جذاب کردن دیالوگ سریال‌ها با الفاظ زشت، به چه قیمتی؟

گروه فرهنگی ـ سیدمجتبی نعیمی: احتمالا داستان "پیش نماز و نمازگزاران" را شنیده‌اید. اینکه پیش نماز، هر کاری سر نماز انجام دهد، نمازگزاران هم طبیعتا آنرا انجام داده و بعد از مدتی، به سطح کیفیت عمل انجام شده بسنده نکرده و شدت عمل‌شان را بیشتر می‌کنند. حال چه آن رفتار، پسندیده باشد چه ناپسند. یعنی اگر آن عمل منفی هم باشد، پیروان یک پیشوا بعد از مدتی، نه تنها آن رفتار را تکرار می‌کنند که معمولا از باب کاسه‌ی داغ‌تر از آش، دچار افراط نیز می‌شوند.


به گزارش بولتن نیوز، این قضیه، شده است حکایت رسانه‌ی ملی ما و مخاطبانش. انگار مدیران و تهیه‌کنندگان این سازمان معظم، گاهی وقت‌ها یادشان می‌رود که چه خوب و چه بد، در هر صورت ایشان به عنوان یک مرجع فرهنگی در جامعه شناخته می‌شوند و هر تبیلغ مستقیم و غیرمستقیمی که انجام دهند، این قابلیت را دارد که در بین مردم پخش شده و تبدیل به تکرار و عادت شود. زیرا خیلی‌ها هستند که رسانه‌ی ملی را حجت صحت و سقم یک رفتار می‌دانند و عمل‌شان را با رفتارهای نمایش داده شده در آن تطبیق می‌دهند.


حالا فکر کنید یکبار پای تلویزیون نشسته‌اید و با خانواده در حال تماشای یک سریال هستید. همه چیز دارد خیلی خوب پیش می‌رود که ناگهان، می‌زند و از دهن یکی از بازیگران حرفی بیرون می‌آید که نه در شأن رسانه‌ی ملی‌ست و نه در شأن شما و خانواده‌ی‌تان. تنها کافی‌ست یک بچه‌ی خردسال در بین‌تان باشد تا قضیه بغرنج‌تر شود. یک دفعه می‌بینید که فرزند خردسال‌تان، با لبخندی بر لب در حال تکرار چندباره‌ی همان کلمه‌ی زشتی‌ست که از تلویزیون پخش شده و چون تا به حال نشنیده، فکر می‌کند چیز تازه‌ای یاد گرفته.


این ماجرا در شبکه‌های مختلف تلویزیون چندین بار تکرار شده و آخرین بارش، همین چند شب پیش بود که در سریال "اولین انتخاب" رخ داد. سریالی که از شبکه‌ی تهران پخش می‌شود و با وجود فراگیری گیرنده‌های دیجیتال، مسلما خیلی‌ها در سراسر کشور آنرا می‌بینند. بماند که چه کلمه‌ای در کدام صحنه پخش شد، چون تکرار آن در شأن رسانه‌ی ما و مخاطبانش نیست. اما با وجود این همه تذکری که در طول چند سال اخیر به ساخت سریال‌های تلویزیونی داده شده است، دیدن دوباره‌ی نکات تذکر داده شده جای تعجب دارد.

اما نمایش و پخش کلمات دور از هنجارهای جامعه در سریال "اولین انتخاب" تنها نقدی نیست که به آن وارد است. متأسفانه اشکال بزرگتری هم می‌توان به این سریال گرفت که این اشکال نیز، در طول سال‌های گذشته به مدیران و برنامه‌سازان صدا و سیما تذکر داده شده است و آن، پرهیز از پرداخت تکراری به موضوعات تکراری‌ست. به عبارت دیگر، اگر مجموعه‌ی سریال‌های ساخته شده در این سی و اندی سال را از نظر موضوعی، تحلیل محتوا کنیم، به چند الگوی محدود می‌رسیم که در قالب‌های گوناگون بازتولید شده‌اند.


فقط کافی‌ست یک مدل گُل کند، مثل پایتخت. بعد می‌بینی که یک و دو و سه‌ی آن ساخته می‌شود. تازه چند سریال و فیلم تلویزیونی دیگر هم از سر آن می‌سازند. مثل همین سریال دودکش که برخی از برخی آیتم‌های پایتخت بهره برده بود.

و حالا سریال "اولین انتخاب" که نگاهی از سر طنز دارد به مقوله‌ی ازدواج. با اینکه به نظر خیلی از منتقدان رسانه‌ی ملی، هنوز سریالی قوی در خصوص مقوله‌ی ازدواج در سیمای جمهوری اسلامی ساخته نشده است که ابعاد مختلف آنرا بررسی کند، به نظر می‌رسد ساخت چنین سریال‌هایی تنها به خاطر سرگرمی تلقی کردن تلویزیون دیدن است و پر کردن آنتن. در حالی که می‌شد بسیاری از مشکلات اقتصادی، باورهای غلط موجود درباره‌‌ی ازدواج و مسائل بعد از تشکیل خانواده را با استفاده از زبان طنز مورد نقد و بررسی قرار داد.


شاید برنامه‌سازان رسانه‌ی ملی خیلی به این حرف‌ها گوش ندهند و راه خودشان را طی کنند، اما ما هم وظیفه‌ی رسانه‌ای خود را انجام می‌دهیم و اگر هزارتا سریال تکراری دیگر هم ساخته شود، از نقد کردن آنها دست برنمی‌داریم. زیرا باید در جایی این مشکلات بیان شود و وقتی خود رسانه‌ی ملی دست به "خود تشویقی" می‌زند و از نقد درون سازمانی جدی هم خبری نیست، مسلما نوبت مطبوعات و رسانه‌های دیجیتال می‌رسد.

به امید تحول جدی در برنامه و سریال‌سازی سیمای جمهوری اسلامی...