راهنمای خرید روغن موتور

موتور خودرو به عنوان یکی از سریع‌ترین دستگاه‌ها که گاه سرعت چرخش آن به 5000 دور در دقیقه می‌رسد، نیاز شدیدی به چنین روان‌سازهایی دارد.

پیش از هرچیز با معیارهای فیزیکی یک روغن موتور آشنا شوید.

گرانروی
مقاومتی که یک روغن نسبت به جاری شدن به علت اصطکاک داخلی مولکول‌های آن از خود نشان می‌دهد، گرانروی (ویسکوزیته) نامیده می‌شود. گرانروی روغن با تغییر دمای آن، تغییر می‌کند و هر چه روغن گرم‌تر شود گرانروی آن هم کم‌تر می‌‌شود.

از این رو همواره باید گرانروی همراه با دمایی که گرانروی در آن دما اندازه‌گیری شده، قید شود. گرانروی روغن معمولاً در دمای ۴۰ و۱۰۰ درجه سانتی گراد اندازه گیری می‌شود.

شاخص گرانروی
هر چه رقم شاخص گرانروی روغنی بزرگ‌تر باشد، در اثر تغییر دما گرانروی روغن کمتر تغییر می‌کند و بر عکس.

نقطه ریزش
نقطه ریزش، پایین‌ترین دمایی است که روغن در آن هنوز سیال است و جاری می‌شود.

نقطه اشتعال
بالاترین دمایی است که در آن، روغن به اندازه کافی به بخار تبدیل می‌شود و با هوا یک مخلوط قابل اشتعال می‌سازد، به طوری که با نزدیک کردن شعله آتش، در یک لحظه مشتعل و سپس خاموش شود. این آزمون برای اندازه‌گیری میزان آتش گیری و فرّار بودن روغن صورت می‌گیرد.

شاید به دفعات شنیده و یا خوانده باشید که روغن موتور را در 5000 ، 10000 کیلومتر و یا بیشتر، باید تعویض کرد.

دلیل ذکر این اعداد برای کارکرد روغن چیست و چرا برای روغن‌های مختلف متفاوت است؟

روغن از زمان شروع به کار موتور در معرض اکسیده شدن و تجزیه حرارتی قرار گرفته و روغن پایه آن آلوده شده و از کیفیت آن کاسته می‌‌شود. هم‌چنین مواد افزودنی استاندارد آن نظیر مواد افزودنی پاک‌کننده نیز، مصرف می‌شوند.

در این حالت خاصیت روانکاری، پاک‌کننده و جذب ذرات معلق و ناخالصی‌ها ، کاهش می‌یابد.

این تصور که سیاه شدن روغن نشانه خراب شدن و عدم کیفیت آن است، از اساس غلط است.

در حقیقت اگر در دستگاه یا موتور خودرو روغن پس از مدتی تغییر رنگ ندهند و اصطلاحا" سیاه نشود، باید در اسرع وقت آن را تعویض کرد چون سیاه شدن شدن روغن به علت خاصیت پاک‌کنندگی دوده ناشی از احتراق و جذب ذرات معلق و ناخالصی روغن موتور است.

در غیر این صورت ، ذرات ناخالصی و دوده بر روی قطعات متحرک موتور رسوب کرده و ‌باعث جلوگیری از انتقال حرارت، ساییدگی زودرس قطعات، روغن سوزی، کاهش راندمان و توان موتور می‌شود.

شرایط کاری موتور مانند: رانندگی با سرعت بالا، رانندگی با بار بیش از حد استاندارد در جاده‌هایی با شیب زیاد، در جا کارکردن زیاد موتور در ترافیک‌های سنگین، رانندگی با سرعت بالا در هوای سرد قبل از گرم شدن روغن موتور، خاموش روشن نمودن موتور به دفعات زیاد در هوای سرد و رانندگی در جاده‌های خاکی و گرد و غبار به مدت طولانی می‌تواند عمر مفید روغن موتو را کاهش دهد.

هم‌چنین کیفیت احتراق موتور و کیفیت فیلتر های هوا و روغن و تعویض به موقع آنها می‌تواند سلامت روغن را تضمین کند. 

سربی که برای به‌سوزی به بنزین اضافه می‌شد، پس از ورود به روغن موتور باعث اکسیده شدن سریع‌تر روغن و افت کیفیت می‌گردید که خوشبختانه در حال حاضر حذف شده است.

بنزین با اکتان پایین به دلیل ایجاد احتراق ناقص و اضافه نمودن دوده به روغن می‌شود که این موضوع نیز با کاهش خاصیت روانکاری روغن می‌شود. استفاده از بنزین‌های سوپر متناسب با تکنولوژی موتور، این مشکل را تا حدودی بر طرف می‌کند.

برای انتخاب یک روغن موتور خوب، عوامل و پارامترهای مختلفی باید مدنظر قرار گیرد. یک روغن موتور مرغوب،‌ دارای گرانروی مناسب و ضریب اصطکاک بسیار پایین بوده و توانایی روانکاری بخش های مختلف و قطعات متحرک موتور را دارد.


وظایف روغن موتور

    کاهش اصطکاک قطعات متحرک موتور
     کاهش سایش قطعات موتور
    خنک نمودن قطعات داخلی موتور
    تمیز نگهداشتن قطعات داخل موتور از دوده و ترکیبات حاصل از تجزیه روغن و رسوبات بین قطعات
    آب بندی کامل بین سیلندر و پیستون
    محافظت قطعات موتور در مقابل خوردگی
    کارکرد بهینه قطعات متحرک موتور در دماهای مختلف

از لحاظ گرانروی، روغن به دو بخش تقسیم می‌شود
 
الف: روغن‌های تک درجه‌ای Mono Grade
ب: روغن‌های چند درجه‌ای یا چهار فصل Multi Grade

امروزه استفاده از روغن‌های تک‌درجه‌ای مانند 30 یا 40، در موتورها توصیه نمی‌شود. این روغن‌ها مطابق طبقه‌بندی SAE (انجمن مهندسی خودرو)، به صورت زیر تعریف می‌شوند:

20W50 , 10 W 40. عدد قبل از W نشان‌دهنده گرانروی روغن موتور در دمای پایین بوده و هرچه این عدد کمتر باشد، قابلیت استفاده در دمای پایین‌تر را دارااست.

عدد بعد از W، نشان‌دهنده گرانروی در دمای بالا بوده و هرچه این عدد بزر‌گ‌تر باشد، روغن در دمای بالاتر چسبنده‌تر و سفت‌تر خواهد بود.

انستیتو نفتی آمریکا API برای طبقه‌بندی روغن‌ها، برچسب کیفیت و فناوری خاصی ابداع نموده است.

حرف اول، معرف نوع موتور محل مصرف (حرف C برای خودروهای دیزلی و حرف S برای برای خودروهای بنزین)‌ حرف دوم، نشان‌دهنده سطح کیفیت روغن خواهد بود.

به این مفهوم که حرف A پایین‌ترین سطح کارایی را نشان می‌دهد و با بالا رفتن حروف سطح کارایی نیز افزایش خواهد یافت.

مانند SG , SJ , SL , SM ,… سطوح کارایی بالاتر، نشان از میزان افزودنی‌های بیشتر در روغن بوده و در تست آزمایشگاهی و عملکردی، شرایط حادتری را تحمل می‌کنند. افزودنی‌های مختلف، مقاومت روغن را برای شرایط سخت حرارتی و فشار زیاد موتور بهینه می‌کنند.