اشکال کار در عدم اطلاع رسانی درست کجاست؟

در دنياي بسيط امروز، كه به واسطه گستردگي و تنوع ابزار ارتباطات، از هر زمان ديگري كوچك تر شده است، كيفيت و كميت ارتباطات اهميت يافته است.
مسئله درست مثل اين است كه وقتي تلفن همراه وجود نداشت، اگر كسي از صبح زود از خانه بيرون مي رفت و تا آخر شب كه بازگردد هم خبري به خانه نمي داد، خيلي كسي نگران نمي شد و توقعي نداشت، اما امروز كه وسايل ارتباطي متعددي وجود دارد، ديگر بي خبري به هيچ روي قابل پذيرش و تحمل نيست.
اين روزها البته سخن گفتن از خدمات و اقدامات دولت چندان بر وفق مراد خيلي ها نيست، اما قصد اين نوشتار نیز تعريف و تمجيد از دولت نيست، بلكه به عكس ايراد انتقادي اساسي به دولت است.
به فراخور تقسيم وظايفي كه در عرصه حاكميت كشور صورت گرفته، سازندگي، آباداني، عمران، پيشرفت و رشد كشور عموما در حيطه وظايف و اختيارات قوه مجريه است كه محقق مي شود و اگر قرار باشد گزارش عملكردي از حكومت به مردم ارائه شود، اولويت با قوه مجريه است.
اگر چه کشور با همکاری همه ارکان سه قوه نظام اداره می شوند –بماند که آنچه نزد سه قوه یافت می نشود، همکاری است- اما آنچه به عرصه عمل و اجرا می رسد در عملکرد قوه مجریه تبلور می یابد. ارائه گزارش های مستند و دقیق از عملکرد قوه مجریه، علاوه بر نمایش تلاش ها و اقدامات انجام شده برای عمران، آبادانی و ساختن کشور، باور و تصور کارآمدی، توانمندی و توانستن را به مردم نیز منتقل می کند و به ایجاد و تقویت وفاق عمومی و علقه و دلبستگی های مردم به کشور و نظام نیز می انجامد.
کشورهایی مثل آمریکا و کشورهای توسعه یافته اروپایی و آسیایی از این روش به بهترین نحو برای تقویت روحیه و غرور ملی مردم کشورشان و القای پیشرفتگی خودشان به دیگر ملل استفاده می کنند و به بهانه های مختلف برای تحقق دو منظور فوق، مستندهای جذابی از عملکرد مهندسان، متخصصان، پزشکان، دانشمندان علوم مختلف و حتی کارگران و کشاورزان و دامداران کشورشان ارائه می کنند.
در کشورمان نیز متاسفانه بر اساس یک نگاه غلط شکل گرفته در یکی دو قرن اخیر، مردم باور و اعتقاد مثبتی به عملکرد و توانمندی های دولت ها ندارند و این مسئله نیز ارتباطی با نوع و نام حکومت ها نداشته است و از دولت های بی لیاقت قاجار تا دو دولت خودفروخته پهلوی گرفته تا نظام جمهوری اسلامی که امروز دانش و دانشمندان آن در بسیاری از عرصه های علوم در مرز پیشرفت جهانی قرار دارند، همچنان با ناتوانی و عدم کارآمدی کافی در بین عامه مردم شناخته می شوند.
یقینا ارائه دقیق، صحیح و حرفه ای از عملکرد دستگاه های متعدد و مختلف نظام در عرصه خدمت و پیشرفت و آبادانی کشور، فارغ از نگاه های برگرفته از منافع کوتاه مدت برخی مدیران برای ارائه گزارش و توجیه و تبلیغ خود، می تواند نگاه مردم به کارآمدی نظام و علاقه و دلبستگی ایشان به کشور را بیش از پیش ارتقا دهد.
این مسئله یکی از دغدغه های اساسی مقام معظم رهبري بوده که بارها به اشکال مختلف، به صراحت و به بیان های مختلف عنوان شده و تکرار این مطلب، بهترین گواه برای اثبات این مدعاست که این دغدغه همچنان باقیست.

