سپرموشکی؛مانعی برسرراه روابط روسیه و آمریکا

به گزارش بولتن نیوز به نقل از خبرگزاری فارس،‌ روابط روسیه و آمریکا طی دو دهه اخیر یعنی از هنگام فروپاشی شوروی همواره دستخوش نوسانات زیادی بوده است. هر چند در دهه 90 میلادی در دوره زمامداری یلتسین، روس‌ها نگاه خوش بینانه‌ای به آمریکا داشتند و به‌دنبال روابط نزدیک‌تر با آن بودند، اما با طرح مسائلی مانند گسترش ناتو به سوی شرق و نیز مطرح شدن بحث استقرار سپر موشکی در اروپا از سوی آمریکا در دوره بوش، به تدریج زمینه‌های واگرایی روسیه با آمریکا ایجاد شده و گسترش پیدا کرد. در کنار این مسائل در حال حاضر اختلاف بر سر برخی موضوعات مانند بحران سوریه و نیز مداخله آمریکا در امور داخلی روسیه به بهانه حقوق بشر، باعث تشدید اختلافات طرفین شده است.

 

این در حالی است که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در تازه ترین اظهارات خود درباره روابط دو کشور تاکید کرد که عناصر مثبت زیادی در روابط روسیه و آمریکا وجود دارد، اما اختلاف‌ها برسر برخی مسائل مهم از جمله سامانه ضد موشکی آمریکا همچنان به قوت خود باقی است. وزیر امور خارجه روسیه در مصاحبه‌ای که پایگاه اینترنتی وزارت امور خارجه روسیه آن را منتشر کرد، افزود: مسکو ارزش زیادی برای روابط با واشنگتن قائل است و اگر دو طرف بتوانند اختلاف‌ها را کنار بگذارند، قادر خواهند بود به سیستمی مشترک و کارآمد در محافظت از منطقه آمریکا-اروپا در برابر تهدیدهای خارجی دست یابند. وی تصریح کرد، بن‌بست روسیه و آمریکا بر سر سامانه ضد موشکی آمریکا هنوز رفع نشده و این در حالی است که سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) معتقد است سامانه ضد موشکی پیشنهادی آمریکا برای اروپا بدون عیب و نقص است و  تغییری نخواهد کرد. لاوروف با بیان این که روسیه، آمریکا و ناتو می‌توانند بر سر این مسأله همکاری و تلاش کنند تا روابط را به لحاظ کیفی وارد مرحله‌ای جدید کنند، گفت: مسکو و واشنگتن هیچ‌کدام به دنبال تیرگی در روابط دوجانبه نیستند‌ و منافع مشترک دو کشور ایجاب می‌کند در بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی با یکدیگر همکاری داشته باشند.

 

