آزمون مجدداراده عملی1+5برای پیشرفت گفت‌وگوها

به گزارش ایسنا متن کامل سخنرانی علی باقری در جمع نمایندگان کشورهای عضو جنبش عدم تعهد به این شرح است:

«بسم الله الرحمن الرحیم

در آغاز لازم می‌دانم تا از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران از حمایت‌های ارزشمند و مستمر جنبش عدم تعهد از فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌یی کشورم تشکر و قدررانی نمایم.

خانم ها و آقایان!

جمهوری اسلامی ایران به اقتضای عضویت در معاهده ان پی تی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، رسماً تعهد خود را به سازوکارهای پذیرفته شده بین‌المللی برای عدم انحراف فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌یی خود به سمت اهداف نظامی ابراز نموده است. همچنین جمهوری اسلامی ایران در چارچوب تعهدات با اجرای کامل تکالیف مندرج در این معاهده‌ها و پیمان‌ها و فراهم آوردن دسترسی‌های لازم برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به منظور نظارت مستمر و دقیق بر فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌یی خود عملاً شائبه هرگونه نگرانی احتمالی از این فعالیت‌ها را رفع نموده و اطمینان لازم را به صرفاً صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌یی خود به تنها مرجع معتبر بین‌المللی یعنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داده است. در این راستا انتظار طبیعی این است که در ازای اجرای تکالیف متعدد از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران، ملت ایران نیز بتواند از حقوق بدیهی مصرح در این معاهده‌ها و پیمان‌ها بدون هیچ قید و شرط و یا محدودیتی برخوردار باشد.

بر این اساس هیچ مرجع یا نهادی نباید و نمی‌تواند حقوقی را که ناشی از اراده، توانمندی، صلاحیت و تعهدات قانونی یک ملت است و با پذیرش و انجام تکالیف مشخص و معین در قالب عضویت در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و معاهده ان پی تی جنبه عینی یافته است، مخدوش نموده و یا آن را انکار نماید؛ چراکه این حقوق از سوی آن مراجع و یا طرف‌ها به ملت ایران اعطا نشده است تا آن‌ها بخواهند درباره اصل، محدوده و یا کم و کیف، نحوه و زمان اعمال و اجرای آن حقوق، شرط و شروطی را وضع نمایند.

خانم‌ها و آقایان!

جمهوری اسلامی ایران با عزمی راسخ و اراده‌ای استوار در چارچوب مقررات اساس‌نامه آژانس و معاهده ان پی تی و با هدف دستیابی به نتیجه به عرصه گفت‌وگوهای سیاسی درباره موضوع فعالیت‌های هسته‌یی خود می‌نگرد، هرچند جمهوری اسلامی ایران بدلیل عدم پایبندی 3 کشور به تعهدات خود، تجربه خوبی از نزدیک به 3 سال گفت‌وگو و تعامل با سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) در طی سال‌های 2003 تا 2005 ندارد، ولی این امر هیچ خللی در استحکام منطق جمهوری اسلامی ایران برای دفاع از حقوق هسته‌یی ملت ایران در عرصه مذاکرات رو در رو وارد نکرده است، البته باید اذعان نمود که در طول مذاکرات با 1+5 همیشه مذاکره‌کنندگان ایرانی این دغدغه را داشتند که مبادا روند گفت‌وگوها مجدداً به مسیر بن‌بست مذاکرات با سه کشور اروپایی منحرف شود.

خانم‌ها و آقایان!

استحضار دارید که جمهوری اسلامی ایران چند سال قبل در چارچوب توافق با سه کشور اروپایی و در قالب اعتمادسازی، انجام اقدام‌های متعددی را که فراتر از تعهدات پادمانی جمهوری اسلامی ایران و حتی فراتر از تعهدات ایران در قالب اساسنامه آژانس و معاهده ان پی تی بود، به صورت داوطلبانه پذیرفت و در یک رویکرد اعتمادسازِ یکطرفه هر یک از مطالبات طرف اروپایی را برای مدت‌های طولانی اجرا کرد که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.