ایشان در دیدار رئیس جمهور و اعضای هیات دولت در چهارم شهریور 1386 به مناسبت هفته دولت، می فرمایند: "نكته‌ى ديگرى كه مى‌خواهم سفارش بكنم، مسأله‌ى اطلاع‌رسانى است ... واقعاً اطلاع‌رسانى را قوى كنيد؛ رسانه‌هاى مناسب را تغذيه كنيد؛ رسانه‌ى ملى هم بايد در مورد دولت كار فعالانه بكند. البته كار اطلاع‌رسانى، كارِ ظريفى است؛ اين‌طور نيست كه يك نفر مقابل دوربين بنشيند و خطاب به مردم بگويد كه ما اين كار را كرديم، آن كار را كرديم؛ مردم هم وقتى شنيدند، كاملاً همه قبول كنند و باور كنند كه بله، اين كارها شده! اصلاً اطلاع‌رسانى اين‌گونه نيست. اطلاع‌رسانى يك كار هنرمندانه است. خوراك و مايه‌ى اصلى‌اش را به رسانه‌ى ملى بدهيد، رسانه‌ى ملى هم كار كند؛ به‌طور هنرمندانه اطلاع‌رسانى كنيد تا مردم تا عمق جانشان قبول كنند. الان هم خيلى از كارهاى شما را مردم نمى‌دانند؛ يعنى از كارهاى بزرگ و كارهاى ملى اطلاع پيدا نمى‌كنند، چه برسد به كارهاى بخشى و استانى، چه برسد به كارهاى ساختارى! اين كارهاى ساختارى‌اى كه جزو خدمات مهم شماهاست و به آنها افتخار هم مى‌كنيد و جا هم دارد، مردم اصلاً به آنها توجه پيدا نمى‌كنند. اينها را بايد تفهيم كرد و براى مردم بيان كرد. اين كار براى مردم هم اميدزاست، هم روشنگر است، هم كمك و حمايت مردم را به دنبال دارد، و هم روشنگر در مقابل انتقادهاست.
مقام معظم رهبری در این سخنان علاوه بر تاکید بر لزوم اطلاع رسانی به نکته بسیار مهم دیگری که به کیفیت کار اطلاع رسانی مربوط است نیز اشاره می کنند که آگاهی داشتن و عمل به این توصیه ضامن اثربخشی به اطلاع رسانی است و نشان می دهد آنچه امروز تحت عنوان اطلاع رسانی به ویژه از سوی دولت صورت می گیرد، رویه صحیح و موثری نیست.
با وجود آنکه قوای مقننه و قضائیه در مقایسه با قوه مجریه از این منظر در اولویت اطلاع رسانی از عملکرد خود نیستند، اما شاهد آن هستیم که برنامه های ثابت تلویزیونی برای معرفی عملکرد خود دارند که در وهله اول جای چنین برنامه ای برای دولت در میان برنامه های تلویزیون خالی است.
از سوی دیگر دولت امروز رویه بسیار پرهزینه تر و کم اثرتری را برای معرفی عملکرد خود برگزیده است که به هیچ روی معقول و صرفه به مقرون نیست.
محمود احمدی نژاد که به تصریح مقام معظم رهبری دو دولت تحت ریاست وی پرکارترین و موثرترین دولت ها در آبادانی و سازندگی کشور بوده اند، امروز برای معرفی عملکرد دولت خود، به شخصه دست به کار شده و با انجام سفرهای پرشمار به سراسر کشور، برای افتتاح و معرفی پروژه های عمرانی و خدماتی اقدام می کند که این کار با توجه به حجم هزینه هایی که در بر دارد، کمترین بازده را به دست می دهد.
در بهترین حالت انعکاس خبر این سفرها در گزارشی 120 ثانیه ای در چند بخش خبری به صورت تکراری پخش می شود که سخنان تکه پاره رئیس جمهور در آن نیز در بهترین شکل مصداق همان کار غلطی است که مقام معظم رهبری می فرمایند اطلاع رسانی اینگونه نیست که یکنفر بنشیند مقابل دوربین و بگوید چنین کردیم و چنان.