گفتنی است پس از روی کار آمدن باراک اوباما، دولت دموکرات آمریکا در چارچوب بهبود روابط با روسیه طرح دفاع موشکی بوش را کنار نهاد و در عوض بر ایجاد یک شبکه از سامانه‌های ضد موشکی در چند کشور اروپایی مانند ترکیه، رومانی، لهستان و سواحل اسپانیا تاکید کرد. شواهد حاکی از آن است که آمریکا در کنار شرکای اروپایی خود به‌صورت جدی در حال پیاده کردن طرح‌هایش در این زمینه است. کما این که در سال 2011 میلادی مرحله اول استقرار سامانه ضد موشکی به پایان رسید. این اقدام آمریکا و ناتو با اعتراضات شدید روسیه همراه بوده است. این در حالی است که طبق گزارش‌ها، کمبود بودجه مالی و مشکلات فنی در کنار اولویت‌های جدید برای دفاع موشکی از خاک آمریکا، پنتاگون را ناگزیر به اعلام لغو برنامه استقرار مرحله آخر استقرار سپر موشکی در اروپا، یعنی بکارگیری انواع جدید موشک‌های رهگیر در سامانه ضد موشکی که قرار است در لهستان نصب شود، کرده است. با این حال رهگیرهای مستقر در لهستان تنها یکی از اجزای برنامه دفاع موشکی چند وجهی است. در حالی که مرحله چهارم این برنامه لغو شده است، مراحل اول تا سوم قرار است طبق برنامه ادامه پیدا کنند. این در حالی است که از دیدگاه مسکو تصمیم آمریکا در مورد تغییر جزیی در طرح سپر موشکی اروپایی امتیازدهی به مسکو نبوده و باعث تغییر مواضع روسیه در قبال این مسئله نخواهد شد. این در حالی است که با توجه به تلاش مستمر آمریکا و ناتو برای استقرار هر چه سریعتر سامانه‌های ضد موشکی در نقاط مختلف اروپا، این مساله از دید مقامات ارشد نظامی و سیاسی روسیه از مهمترین و نزدیک‌ترین تهدیدها علیه این کشور به‌شمار رفته و لذا روسیه نیز در واکنش به آن اقدامات دفاعی زیادی انجام داده است. از جمله مهمترین این اقدامات تشکیل نیروی هوافضا برای ایجاد یکپارچگی در سامانه‌های ضد هوایی و ضد موشکی روسیه بوده است. ضمن این که برپایی یک سامانه راداری هشدار دهنده در کالینینگراد در کنار استقرار موشک‌های هسته‌ای تهاجمی اسکندر از دیگر اقدامات روسیه در این زمینه محسوب می‌شود. همچنین روسیه به صورت جدی تهدید کرده است که در صورت پافشاری آمریکا در زمینه برپایی سامانه‌های دفاع موشکی در اروپا، روسیه از پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک هسته‌ای موسوم به «استارت-2» خارج خواهد شد. این در حالی است که با وجود اقدامات متقابل روسیه، هیچ نشانه‌ای از عقب نشینی ناتو و آمریکا از موضع خود در زمینه ادامه استقرار سامانه‌های ضد موشکی در نقاط مختلف اروپا به چشم نمی‌خورد. همچنین با وجود اصرار روسیه، آمریکا و ناتو از دادن هرگونه ضمانت حقوقی در این زمینه امتناع می‌ورزند.

گفتنی است که روابط روسیه و آمریکا از هنگام روی کار آمدن مجدد ولادیمیر پوتین به عنوان رئیس جمهور روسیه سردتر شده و اختلاف نظر دو کشور در زمینه مسائل مختلف به میزان قابل توجهی آشکارتر شده است. این در حالی است که باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا در اوایل روی کار آمدنش برای بهبود روابط بین دو کشور رویکردی موسوم به «آغاز مجدد روابط» را مطرح کرده بود. هر چند روسیه در سال‌های اخیر تلاش کرد تا روابط خود را با آمریکا به ویژه در دوره اوباما بهبود بخشد، اما ادامه فشارها و تهدیدهای غرب علیه روسیه، موجب سرخوردگی سران روسیه از احیای روابط با غرب بویژه آمریکا شده است.

 

در واقع آمریکا و ناتو با ادامه اقداماتی مانند گسترش ناتو به سوی شرق و نیز پافشاری در زمینه استقرار سپر موشکی در مرزهای غربی روسیه، موجب تهدید امنیت ملی این کشور شده است. همچنین بی‌اعتنایی آمریکا به نقش روسیه در معادلات منطقه‌ای و جهانی و به ویژه نادیده گرفتن منافع و مواضع این کشور در مورد لیبی و سوریه حاکی از آن است که واشنگتن همچنان به روسیه به عنوان یک کشور درجه دو نگاه می‌کند. این در حالی است که سیاستمداران روسیه و از جمله پوتین، معتقد به اجرای برنامه اصلاحات بومی و غیرغربی در داخل این کشور و رفتار اقتدارآمیز در روابط خارجی روسیه به ویژه با غرب هستند.

 

با توجه به این که رهبران روسیه اکنون کاملا از این مساله آگاهند که علیرغم خوش بینی اولیه به غرب، کشورهای غربی به ویژه آمریکا اساسا به دنبال تضعیف روسیه هستند، لذا با توجه به رویکرد ملی گرایانه پوتین می‌توان پیش بینی کرد که وی در دوره جدید زمامداری خود، رویکرد سخت گیرانه‌تری نسبت به اقدامات توسعه طلبانه غرب اتخاذ کند. این مساله مسلما به معنای تشدید تنش‌ها در برخی حوزه‌ها به ویژه در زمینه استقرار سامانه‌های ضد موشکی آمریکا (و ناتو) در اروپا خواهد بود. در عین حال روسیه سعی خواهد کرد تا کماکان ضمن حمایت از دوستان و متحدین خود، به خنثی سازی اقدامات غربی‌ها برای کاهش نفوذ منطقه‌ای و بین‌المللی این کشور بپردازد.

نویسنده: سید رضا میرطاهر‎