پیشرفت علمی ایران تنها از مسیر «گفتمان مقاومت» ممکن است

گروه فرهنگی ـ سید مجتبی نعیمی: یکی از مطالبات به حق رهبر انقلاب و مردم صبور ایران اسلامی از دولت بعدی٬ توجه ویژه‌ی آن به مقوله‌ی تولید علم و پیشرفت علمی‌ست. مقوله‌ای که در عصر حاضر به شاه کلید اعتلای یک ملت تبدیل شده است. اما چه می‌شود که این موضوع تا این حد مهم شده و می‌طلبد که دقت بیشتری نسبت به آن به خرج داد؟ به عبارت دیگر٬ دلیل اهمیت تداوم پیشرفت علمی ایران در آینده چیست؟

به گزارش بولتن نیوز، دهه‌ی فعلی، همانطور که مستحضرید توسط رهبر انقلاب به نام دهه‌ی پیشرفت نام گرفته است. اینکه چرا ایشان بجای واژه‌های مرسوم در ادبیات توسعه٬ از این لفظ استفاده کرده‌اند بخاطر آن بود که حرکت روبه جلوی مردم ایران را از قالب‌های غربی و ماتریالیستی توسعه جدا کرده و پیشرفت‌های مادی و معنوی جامعه را توأمان لحاظ کنند. زیرا همان‌طور که در واقعیت پیش‌روی خود در کشورهای اروپایی و امریکایی می‌بینیم٬ توسعه‌ی مادی بدون توجه به معنویت و اخلاق٬ چه بلاها که بر سرشان نیاورده است. آمارهای تکان‌دهنده از خشونت٬ فقر٬ فحشا و برده‌داری‌های مدرن٬ گواه این امر است.

اما گفتمان پیشرفت دارای وجوه مختلف اقتصادی٬ فرهنگی٬ اجتماعی و ... است که پیشرفت علمی٬ زیربنا و مقدمه‌ی سایر وجوه پیشرفت محسوب می‌شود. به عبارت دیگر٬ هرچند پیشرفت و حرکت روبه جلوی ملت ایران دارای یک منظومه‌ی چند ضلعی‌ست٬ اما به نظر می‌رسد تا در کشور٬ پیشرفت علمی مطلوب اتفاق نیفتد٬ نمی‌توان صحبت از اتفاق خاصی در این مورد کرد. چون پیش شرط پیشرفت اقتصادی٬ پیشرفت علمی بوده که می‌تواند بر سایر مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز تأثیر گذار باشد‌.

حال وقتی به شرایط علمی کشور نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که با وجود سابقه‌ی پیشتازی علمی ایران در دوران طلائی تمدن اسلامی٬ تقریبا از پایان سلسله‌ی صفوی این تفوق روبه افول نهاد تا جایی که دویست‌سال اخیر حیات علمی ایران را باید دوران رکود و عقب‌گرد علمی دانست.

برای این اوضاع اسف‌بار علمی٬ حداقل دو دلیل عمده‌ی داخلی و خارجی می‌توان تصور کرد. شاید مهمترین دلیل داخلی افول علمی ایران را باید در حکامی دانست که از یکسو همه‌ی امور مملکت را دایر بر نظر خویش ساخته بودند و از سوی دیگر٬ با بی‌کفایتی خویش٬ مملکت را به قهقرا سوق دادند. از نظر خارجی هم٬ مسئله‌ی استعمار و نفوذ سیاسی-نظامی به کشورها برای تحت اختیار درآوردن آنها٬ یکی از اساسی‌ترین دلایل رکود علمی در ایران محسوب می‌شود.

