طرحی برای استقلال و مردمی‌سازی بانک مرکزی

بولتن نیوز: علی رشیدی در این طرح عنوان می‌کند که طبق نتیجه‌گیری‌های مطالعات کارشناسی بانک جهانی و صندوق بین المللی پول به کار بردن کلمه "استقلال" که یک مفهوم سیاسی و به معنی استقلال و آزاد بودن از فشارهای خارجی و یا فشارهای خارج از سازمان در اتخاذ تصمیم نسبت به مسائل و امور داخلی و یا مرتبط به خود سازمان است، در مورد بانک مرکزی مفهوم ندارد و بانک مرکزی امور صرفا مربوط به خود نداشته و حوزه اعمال نفوذ و نظارت آن کل کشور است؛ بنابراین همه افراد کشور در عملکرد خوب و یا بد آن مثل تورم و نرخ ارز، سهیم و ذینفعند و باید مطمئن باشند این تصمیمات بر محور منافع ملی و عام اتخاذ می‌شود.

وی همچنین معتقد است که مقامات بانک مرکزی باید افراد غیر سیاسی باشند تا بتوانند دیدی دراز مدت نسبت به آینده اقتصاد کشور داشته و تحت تاثیر ملاحظات سیاسی کوتاه مدت قرار نگیرند اما آزمایش عملی‌تر و واقعی‌تر استقلال یک بانک مرکزی بررسی قوانین و مقررات در چند بخش است.

رشیدی ، تاکید می کند که استقلال می تواند طرز انتصاب و یا انتخاب مقامات بانک مرکزی و مقام انتخاب کننده و یا منصوب کننده آن‌ها، طرز عزل و برکناری مقامات بانک مرکزی همچنین بودجه این بانک و طرز تصویب آن می‌تواند حوزه فعالیت و نظارت بانک مرکزی را تحت تاثیر قرار دهد.

در ادامه به گزیده‌ای از طرح پیشنهادی رییس انجمن اقتصاددانان ایران برای مستقل و مردمی سازی بانک مرکزی اشاره می‌شود.

راه‌حل مستقل سازی بانک مرکزی

منظور از مستقل سازی بانک مرکزی، استقلال آن در اتخاذ سیاست‌های پولی بر مبنای اهداف و وظایف بانک مرکزی طبق قانون پولی و بانکی کشور است و این امر فعلا جزو وظایف شورای پول و اعتباراست و وجود هفت اقتصاددان در ترکیب مجمع عمومی بانک مرکزی اصلا ضرورت ندارد. بانک مرکزی یک شرکت سهامی است که کلیه سهام آن متعلق به دولت (وزارت دارایی)بوده و وزیر امور اقتصادی و دارایی نماینده دولت است.

مجمع عمومی بانک مرکزی

وظیفه اصلی مجمع عمومی بانک مرکزی تصویب چارت سازمانی و مقررات استخدامی، حفظ اموال و دارایی‌های متعلق به عموم، استمرار مدیریت صحیح، داشتن کارکنان شایسته با آموزش های لازم، وجود سیستم حسابداری صحیح و دقیق و روشن و ... است؛ ازاین رو رییس مجمع با توجه به تعلق سرمایه بانک به دولت می‌تواند وزیر امور اقتصادی و دارایی باشد اعضای مجمع عمومی غیر موظف و حداقل سالی دوبار تشکیل جلسه می‌دهند.

ترکیب پیشنهادی برای مجمع عمومی بانک مرکزی (9 نفر):

1-وزیر امور اقتصادی و دارایی (رییس مجمع) نماینده صاحبان سهام

2-رییس کل بانک مرکزی (نایب رییس) رییس هیات عامل

3-نماینده مجلس منتخب کمیسیون اقتصادی

4-نماینده مجلس منتخب کمیسیون برنامه ریزی

5-رییس دیوان محاسبات

6-دادستان کل

7-یک نفر به انتخاب کانون بانک‌های خصوصی و شرکت‌های بیمه

8-یک نفر نماینده اتاق تعاون

9-یک نفر نماینده اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران

تغییرات در شورای پول و اعتبار

آیین نامه شرح وظایف و طرز تشکیل و کار مجمع عمومی بانک مرکزی به تصویب کمیسیون منتخب مجلس شورای اسلامی می‌رسد.