1. تعلیق فعالیت‌های غنی‌سازی به‌ مدت 26 ماه

2. اجرای پروتکل الحاقی قبل از تصویب آن به مدت 26 ماه

3. تعلیق تبدیل کیک زرد به AUC به مدت 8 ماه

4. تعلیق تبدیل AUC به UO2 به مدت 8 ماه

5. تعلیق تبدیل UO2 به UF4 به مدت 8 ماه

6. تعلیق تبدیل UF4 به UF6 به مدت 8 ماه

7. تعلیق فعالیت‌های قطعه‌سازی به مدت 3 ماه

8. اعطای دسترسی و بازدید از مراکز قطعه‌سازی دستگاه‌های غنی‌سازی 20 بار

9. اعطای دسترسی و بازرسی از مراکز فعالیت‌های تحقیق و توسعه غنی‌سازی 2 بار

10. اجازه دسترسی و انجام بازرسی از 26 مکان نظامی

اما در نهایت در سال 2005، سه کشور اروپایی طرف مذاکره با جمهوری اسلامی ایران برخلاف همه قوانین و حقوق بین‌المللی، پیشنهاد مکتوبی را به طرف ایرانی ارائه کردند که بر اساس آن ایران باید کل چرخه سوخت هسته‌یی خود را برچیند، از اینرو روند گفت‌وگوهای هسته‌یی برای چند ماه متوقف شد، اما جمهوری اسلامی ایران با این درک که راهبرد «گفت‌وگو – همکاری» تنها راهکار منطقی، سازنده و نتیجه‌بخش میان ایران و طرف مقابل است، به گفت‌وگوها به مثابه یک موضوع راهبردی می‌نگرد، در حالی که متأسفانه برخی از قدرت‌ها با تأکید بر راهبرد ناکام و بی‌نتیجه دو مسیره «گفت‌وگو – فشار»، از مذاکرات صرفاً برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده خود استفاده ابزاری می‌کنند که قطعاً یکی از عوامل اصلی عدم پیشرفت ملموس و جدی در مسیر گفت‌وگوها در چند سال اخیر، همین ذهنیت ابزاری نسبت به عرصه مذاکرات سیاسی است.

پس از این که سه کشور دیگر به جمع سه کشور اروپایی پیوستند و گروه موسوم به 1+5 شکل گرفت، جمهوری اسلامی ایران بار دیگر به-طور فعال در گفتگوها شرکت کرد. ارائه بسته پیشنهادی با هدف افزایش احتمال موفقیت مذاکرات سیاسی در گفتگوهای ژنو یک (سال 2008) و به روزرسانی این بسته و ارائه آن در گفتگوهای ژنو 2 (سال 2009) نشان داد که جمهوری اسلامی ایران، نه¬تنها گفتگو و مفاهمه منطقی را گزینه درست و منطقی می¬داند، بلکه برای دستورکار آن نیز اهتمام ویژه¬ای قائل شده و آماده است تا به سهم خود سرمایه¬گذاری لازم را در این مسیر انجام می دهد.

