نفت آذربایجان در این طرح ۸۰ درصد و سهم ترکیه ۲۰ درصد است، ولی جمهوری آذربایجان قصد دارد ۲۹ درصد از سهام خود در این طرح را به شرکتهای بی پی، استات اویل و توتال واگذار نماید.
خط لوله تاناپ قرار است گاز منطقه شاهدنیز -۲ جمهوری آذربایجان را به ترکیه و از طریق این کشور به اروپا انتقال دهد.

خط لوله ترانس آدریاتیک (TAP - Trans Adriatic Pipeline )
خط لوله ترانس آدریاتیک، گاز طبیعی صادراتی آذربایجان را از طریق یونان و آلبانی به ایتالیا حمل می کند. شرکت BP در ژوئن سال ٢٠١٣، اعلام کرد که کنسرسیوم شاه دنیز، خط لوله ترانس آدریاتیک را برای ارائه سالانه حدود ٣٥٠ میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی ( حدود ٢٧ میلیون متر مکعب در روز ) به اتحادیه اروپا انتخاب کرده است. خط لوله گازی تاپ به طول ٨٠٠ کیلومتر قرار است در سال ٢٠١٧ به بهره‌برداری برسد
به گزارش خبرگزاری ترند در ٢٨ ژوئن ٢٠١٣، سهامداران تاپ عبارتند از: شرکت های "آکسپو" سوئیس (%٤٢,٥)، "استات اویل" نروژ (%٤٢.٥) و "ای. او ان" آلمان (١٥%). این خط لوله قرار است به خط لوله ترانس آناتولی در مرز ترکیه با یونان متصل شود.
خط لوله تاپ که هزینه آن ٧ تا ١٠ میلیارد دلار برآورد می شود قرار است با گذشتن از یونان، آلبانی و گذشتن از دریای آدریاتیک به سواحل جنوبی ایتالیا برسد. امتداد این خط لوله به اروپای غربی خواهد بود.
قبلا قرار بود خط لوله نابوکو گاز جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، ایران و عراق را به اروپا منتقل کند، اما با تحریم های غرب عملا اعلام شد که گاز ایران از فهرست تامین کننده های بالقوه گاز این پروژه حذف شد.
ماه مه سال ٢٠١٢، تغییراتی در ساختار اولیه خط لوله نابوکو اعمال شد، بدین معنی که گاز حوزه خزر با گذشتن از جمهوری آذربایجان و گرجستان به مرز ترکیه انتقال داده می شود.
بخش ترکیه این پروژه که از مرز گرجستان شروع می شود خط لوله "ترانس آناتولی" (تاناپ) نام دارد که با مشارکت شرکت سوکار و بوتاش ترکیه احداث خواهد شد. قرار شد خط لوله تاناپ به یکی از خطوط لوله "نابوکوی غربی" یا "ترانس آدریاتیک" در مرز ترکیه با اروپا متصل شود.
قرار است در مرحله اول در سال ۲۰۱۷ حدود ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز از فاز دوم میدان شاه دنیز جمهوری آذربایجان به ترکیه منتقل شود. ترکیه ۶ میلیارد متر مکعب از این گاز را خریده و ۱۰ میلیارد باقی مانده را به خط لوله تاپ تزریق خواهد کرد. در مرحله بعدی حجم گاز ارسالی از جمهوری آذربایجان به اروپا به ۲۰ میلیارد متر مکعب در سال خواهد رسید. ایران ۱۰ درصد در میدان شاه دنیز آذربایجان سهم دارد.
میدان شاه دنیز جمهوری آذربایجان که فاز اول آن با تولید سالانه هشت میلیارد و ۶۰۰ میلیون متر مکعب گاز چندین سال است که     راه اندازی شده، قرار است فاز دومش با ظرفیت تولید ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز، در سال ۲۰۱۷ افتتاح شود و کل گاز تولیدی این میدان یک تریلیون و ۲۰۰ میلیارد متر مکعبی، تا پنج سال آینده به ۲۵ میلیارد متر مکعب برسد.

نویسنده گزارش : پیمان جنوبی

منابع:
مرکز مطالعات انرژی آمریکا Last Updated: September ١٠, ٢٠١٣
اداره اطلاعات و آمار آمریکا
مجله بین المللی نفت و گاز (Oil and Gas Journal- OGJ)
شرکت BP
شبکه اطلاع رسانی نفت و انرژی _ شانا
پایگاه خبری بلومبرگ
خبرگزاری ترند آذربایجان
خبرگزاری آذری آپا
ویکی پدیا