شاید اگر یک صدم هزینه سفرهای پرشمار رئیس جمهور -که البته نفس این سفرها اقدام شایسته و لازمی است که مقام معظم رهبری در جای دیگری با اشاره به سابقه سال ها کار اجرایی خود، سفرهای متعدد دکتر احمدی نژاد به استان های مختلف را اقدامی ارزشمند توصیف کرده اند- صرف ساخت مستندهای فارغ از رویکرد گزارش کار برای مدیران و صرفا جهت ارائه گزارشی دقیق از اقدامات انجام شده، شود، آنگاه شاهد دگرگونی های اساسی در عرصه اجتماعی و به تبع آن فرهنگی، سیاسی و صد البته اقتصادی کشور خواهیم بود.
قطع به یقین دستاوردهای بیشمار مثل فرستادن ماهواره با موجود زنده به فضا و زنده بازگرداندن آن موجود، دستاوردهای فراوان در عرصه علوم هسته ای، ساخت داروهای پیچیده و پیشرفته بیماری های سخت، پیشرفت های شگرف در عرصه پزشکی، کسب خودکفایی در عرصه سدسازی و جاده سازی که امروز دانش بومی متخصصان ایرانی در این عرصه از مرزهای جهانی نیز عبور کرده است، پیشرفت های خیره کننده در عرصه های نانو و فناوری های بسیار پیچیده، اگر به درستی به اطلاع مردم برسد، احساس غرور ملی و اعتماد به نفس مردم را به شدت ارتقا خواهد داد و حتی می تواند بهره وری در عرصه های مختلف کاری را در کشور به اعتبار افزایش علاقه مردم به کشورشان بالا ببرد.
نکته جالب اینجاست که خود محمود احمدی نژاد نیز به ضرورت اطلاع رسانی مناسب از اقدامات و عملکرد دولت واقف بوده و بر آن تاکید می کند و یکبار نیز در گفتگو با خبرنگاران به طعنه، قریب به این مضمون از صدا و سیما انتقاد کرد که ما فکر می کردیم باید کارمان را درست انجام دهیم و دیگران از جمله رسانه ها و صدا و سیما نیز کار خود را درست انجام می دهند و در روزهای اخیر نیز حداقل دو بار در روز ملی فناوری هسته ای و در دیدار با دست اندرکاران اجرای نظام جامع سلامت بر ضرورت اطلاع رسانی دقیق و صحیح از طریق تلویزیون به مردم در رابطه با دستاوردهای هسته ای و پزشکی تاکید کرده است، اما ... .
اما بهتر است به این نکته توجه کند که مقام معظم رهبری نیز بر آن تاکید کرده اند که "اطلاع‌رسانى را قوى كنيد، رسانه‌هاى مناسب را تغذيه كنيد، رسانه‌ى ملى هم بايد در مورد دولت كار فعالانه بكند. البته كار اطلاع‌رسانى، كارِ ظريفى است؛ اين‌طور نيست كه يك نفر مقابل دوربين بنشيند و خطاب به مردم بگويد كه ما اين كار را كرديم، آن كار را كرديم؛ مردم هم وقتى شنيدند، كاملاً همه قبول كنند و باور كنند كه بله، اين كارها شده! اصلاً اطلاع‌رسانى اين‌گونه نيست. اطلاع‌رسانى يك كار هنرمندانه است. خوراك و مايه‌ى اصلى‌اش را به رسانه‌ى ملى بدهيد، رسانه‌ى ملى هم كار كند؛ به‌طور هنرمندانه اطلاع‌رسانى كنيد تا مردم تا عمق جانشان قبول كنند."
رهبر معظم انقلاب یکبار دیگر این مطالبه را در سخنرانی عیدانه خود در نخستین روز فروردین در جوار بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) تکرار کردند و فرمودند که "... ما كه به عملكرد خودمان و برنامه‌ي گذشته و آينده‌ي خودمان نگاه ميكنيم، نگاهمان بايد واقع‌بينانه باشد؛ ارزيابي ما ارزيابي درستي باشد. بعضي از مردمِ خود ما وقتي به اوضاع كشور نگاه ميكنند، فقط ضعفها را مي‌بينند؛ گراني را مي‌بينند، افت توليد در برخي از واحدهاي توليدي كشور را مي‌بينند، فشارهاي دشمنان را مي‌بينند. اين نگاه، نگاه ناقصي است. بنده نگاه متفاوتي دارم. من وقتي به اوضاع كشور و اوضاع ملتمان نگاه ميكنم، يك ميدان عظيم پرچالشي را مشاهده ميكنم كه ملت ايران در اين ميدان، به رغم دشمنان، سربلند و پيروز ظاهر شده است.