اما با وقوع انقلاب اسلامی که هم یک انقلاب فرهنگی بود و هم یک انقلاب همه جانبه در ابعاد گوناگون٬ مسیر علمی کشور در کنار سایر بخش‌های مملکت دچار تحول شد و با درک اهمیت آن از سوی رهبران انقلاب و جمهوری اسلامی و تبدیل آن به یک مطالبه‌ی اجتماعی٬ شاهد تزریق روحیه‌ی ارتقای علمی در قشرهای مختلف جامعه بودیم. ماحصل این اتفاق٬ گام نهادن کشور بر مسیری بود که الان و بعد از گذشت سی‌وچهار سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌توان ادعا کرد که جمهوری اسلامی٬ یکی از قطب‌های علمی منطقه بوده و در آینده‌ای نزدیک٬ به یکی از قطب‌های علمی جهان خواهد شد.

این پیشرفت علمی تنها یک ادعا نیست و شاید اعتراف دشمنان قسم‌خورده‌ی ما که به این راحتی‌ها دست به بیان نقاط مثبت جمهوری اسلامی نمی‌زنند٬ خود گواه این امر باشد. البته باید دقت کرد که این پیشرفت علمی محقق نمی‌شد مگر اینکه موانع موجود از قبل بر سر راه ارتقای علمی مملکت برطرف شود. به عبارت دیگر٬ انقلاب اسلامی توانست با مقاومت در برابر مداخلات خارجی که گسترش علم در ایران را مساوی کاهش منافع خود می‌پنداشت و در این راه از بی‌کفایتی حکام داخلی بهره می‌برد٬ ابواب گسترش علم در ایران را بر روی اقشار مختلف مردم باز کرد.

اما با وجود همه‌ی پیشرفت‌های علمی اتفاق افتاده در این سه دهه٬ باز هم فاصله‌ی ایران با کشورهای صاحب تکنولوژی زیاد است. هنوز هم خیلی از تولیدات صنعتی مبتنی بر علوم جدید در کشورهای غربی اتفاق می‌افتد. بسیاری از تکنولوژی‌های جدید و ایده‌های نو برای ریزترین بخش‌های زندگی تا مسائل کلان کشوری٬ در امریکا و اروپا پا به عرصه می‌گذارند و به همین دلیل٬ بیشترین تأثیر را بر سبک زندگی سایر ملل دنیا دارند. در نتیجه٬ از این فاصله و عوارض آن می‌توان فهمید که پیشرفت علمی ایران باید با سرعت و کیفیت بیشتری ادامه پیدا کند. هرچند موانع خارجی و داخلی فراوانی پیش روی این خواسته است٬ اما هم نظام سیاسی ما و هم اقشار مختلف مردم باید متوجه باشند که مقاومت در برابر دشمنان برای پیشرفت علمی٬ ارتباط مستقیمی با آینده‌ی کشور و فرزندان ما دارد.

از طرف دیگر٬ علم و تکنولوژی در دنیای امروز حالتی پیدا کرده که از یک برگ برنده‌ی صرف٬ به مسئله‌ی استراتژیک کشورها تبدیل شده است. به عبارت دیگر٬ با تغییر ماهیت قدرت در جهان از قدرت نظامی به قدرت علمی-اقتصادی٬ متوجه می‌شویم اگر کشوری وجود داشته باشد که تا آینده‌ای نزدیک نتواند به حداقل‌های پیشرفت علمی برسد٬ از نظر استقلال سیاسی و ادامه‌ی حیات طبیعی دچار بحران شده و مدیریت فردای دنیا در دست کشورهایی‌ست که بر قله‌های علم و تکنولوژی قرار دارند.

به همین دلیل٬ مسئله‌ی پیشرفت علمی و داشتن دغدغه و برنامه‌ی عملیاتی برای تحقق آن٬ از اولویت‌های دولت یازدهم بوده و این مسئله٬ باید مورد توجه همه‌ی کسانی باشد که قصد انتخاب رئیس‌جمهور را دارند. یعنی میزان توجه به مسئله‌ی پیشرفت علم و راهکار عملی برای تولید کیفی علم در ایران٬ قطعا یکی از معیارهای انتخاب رئیس‌جمهور بعدی‌ست.