ریشه مشکلات اقتصادی کشور کدام ها است؟/ مولفه های مهم و استراتژیک در تمدن سازی

به گزارش خبرنگار بولتن نیوز از مشهد، ظهر دیروز امیر حسین قاضی زاده نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی و سخنگوی جبهه پایداری در یکی از سلسله جلسات تحریم؛ توقف یا حرکت با موضوع نفرین منابع در دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد شرکت کرد. قاضی زاده که به دعوت انجمن علمي دانشجويي دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی به این جلسه دعوت شده بود گفت: شاید این سوال برای خیلی ها پیش آمده باشد که چگونه کشور ایران در سابقه تاریخی خود، سه مرتبه توانسته است که  تمدن های جهانگیری را در سطح گسترده ایجاد کند و امروز برای بخش اداره کشور و برای توسعه تمدن کشور با مشکلاتی در حوزه اقتصاد و صنعت برای تامین نیازهای مردم مواجه است.

سابقه تمدن های ایران

وی افزود: در واقع پایه گذاری هر تمدن به سه عنصر نیاز دارد. اولین عنصر مدیریت است. دوم منابع اقتصادی و سوم هم قدرت نظامی یا قدرت های استراتژیک می باشد. به هر حال یک اقتصاد قدرتمند مورد نیاز است و پشتوانه تمدن های قوی همیشه اقتصاد بوده است.  کشورهایی هم که با قدرت نظامی قدرت بدست آورده اند مطمئنا یک اقتصاد قوی پشت سر آنها بوده است. چطور ما در یک فلات خشک توانستیم یک تمدن جهان شمول را ایجاد کنیم. یکی از اتفاقات بدی که افتاده این است که ما گاها فقط خوبی های غرب را می گوییم و آنها می گویند ما می توانیم و شما نمی توانید، ما می دانیم و شما نمی دانید و اعتماد به نفس ملی را می خواهند در ایران از بین ببرند. 

قاضی زاده ادامه داد: ما عقبه همان ملتی هستیم که جایگاهی را داشتند که امروزه ما به دنبال آن جایگاه هستیم. باید دید چگونه آن جایگاه را به دست آوردند و چگونه از دست دادند. ما امروزه نیروی انسانی زیادی داریم. علت موفقیت و نزول آن تمدن ها باید مد نظر قرار بگیرد. نه اینکه فقط مطالعه صرفا تاریخی داشته باشیم. بلکه از تمامی ابعاد از جمله منظر اجتماعی هم باید بررسی کرد. تمدنی که قبل اسلام در دوره صده های پنجم تا نهم و دهم شکل گرفت و در حوزه های مختلف مولفه های زیادی برای موفقیت وجود داشت. یکی از آن مولفه ها توسعه و تقویت دانش بود که دانش جهان در ایران تولید می شد و متفکران در کشور ما جمع می شدند و  دانشمندان این سرزمین کتابت کتاب های علمی را بر عهده داشتند. شاید اینکه رهبری گفتند توسعه باید بر اساس جنبش علمی و نهضت نرم افزاری باشد برای همین مسئله بوده است. این مولفه برای ایجاد یک تمدن نیاز است. تمام حاکمان آن زمان ما برای ایجاد مراکز علمی خیلی انرژی صرف می کردند. هر امیری در منطقه خود سعی بر این داشت که یک دانشگاه یا یک رصد خانه ای ایجاد کند و دانشمندان را دور هم جمع کند. همین مغول ها هم وقتی به کشور حمله کردند پس از مدتی در همین زمینه کم کم کمک کردند و در راستای توسعه دانش در کشور در ایجاد فناوری های جدید و شهرسازی و طب نقش داشته اند. پس محوریت جامعه تولید فناوری های متناسب با زمان و فروش فناوری است.

نماینده مردم مشهد ضمن طرح این سوال که چگونه این تمدن بزرگ ما که حتی گستره جغرافیایی آن به هند هم رسید اداره می شد گفت: مورد اول این است که ایران مرکز علمی جهانی بود و توسعه دانش را در دستور کار خود قرار می داد. نکته دوم این مسئله است که ایران در آن زمان ها مرکز تجارت جهانی بود و مسیر های تجاری در تسلط ما بوده است. مولفه سوم هم ایجاد هنر و کارکردهای هنری بود. حال ببینیم که امریکا امروز چگونه ابر قدرت دنیا شده است.آمریکا هم همین سه مولفه را دارد. به خصوص قسمت سوم که الگوی هنری برتر را برای جهانیان ارائه می کند و تسلط نرم افزاری و سخت افزاری ایجاد می کند و سبک زندگی آنها الگوی غالبی می شود که جوانان در سایر کشورها از آن استفاده می کنند. 

سخنگوی جبهه پایداری با تاکید بر اینکه ملت امروز ما در حد و اندازه مدیریت جهانی است و هیچ ملتی به اندازه ما نتوانسته در دنیا چند بار مدیریت جهانی داشته باشد اظهار کرد: به غیر از سه مولفه استراتژیکی که نام بردیم که هنوز هم واجد آن می باشیم مولفه های دیگری هم امروزه به پتانسیل کشور ما اضافه شده است. ایران در دنیا از حیث سر جمع منابع اول است. امروزه انرژی منبع حیات است و ایران دارای انرژی زیادی است. ایران پر منبع ترین کشور دنیا است. همه کشورها نور خورشید دارند اما فقط چهار منطقه دنیا است که ضریب نفوذ نور خورشید بسیار بالا است. یکی از آن چهار منطقه در  کویر مرکزی ایران است. ما از نعمت تونل باد هم در جوار زاگرس برخورداریم. پس یک موضوع دسترسی ما به منابع هنگفت انرژی است. 