نشست ژنو 3 (سال 2010) نقطه عطفی در روند گفتگوهای ایران و 1+5 به حساب می آید، نشستی که در آن دو طرف توافق کردند که ادامه تعاملات ایران و 1+5 در قالب «گفتگو برای همکاری» میسر خواهد بود، اما متأسفانه برخی از اعضای 1+5 به الزامات این توافق پای بند نماندند. اکنون بیش از هر زمان دیگری این اطمینان حاصل شده است که چنانچه برخی از اعضای 1+5 به این توافق پای¬بند می¬ماندند، قطعاً امروز پیشرفت¬های بسیار زیادی در این مسیر حاصل گردیده بود. از این¬رو اگر 1+5 نسبت به موضوع تأمین سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران از منظر «همکاری» می¬نگریست، این نیاز جمهوری اسلامی ایران می¬توانست محملی برای گام نهادن در مسیر حل و فصل موضوع باشد، اما پیشنهادهای غیرمنطقی و نامتوازن 1+5 در گفتگوهای استانبول یک (سال 2011) یک بار دیگر فرصت ها را زائل ساخت، چرا که آنها نه¬تنها هیچ چارچوب الزام¬آور و تعهدآوری درباره فروش سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران و نیز فروش رادیودارو برای یک میلیون بیمار نیازمند ایرانی در قبال دریافت وجه آن ارائه نکردند، بلکه حتی حاضر نشدند با فرمول تبادل سوخت نیز این نیاز جمهوری اسلامی ایران را تأمین نمایند. افزون بر این، با وجود این که رئیس جمهور برزیل و نخست-وزیر ترکیه با دریافت نامه¬هایی از رئیس جمهور امریکا به تهران آمدند تا در این زمینه ابتکار عملی را به¬خرج دهند و در عمل نیز با همکاری سازنده جمهوری اسلامی ایران توانستند ایده شکل-گیری تبادل سوخت را در قالب «بیانیه تهران» عملیاتی نمایند، ولی به¬فاصله چند روز پس از صدور این بیانیه -که به اذعان طرف¬های برزیلی و ترکیه¬ای، پاسخی به نامه رئیس جمهور امریکا بود-، با فشار ایالات متحده امریکا و در اقدامی غیرمنطقی و غیر هوش¬مندانه، قطعنامه 1929 در شورای امنیت سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران صادر شد و عملاً در برابر پیشرفت روند همکاری دو طرف در قالب یک تعامل برد – برد، مانع بزرگی ایجاد شد و تلاش های سازنده ایران ناکام ساخت، اما در میان بهت و حیرت برخی از اعضای 1+5، این مانع¬تراشی نیز موجب توقف در روند پیشرفت فعالیت¬های صلح¬آمیز هسته¬ای ایران نشد و هنگامی¬که ملت ایران از تأمین سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران از سوی 1+5 ناامید شد، دانشمندان ایرانی با اراده¬ای راسخ و بدون هیچ تجربه قبلی در زمینه فناوری و ساخت صفحه¬های سوخت رآکتورهای تحقیقاتی، موفق شدند صفحه¬های سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران را تولید نموده و با موفقیت در قلب رآکتور نصب نمایند تا در عمل رادیو داروهای مورد نیاز یک میلیون شهروند ایرانی فقط با اتکا به فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران تامین شود.

خانم ها و آقایان!

هر چند رویدادهایی که اشاره شد، مربوط به گذشته است، اما عدم درایت و هوشمندی در شرایط کنونی نیز می¬تواند، فرصت ها را زائل نموده و تجربه¬های گذشته را تکرار کند. متأسفانه باید اذعان کرد اشتباه محاسباتی برخی اعضای 1+5 اجازه نداد تا از فرصت «تبادل سوخت» و هم¬چنین فرصت «بیانیه تهران» استفاده بهینه به نفع تفاهمی جمعی و در مسیر حل و فصل موضوع صورت پذیرد.

در مرحله اخیر جمهوری اسلامی ایران با بررسی دقیق پیشنهاد 1+5 در گفتگوهای آلماتی یک و با توجه به چارچوب طرح ارائه¬شده جمهوری اسلامی ایران در گفتگوهای مسکو، پاسخی منطقی، سازنده و ایجابی را به طرف مقابل رائه نمود. در این راستا جمهوری اسلامی ایران در گفتگوهای آلماتی 2 تصریح کرد.

1. جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد تا برای "حل و فصل موضوع هسته ای به¬طور کامل" در چارچوب معاهده ان پی تی با 1+5 کار کند تا نتیجه مورد توافق حاصل گردد.

2. چنان¬چه 1+5 در این مقطع آمادگی لازم را برای "حل و فصل موضوع به¬طور کامل" نداشته باشد، جمهوری اسلامی ایران آماده است تا گام یا گام¬های ابتدایی را در این مسیر بردارد، مشروط بر این که طرف مقابل نیز آمادگی لازم برای برداشتن گام یا گام¬های متقابلِ هم¬وزن، هم¬جنس و هم-زمان را داشته باشد و حقوق جمهوری اسلامی ایران در چارچوب معاهده ان پی تی به¬ویژه غنی¬سازی را به¬رسمیت بشناسد. بر همین مبنا, جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد تا چند محور از پیشنهادهای 1+5 را که در نشست آلماتی یک تبیین شده بود، به اجرا در آورد.