ضعفها هست، مشكلات هست؛ در مجموعه‌ي حوادث و رويدادهاي كشور، تلخي‌ها و تلخكامي‌هائي وجود دارد؛ ولي كساني از قدرتمندان مادي عالم، با همه‌ي وجود تلاش كردند كه ملت ايران را فلج كنند؛ اين را به زبان آوردند. آن خانم بي‌كفايتي كه مسئوليت سياست خارجي كشور آمريكا را بر عهده داشت، سينه‌اش را سپر كرد و گفت ميخواهيم تحريمهائي در مورد جمهوري اسلامي اعمال كنيم كه ايران فلج شود! ... بنابراين از يك طرف، تلاش دشمن است در اين عرصه‌ي عظيم و ميدان بزرگي كه ملت ايران در آن به چالش و مقابله با دشمن سرگرم است؛ از طرف ديگر، وجود دستاوردهاي بزرگي است كه نشان‌دهنده‌ي ظرفيت و قدرت و هوشمندي اين ملت بزرگ است. وقتي انسان اين صحنه را ملاحظه ميكند، مثل صحنه‌ي هماورديِ ورزشكاران قدرتمندي است كه زحمت و تلاش و كوشش و خستگي در آن هست، اما يك قهرمان، در اين ميدان موفق ميشود، پيروز ميشود؛ همه او را تحسين ميكنند و آفرين ميگويند. اين قهرمان در اين صحنه‌ي عظيمي كه در مقابل چشم ما است، ملت ايران است. هر كس اين صحنه را درست ببيند و درست مطالعه كند، به ملت ايران‌ آفرين ميگويد. ... اين عرصه‌اي است كه در مقابل چشم ما است. بنابراين نگاه كردن و فقط به ضعفها چشم دوختن، غلط است. بايد ديد مجموعه‌ي اين تلاشها در سطح كشور چگونه انجام ميگيرد و به چه سرانجامي منتهي ميشود. با اين ديد وقتي به صحنه نگاه كنيم، بايد به ايران و ايرانيِ مسلمان آفرين بگوئيم.
گفتيم بعضي‌ها از پيشرفت ملت ايران غمگين و ناراحت ميشوند؛ ... دشمناني كه مايل نيستند پيشرفت و ترقي و رشد همه‌جانبه‌ي ملت ايران را ببينند، دو كار عمده در برنامه‌ي آنها وجود دارد: يكي اين كه تا آنجائي كه بتوانند، مانع‌تراشي كنند كه ملت نتواند به اين پيشرفتها و رشد دست پيدا كند؛ با تحريم، با تهديد، با مشغول كردن مديران به كارهاي درجه‌ي دو و فرعي، به منعطف كردن حواس ملت بزرگ ايران و نخبگان كشور به كارهائي كه در فهرست كارهاي اصلي آنها قرار ندارد؛ يعني مانع شدن عملي.
كار دوم اين است كه در تبليغاتِ خودشان پيشرفتها را انكار كنند. امروز يك شبكه‌ي تبليغاتي بسيار عظيم با هزاران رسانه از انواع گوناگون رسانه‌ها در دنيا مشغول به كار است، براي اينكه اثبات كند كه در ملت ايران، در كشور ايران پيشرفتي صورت نميگيرد؛ پيروزي‌هاي ملت را انكار كنند؛ اگر ضعفهائي وجود دارد، اين ضعفها را بزرگ و عمده كنند و در مقابل چشم همه قرار دهند؛ اما قوّتها و نقاط جوشش را ــ كه در سراسر كشور و در هر گوشه و كنار، خود را به انسانهاي منصف نشان ميدهند ــ از چشمها پنهان كنند.
در زمينه‌ي كارهاي زيربنائي در سال 91 پيشرفتهائي صورت گرفت كه در مقايسه‌ي با سالهاي قبل هم، سال 91 يك سال برجسته‌اي است. كارهاي زيربنائيِ انبوهي صورت گرفت؛ در زمينه‌ي راه، در زمينه‌ي انرژي، در زمينه‌ي كشف منابع جديد نفت، در زمينه‌ي كشف منابع جديد اورانيوم، در زمينه‌ي ايجاد و توسعه‌ي نيروگاه و پالايشگاه و ده‌ها كار صنعتي بزرگ؛ كه اينها همه زيرساختهاي اقتصادي آينده‌ي كشور است.