قاضی زاده در افزود: دومین مسئله این است که ایران توسعه یافته ترین منابع انسانی را در بعد میزان تحصیلات و حضور جوانان را دارد. البته این شاخص بعد انقلاب ایجاد شده است. رشد کشور ما سریع ترین رشد در شاخص توسعه نیروی انسانی است. این موضوع را بانک جهانی اعلام کرده است. صادرات گاز ایران هم نسبت به خیلی از کشورها بالا است . پس معلوم می شود که ما غیر از منابع گسترده انرژی، منابع نیروی انسانی هم که عامل اصلی رشد است را داریم. قبلا میزان رشد یافتگی را بر اساس رشد خالص اقتصادی، حجم و سرانه حساب می کردند. الان هم اگر گفته می شود که چین دومین اقتصاد دنیا است بر اساس حجم اقتصاد در نظر می گیرند. بعد از دهه 90 شاخص توسعه نیروی انسانی جایگزین این شاخص شد و عامل انسانی میزان رشد یافتگی قرار گرفت. عامل توسعه را به جای منابع فیزیکی به منابع انسانی و سهم آن منبع در تولید ناخالص ملی اختصاص دادند. نروژ و سوئد از این حیث بالاترین هستند. امریکا حدودا در رده دهم قرار گرفته است. چین خیلی پایین تر است.چون در این شاخص موارد جدیدی همچون سطح آموزش و حفاظت محیط زیست و ... را هم در نظر می گیرند. وقتی بحث رشد اقتصادی را ذکر می کنند سهم نیروی انسانی در این رشد مطرح است. پس ما آن عقبه درخشان را داریم و منایع  دیگری هم به آن اضافه شده است.

آسیب شناسی؛  مشکل کجاست؟

وی در خصوص وضعیت کشور ایران اذعان داشت : وقتی ارقام و اعداد جهانی را نگاه می کنیم، سه یا چهار عدد نگران کننده وجود دارد . یک عدد نسبت شاخص آموزش ما است که به معنای مهارت می باشد. ما در کل مهارت ها را اینگونه تقسیم بندی می کنیم. یک دسته مهارت های عمومی است که هر انسانی در زندگی به آنها نیاز دارد. مهارت های ساده مانند آشپزی دسته ای دیگر از مهارت ها است. یک سری مهارت ها هم مهارت های مدرن است. مانند استفاده از موبابل برای عملیات بانکی که مهارتی جدید است. حالا اگر خیلی از جوان های قدیم نتوانند خودشان را با آن مهارت ها وقف بدهند عملا میزان بهره وری پایین می آید. مهارت های تخصصی هم به این معنی است که هر فرد باید بتواند یک تخصصی داشته باشد و در یک رشته یا شغل به مردم خدمت ارائه کند. ارزش افزوده و بهره وری ویژه هم  گویا همین موضوع است.شما شرایط چین، هند و کره جنوبی را ببینید. می بینید که مهارت بهره وری خود را افزایش داده اند. البته این کشورها سهم تولید دانش پایینی هم دارند. سرانه ایران نسبت به جمعیت از چین و هند بیشتر است.اما باید دید چطور می شود که این کشورها  رشد 8 درصدی اقتصاد خود را در چندین سال حفظ کردند. مشخص است که این کشورها با توسعه نیروی انسانی خود به چنین جایگاهی رسیده اند. 

قاضی زاده از سه عاملی که در تولید ناخالص داخلی نقش دارند نام برد و به تشریح سه عامل اظهار داشت : داشتن نفت، رشد گیاهان دارویی در سرزمین، خاک حاصل خیز و یا وجود معادن الماس در یک کشور از جمله منابع فیزیکی هستند. اینها  ظرفیت های اقتصادی ویژه ای هستند که معاملات و مناسبات تجاری بر اساس آنها صورت می گیرد. در کشور ما نفت عمده منبع فیزیکی است. دلیل آن هم این است که انگلیسی ها آمدند نفت را استخراج کردند و ما هم دنبال آن حرکت، استخراج نفت را دنبال کردیم. دومین عاملی که در تولید ناخالص داخلی نقش دارد زیرساخت ها است. زیرساخت ها به معنی مجموع امکانات برای تبادلات اقتصادی است. راه ها، سد و خطوط انرژی و برق از جمله این زیر ساخت ها است. مولفه سوم در تولید ناخالص داخلی سهم نیروی انسانی است. تبدیل دانش به فناوری و تولید کار خیلی مهم است. میزان توسعه یافتگی به میزان نقش این سه مولفه در توسعه بستگی دارد. نیروی انسانی در تولید ناخالص داخلی در دنیا میانگین 65 درصد را به خود اختصاص داده است. در کشور ما در برآوردهای خوشبینانه 33 درصد و در برآوردهای بدبینانه 12 درصد نیروی انسانی در توسعه و تولید ناخالص داخلی نقش دارد. سهم زیر ساخت ها در میانگین دنیا 25 درصد است که ما هم همان حدود را داریم.

نماینده مردم مشهد در پایان در خصوص مشکل اقتصادی ایران اظهار داشت : در ایران سهم منابع فیزیکی در توسعه و تولید ناخالص داخلی فوق العاده بالا است و سهم نیروی انسانی پایین است. ریشه مشکل اقتصاد ما همین است.سالها است می گوییم باید خام فروشی را کنار بگذاریم. تا وقتی منشا درامد ما نفت باشد تورم در کشور باقی خواهد ماند.باید برای حل این مسئله، فرهنگ کار و میزان بهره وری را ارتقا بخشیم.

خبرنگار بولتن نیوز در مشهد/ محمد جواد موسوی زاده