آیا نظر رهبر انقلاب این است که رئیس‌جمهور بعدی تکنوکرات نباشد؟

گروه سیاسی ـ سید مجتبی نعیمی: تنها گفتن یک خاطره از سوی رهبر انقلاب در اولین روز سال جدید، آنهم در حرم رضوی کافی بود تا ذهن‌ها را به سمت یک سوال بکشاند: آیا تکنوکرات بودن یا نبودن رئیس‌‌جمهور بعدی مهم است؟ آیا نظر رهبر انقلاب این است که رئیس‌جمهور بعدی نباید تکنوکرات باشد؟ آیا این مسئله آنقدر مهم است که رهبر انقلاب آنرا به عنوان یکی از ملاک‌های ارزیابی نامزدهای موجود ریاست‌جمهوری عنوان کرده‌اند؟

به گزارش بولتن نیوز، تنها چند ساعت بعد از سخنرانی رهبر انقلاب در حرم رضوی بود که در خاموشی رسانه‌های مکتوب و روزنامه‌ها، سایت‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی پر شده است مطالبی در این خصوص. البته ناگفته نماند که ماجرای تکراری بداخلاقی‌های سیاسی باعث شد تا برخی، از این جمله سوءاستفاده کنند و از آن به عنوان مخدوش ساختن نامزد رقیب بهره ببرند. جالب اینجاست که نامزد رقیب هم، برچسب تکنوکرات بودن را پذیرفت و شروع کرد به رفع ابهامات و مثبت معرفی کردن تکنوکراسی و هشدار دادن به سوء برداشت از بیانات رهبری.
اما اصل قضیه چیست؟ اینکه تکنوکراسی چیست؟ خوب است یا بد است؟ و از همه مهمتر اینکه، علت استفاده‌ی رهبر انقلاب از این واژه چه بوده؟ آیا می‌توان این نکته را هم در کنار سایر معیارهای بررسی کاندیداهای ریاست‌جمهوری برشمرد؟ یا اینکه گفته‌ی رهبر انقلاب را باید در حد یک خاطره‌گویی تلقی کنیم و مثل شنیدن داستان‌های شبانه، از کنارش به راحتی بگذریم؟
در اینکه نمی‌توان و نباید از این نقل خاطره‌ی رهبری به راحتی گذشت، شکی نیست. چون از هیچ قطعه‌ای از تاریخ نمی‌توان و نباید به راحتی گذشت. و مگر غیر از این است که فایده‌ی تاریخ برای ما، درس گرفتن از آن است و استفاده‌ی آن در آینده. پس در اینکه رهبر انقلاب در ذکر این خاطره نظر خاصی داشته نمی‌توان تردید کرد. اما آیا نظر منفی رهبر انقلاب در مورد تکنوکرات‌های هفده هجده سال پیش، به تکنوکرات‌های امروز قابل تعمیم است؟ و اینکه اصلاً تکنوکراسی ذاتاً چیز خوبیست یا چیز بدی‌ست؟
تکنوکراسی در ادبیات کلاسیک سیاسی و اقتصاد توسعه قرن نوزدهمی، به استفاده از علم و دانش در روند مدیریت اطلاق می‌شود. به عبارت دیگر، وقتی می‌گوییم فلانی تکنوکرات است، در اصل منظورمان این است که فلانی در امور خود و در مدیریت‌هایش، از مسائل به روز علمی و فناوری استفاده می‌کند و اعتقادی به استفاده از شیوه‌های سنتی و خرافی ندارد.
اما این همه‌ی معنی تکنوکراسی نیست. چون همانطور که هر واژه‌ای دارای تاریخ است و در گذر تاریخش، معنایش تکامل می‌یابد، این واژه نیز مستثنی نبوده و دچار تحولاتی شده است. شاید مهمترین تحول واژه‌ی تکنوکراسی هم مربوط به ورود واژه‌ی مدیران یقه سفید به ادبیات توسعه باشد. واژه‌ای که سریعاً و شدیداً در ذیل تکنوکراسی (به علت زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعیش) تعریف شد و مراد از تکنوکراسی را از معنی بالا به معنای زیر تغییر داد:
تکنوکراسی یعنی سوءاستفاده از مدارک علمی بالا برای احراز پست‌های مهم و در اختیار گرفتن امتیازات فراوان و از سوی دیگر، سوءاستفاده از دلایل علمی برای معطل نگه‌داشتن کارها به دلیل ضعف در انجام آنها یا تنبلی.
جالب‌ اینجاست که اشاره‌ی رهبر انقلاب به واژه‌ی تکنوکرات در آن ذکر خاطره هم بر اساس همین معنی بود. یعنی منظور ایشان در آن خاطره این بود که حدود بیست سال پیش، به مسئولین کشور گفته شد که کاری بکنید تا ما در آینده وابسته‌ی به نفت نباشیم. اما آن مسئولینی که خودشان را اهل علم و دانش می‌دانستند، سعی می‌کردند با دلایل علمی به ما بگویند که این کار نشدنی‌ست. اما این حرف آنها نه از سر دلایل علمی که از سر نابلدی و یا تنبلی بود.
معلوم می‌شود که طبق تعریف جدید و تقریباً پذیرفته شده‌ی همگانی از واژه تکنوکراسی، این صفت دربرابر صفت کار جهادی قرار می‌گیرد. اینکه مدیری بخواهد در انجام کارهایش از علوم روز و فناوری‌های پیشرفته‌ی بهره ببرد، نه تنها چیز بدی نیست که توصیه‌ی همیشگی بزرگان دین و نظام ما بوده. اما اتکای صرف به آن و از این بدتر، سوءاستفاده‌ی از آن برای کار نکردن و توجیه مثلاً علمی آوردن برای این اقدام، چیز کاملاً ناپسندی‌ست که امروزه، به چنین افرادی تکنوکرات می‌گویند.
اما آیا رهبر انقلاب در بیان این نکته، روی شخص یا اشخاص خاصی نظر داشتند؟ الله اعلم. تا آنجا که در سیره‌ی ایشان و امام راحل دیده می‌شود، این دو عزیز هیچ‌وقت اهل اشاره‌ی مستقیم به یک پدیده یا یک فرد نبوده‌اند مگر در شرایطی خاص که علت این نوع رفتار و ویژگی‌های آن شرایط خاص را باید در منطق ولایت جستجو کرد.