مجموعه وظایف و اختیارات بانک مرکزی تعیین شده توسط قانون و آیین نامه‌ها و مصوبات مجمع عمومی توسط سه هیات، 1-هیات رییسه (هیات عامل) 2- شورای پول و اعتبار 3-هیات نظارت بر موسسات مالی و اعتباری اعمال می‌شود.

ترکیب پیشنهادی برای شورای پول و اعتبار

شورای پول و اعتبار تعیین کننده سیاست‌های پولی و مالی و ارزی کشور است و بر فعالیت بورس، بازارهای اوراق مالی، بانک‌های تجاری و سرمایه‌گذاری و موسسات اطلاعات اعتباری نظارت دارد لذا معرفی کاندیداها (14 نفر) کارشناس و متخصص امور پولی و بانکی ارزی و اعتباری با سابقه بیش ا ز یک دهه و گرایش‌های مختلف تخصصی به شرح ذیل ضرروری است:

1-کانون بانک‌های خصوصی (2 نفر)

2-کانون شرکت‌های بیمه (1 نفر)

3-کارکنان بانک‌ها (2 نفر)

4-اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران (2 نفر)

5-اتاق تعاون (یک نفر)

6-انجمن کشاورزی (1 نفر)

7-اتحادیه‌های کارگری (1 نفر)

8-کانون بازنشستگی کشوری (1 نفر)

9-انجمن مدیران صنایع (1 نفر)

10-انجمن اقتصاددانان (1 نفر)

11-انجمن حسابداران خبره (1 نفر)

این 14 نفر توسط نهادهای مربوط به نهاد ریاست جمهوری پیشنهاد می‌شوند مدت انتصاب اعضای شورای پول و اعتبار هفت سال با امکان انتخاب مجدد برای یک دوره است شورای پول و اعتبار به مجلس پاسخگو است شورای پول و اعتبار از بین خود یک نفر رییس و یک نفر قائم مقام رییس انتخاب می‌نمایند.

ترکیب هیات عامل بانک مرکزی (هیات رییسه هفت نفر)

هیات عامل بانک مرکزی مرکب از هفت نفر است که برای مدت پنج سال برای اجرای مصوبات مجمع عمومی بانک مرکزی، شورای پول و اعتبار و مدیریت نظام پولی بانکی کشور توسط مجلس انتخاب می‌شوند.

در معرفی کاندیداهای هیات عامل بانک مرکزی به مجلس، رییس جمهور می‌کوشد افراد معرفی شده توسط همه نهادهای عمومی، خصوصی و مردمی (NGO) در آن حضور داشته باشند.

شورای نظارت بر موسسات پولی و مالی

شورای نظارت بر موسسات پولی و مالی شامل بانک‌ها موسسات مالی غیر بانکی، بورس‌ها، شرکت‌های بیمه و موسسات اطلاعات اعتباری و بیمه سپرده‌ها است.

با توجه به افزایش تعداد بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری و صندوق‌های وام، پس انداز و گسترش حوزه پوشش و خدمات رسانی و زیاد شدن انواع ریسک‌ها ضرورت ایجاد نهادهای نظارتی و اعمال نقش نظارتی بانک مرکزی در سال های اخیر به سرعت افزایش و اهمیت یافته است.

شورای نظارت مرکب از پنج نفر متخصص است که از بین اعضای شورای پول و اعتبار و هیات عامل بانک مرکزی (سه نفر و دو نفر) توسط خود آن‌ها منصوب می‌شوند.

پیشنهاد شزکت‌های بیمه ای

هدف از شرکت‌های بیمه سپرده‌ها برقراری سیستم بیمه آن ها و تضمین به دارندگان سپرده‌ و پس اندازهاست با توجه به نوع و حجم سپرده ها و نوع موسسات پولی وبانکی ایجاد سه نوع شرکت‌ بیمه پیشنهاد می‌شود.

1-شرکت بیمه حساب‌های جاری بانک‌های بازرگانی

2-شرکت بیمه حساب‌های پس انداز در بانک‌های بازرگانی

3-شرکت بیمه سپرده‌ها در موسسات مالی غیر بانکی