ابتکار جمهوری اسلامی ایران در گفتگوهای آلماتی 2 و موافقت با چند مورد از پیشنهادهای 1+5 در آلماتی یک، بار دیگر بستر لازم را برای آزمون جدی اراده برخی قدرت¬ها به¬منظور شکل¬گیری عملی ایده «گفتگو برای همکاری» فراهم نموده¬است، چرا که این ابتکار دیگر هیچ توجیه و بهانه¬ای را برای استمرار ادعای برخی قدرت¬ها درباره نگرانی پیرامون فعالیت¬های صلح¬آمیز هسته¬ای جمهوری اسلامی ایران باقی نمی¬گذارد.

اکنون 1+5 در مقابل سه گزینه قرار دارد:

اول؛ حل و فصل موضوع به¬طور کامل در یک مرحله که جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود را برای ورود در این مسیر تا حصول نتیجه اعلام کرده¬است و در گفتگوهای مسکو نیز طرح جامع خود را پیشنهاد نموده¬است.

دوم؛ حل و فصل گام به گام موضوع با برداشتن چند گام اولیه متقابل هم¬جنس، هم¬وزن و هم¬زمان از سوی دو طرف در حرکت اولیه که در گفتگوهای آلماتی 2 پیشنهاد شد.

سوم؛ عدم حرکت به¬سمت جلو و کنار گذاشتن پیشنهاد 1+5 در آلماتی یک

خانم¬ها و آقایان!

همان طور که استحضار دارید در پایان گفتگوهای آلماتی 2، خانم کاترین اشتون در جریان کنفرانس مطبوعاتی به صراحت اعلام کرد اعضای 1+5 به پایتخت¬های خود رفته و پس از مشورت با مقام¬های خود، ظرف چند روز تصمیم آن¬ها به اطلاع آقای دکتر جلیلی خواهد رسید، اما اکنون پس از گذشت چند هفته از آن زمان، هنوز پاسخی دریافت نشده است. از این رو چنانچه 1+5 گزینه¬های اول و دوم را نپذیرد، عملاً به این معنا است که پیشنهاد خود در گفتگوهای آلماتی یک را نیز کنار گذاشته است، از این رو باید به افکار عمومی جهان درباره این رویکرد و منطق رفتاری پاسخ¬گو باشد.

جمهوری اسلامی ایران بار دیگر تأکید می¬نماید که در قبال انجام تکالیف ناشی از عضویت در آژانس بین¬المللی انرژی اتمی و نیز معاهده ان پی تی، صرفاً خواستار استیفای همه حقوق مصرح بویژه غنی سازی در این چارچوب و اعمال آن بر اساس نیازهای خود است.

خانم ها و آقایان!

اکنون توپ در زمین 1+5 است، از این رو 1+5 باید اولاً؛ اراده جدی خود را برای پیشرفت عملی در مسیر گفتگوها با انتخاب یکی از دو گزینه پیشنهادی ایران یعنی «حل و فصل کامل موضوع» «در یک مرحله» و یا حرکت «گام به گام» با اقدام¬های متقابل هم¬جنس، هم¬وزن و هم¬زمان ابراز کند، ثانیاً؛ عزم عملی خود را برای ورود به مذاکرات سازنده، جدی، محتوایی، مؤثر و نتیجه¬بخش با پای¬بندی عملی به الزام های گفتگو برای همکاری نشان دهد، ثالثاً؛ با پذیرش بی قید و شرط حقوق هسته¬ای ملت ایران در چارچوب معاهده ان پی تی به¬ویژه غنی¬سازی، خود را از اتهام عدم پای¬بندی به الزامات معاهدات بین¬المللی و برخورد گزینشی با موازین و مقررات بین¬المللی برهاند و رابعاً؛ با اعطای اختیار لازم به افراد شرکت-کننده در مذاکرات برای پیشبرد گفتگوها، شائبه خرید زمان، فرار از گفتگو و یا انجام گفتگو با هدف صرفاً گفتگو را از خود دور نماید.

با سپاس