ولی مهم این است که ما این اشاره‌ی رهبر انقلاب را جدی بگیریم و متوجه باشیم که مدیریت امروز کشور، نیازمند کسانی‌ست که اعتقاد به کار جهادی دارند. به عبارت دیگر، آن روی ذکر مذموم تکنوکراسی، ذکر مثبت کار جهادی‌ست که باید این خصلت را در سابقه‌ی نامزدهای فعلی و جریان‌های سیاسی حامی ایشان بررسی کرد.
در نتیجه می‌توان گفت که تکنوکرات نبودن رئیس‌جمهور بعدی (تکنوکرات به معنای دوم آن) یکی دیگر از ویژگی‌هایی‌ست که باید آنرا در بررسی‌های خود مورد توجه قرار دهیم. علت پررنگ شدن این نکته نیز به شرایط امروز کشور برمی‌گردد. وجود مشکلات فراوان، توقعات بیش از حد، سنگینی مسئولیت ریاست‌جمهوری و سایر دلایل باعث می‌شود تا ما تنها راه گذار از این اوضاع به وضعیت مطلوب را در تحقق عملی کار و فعالیت جهادی بدانیم. صفتی که تکنوکرات‌ها نه تنها دارای آن نیستند که از مهمترین دشمنان آن محسوب می‌شوند.
درضمن، بهتر از بجای تجسس در نظر رهبر انقلاب و اینکه دقیقاٌ مصداق ایشان از تکنوکرات چه کسی‌ست، کمی به خودمان زحمت بدهیم و با بررسی سیره و عملکرد اشخاص و جریانات سیاسی موجود، شخصاً به این نتیجه برسیم که چه کسی اهل کار جهادی‌ست و چه کسی تکنوکرات. انشالله.