... اين كارها را ما انجام داديم و توانستيم پابه‌پاي دشمني و تحريم دشمنان، در جهت مثبت جلو برويم. كارهاي بزرگي انجام گرفت؛ يك قلم، پيشرفتهاي بزرگ علمي در طول سال 91 است. در زمينه‌ي علم و فنّاوري كارهائي شد كه حقيقتاً چشم‌پُركن و براي انساني كه معتقد به آينده‌ي كشور است، خرسندكننده و خوشحال‌كننده است. يعني همين سالي كه خواستند بر ملت ايران سخت بگيرند، جوانان عزيز ما، دانشمندان ما ماهواره‌ي ناهيد را به فضا فرستادند؛ كاوشگر پيشگام را با موجود زنده به فضا فرستادند؛ جنگنده‌ي فوق پيشرفته ساخته شد. اهميت هر كدام از اينها به قدري است كه جا دارد يك ملت براي هر يك از اينها اظهار خوشحالي و خرسندي كند، برايش سرود بسازند، جشنواره درست كنند. كارها چون متراكم است، درست تبليغ نميشود و خبررسانيِ كاملي هم انجام نميگيرد.
در حوزه‌ي سلامت و مهندسي پزشكي كارهاي بزرگي انجام گرفت كه مربوط به سلامت مردم است. در زمينه‌ي زيست‌فنّاوري در منطقه اول شديم. كارهاي تخصصي برجسته‌اي در اين زمينه انجام گرفت و اقلام متعدد داروئي بر اين اساس توليد شد. اين همان سالي است كه بر ملت ايران سخت گرفتند، براي اينكه او را از زندگي و از همه‌ي فرآورده‌هاي استعداد بشري محروم كنند. در همين سال، در حوزه‌ي نانوفنّاوري ــ كه يك انقلاب در زمينه‌ي فنّاوري و صنعت است ــ رتبه‌ي اول را در منطقه پيدا كرديم. در همين سال، در چندين حوزه‌ي علمي مهم، مقام اول توليد علم در منطقه بوديم. در ركوردهاي علم و توليد علمي، در انتشار مقالات علمي، در سرعت پيشرفت علمي، در سهم كشور در توليدات علمي كل جهان، شاهد پيشرفت بوديم. در مسابقات علمي فنّاورانه‌ي دانشجويان، كشور نسبت به سال گذشته سي و يك درصد رشد داشت. ... اينها پيشرفتهاي عظيم ملت ايران است. در حوزه‌ي آب، در حوزه‌ي محيط زيست، در سلولهاي بنيادي، در انرژي‌هاي نو، در گياهان داروئي، در انرژي هسته‌اي، كشور توانست به پيشرفتهاي بزرگي دست پيدا كند. اينها همه مربوط به آن سالي است كه دشمنان ملت ايران همه‌ي تلاش خود را بسيج كردند تا ملت ايران را از كار بيندازند.
... اقتصاد مسئله‌ي مهمي است كه بنده در اين چند سال پي‌در‌پي بر روي آن تكيه كرده‌ام، اما تنها مسئله هم مسئله‌ي اقتصاد نيست؛ امنيت كشور مهم است، سلامت مردم مهم است، پيشرفتهاي علمي مهم است و اساس كار و زيربناي كار است ــ كه اگر چنانچه در كشور علم پيشرفت كند، همه‌ي كارهاي بعدي آسان خواهد شد ــ استقلال و عزت ملي براي كشور مهم است، زيردست نبودن يك ملت و ارباب نداشتن يك ملت مهم است، نفوذ و اقتدار منطقه‌اي يك ملت و يك كشور پشتوانه‌ي استقلال و امنيت كشور است و مهم است. در همه‌ي اين موارد، ما پيشرفت داشتيم؛ هم در زمينه‌ي امنيت، هم در زمينه‌ي سلامت، هم در زمينه‌ي نفوذ بين‌المللي، هم در زمينه‌ي تسلط بر حوادث گوناگوني كه بر كشور و بر منطقه جاري است."
و این قصه پر غصه و افسوس ها و حسرت ها همچنان ادامه دارد.