در زمينه تبليغ جاذبه‌هاي گردشگري ايران كوتاهي كرده‌ايم/ از حجم مسافرت‌هاي خارجي كاسته شده است/ تنوع قوميتي را مي‌توان تبديل به فرصت كرد/ اين هاليوود است كه فيلم سفارشي توليد مي كند/ انقلاب اسلامي، تهاجمي فرهنگي عليه تمدن غرب بود/ بايد هنرمند متعهد انقلابي تربيت كنيم

گروه فرهنگي: تعطيلات نوروزي فرصتي فراهم آورد تا سري به استان سرسبز گيلان و مردم خونگرم آن بزنيم. استان گيلان يكي از استان هاي شمالي كشور است كه داراي جاذبه هاي گردشگري زيادي است. از تنوع آب و هوايي و زيست محيطي تا اماكن تاريخي. اينها همه فرصتي است براي جذب گردشگر داخلي و خارجي.

اما در فرصت اقامت چند روز خودمان در استان گيلان، حس خبرنگاري نيز دست بردار نبود. براي همين از فرصت به دست آمده استفاده كرديم و با مديركل ارشاد اسلامي استان گيلان، قرار گفتگويي را برنامه‌ريزي كرديم.

دكتر حميد حاذق نيكرو، اگر چه از ابتداي انقلاب اسلامي مشغول فعاليت فرهنگي است، اما چند ماهي است كه در پست مديركلي ارشاد اسلامي استان گيلان، شروع به فعاليت كرده است. وقتي به او گفتيم كه از سايت خبري- تحليلي بولتن نيوز مزاحم مي شويم، با خوشرويي تمام پذيرفت. بعدتر متوجه شديم كه او نيز از خوانندگان هميشگي بولتن نيوز نيز است:

هر سال عيد نوروز، جمعيت زيادي از مردم ايران به مسافرت هاي نوروزي مي روند، از شهرهاي مذهبي تا شهرهاي تاريخي و سواحل شمالي كشور. با اين وجود به نظر مي رسد كه برنامه ريزي دقيق و منسجمي از سوي مسئولين فرهنگي كشور، و به تبع آن مسئولين فرهنگي هركدام از استان ها صورت نمي گيرد. دليل اين موضوع چيست؟

در ابتدا عرض سلام و تبريك به مناسبت سال نو دارم خدمت همه خوانندگان سايت خوب و وزين بولتن نيوز. البته موضوعي را كه بيان كرديد به اين شدت و حدت نيست. در هر استاني ما يك «ستاد دائمي سفر» داريم كه رياست آن ستاد به عهده استاندار محترم است. دبيري اين ستاد هم، بر عهده مديركل سازمان ميراث فرهنگي استان است. اين ستاد از كميته هاي مختلفي تشكيل شده و هر بخشي از آن بر عهده يكي از نهادها گذاشته شده است. مثلا اداره ارشاد اسلامي استان، مسئول كميته فرهنگي- هنري ستاد است كه خودش سازمان ها و نهادهاي فرهنگي مختلفي را در زيرمجموعه دارد. در گيلان، ما به عنوان مديركل ارشاد استان سعي كرديم نهادهاي فرهنگي استان را در اين موضوع دخيل كنيم.

اين ستاد از چند وقت قبل از شروع سال جديد، جلسات و اقدامات خود را آغاز مي كند و وظائف و مسائل هركدام از سازمان ها نيز در آن مشخص مي شود. ما سعي كرديم افراد و نيروهاي فرهنگي استان را نيز در اين جلسات دعوت كنيم و نتيجه آن شد كه ده محور كلي براي اقدامات فرهنگي را استخراج و مشخص كرديم.

البته اين بحثي كه شما فرموديد كه برنامه ريزي چنداني وجود ندارد، بيشتر ناظر به مباحث زيربنايي و اقدامات طولاني مدت است. مستحضر هستيد كه كشور ما داراي تنوع فرهنگي زيادي است، اما ما هنوز نتوانسته ايم اين جاذبه هاي فرهنگي و به تبع آن جاذبه هاي توريستي كشور را براي گردشگران داخلي و خارجي به درستي تبليغ كنيم.

مثلا اگر يك گردشگر بخواهد به استان هاي شمالي كشور مسافرت كند، نمي داند كه بايد از كدام مسيرها حركت كند تا بتواند با جاذبه هاي تاريخي و فرهنگي اين استان ها آشنا شود. در حالي كه امكانات نرم افزاري اين موضوع تا اندازه زيادي در دسترس است. مثلا عكس هاي فوق العاده زيبايي توسط هنرمندان گيلاني از مناطق جذاب گيلان وجود ندارد اما هنوز ما نتوانسته ايم اين عكس ها و متن ها را تبديل به بروشور يا كتابچه هاي مفيد براي گردشگران تبديل كنيم.

متولي اين موضوع كيست؟ شما يا سازمان ميراث يا ...؟

همه نهادها در آن دخيل هستند. مثلا در موضوع ساماندهي امامزاده ها و اماكن مذهبي، سازمان اوقاف دخيل است. در زمينه مساجد، سازمان تبليغات، در مورد جاذبه هاي گردشگري، سازمان ميراث و در حوزه اجراي برنامه هاي فرهنگي مثل اجراي كنسرت ها، تئاترهاي خياباني، جنگ هاي تفريحي در پارك هاي شهر نيز اداره ارشاد اسلامي دخيل است. بخشي از كارها هم به عهده سازمان شهرداري هركدام از شهرها است.

يكي از انتقاداتي كه مسافرين نوروزي به شهرهاي شمالي دارند آن است كه معمولا مساجد چنداني به طور شبانه روزي باز نيست و اين موضوع، فريضه نماز مسافرين را تا اندازه اي با مشكل روبرو كرده است...

البته تعداد زيادي از مساجد در استان گيلان به طور شبانه روزي در اين ايام باز هستند. اما به هرحال مشكلاتي زيربنايي در اين زمينه وجود دارد. مثلا در استان گيلان ما با مشكل كمبود امام جماعت و روحانيوني كه متولي برگزاري نماز جماعت در مساجد باشند روبرو هستيم. نسبت بين تعداد مساجد با تعداد روحانيون محترم، يكي نيست. مساجدي كه بايد امام جماعت داشته باشند، كم است. گيلان، طلبه زيادي در قم دارد اما خيلي از آنها علي رغم اينكه بعد از اتمام تحصيل بايد به شهرهاي خود باز گردند، ترجيح مي دهند در همان قم باقي بمانند. البته بايد انگيزه بازگشت در روحانيون نيز فراهم شود كه تا به حال سازمان هاي دخيل، علي رغم تلاش هاي صورت گرفته، هنوز نتوانسته اند در اين زمينه كار چنداني به پيش برند.

به نظر من اگر مساجد به عنوان يك مركز فرهنگي- مذهبي پويا اگر فعال شوند، كل جامعه فعال مي شود. براي همين يكي از محورهاي مهم ما در اداره ارشاد اسلامي گيلان، مساجد است و اعلام كرده ايم موضوعات مهم براي ما «تربيت ديني و انقلابي» حول محور روحانيون و مساجد است. براي همين به كانون هاي فرهنگي- هنري مساجد گفته ايم كه آمادگي حمايت از آنها را داريم. واضح است كه وقتي هنرمندان ما از درون مساجد و در ارتباط با روحانيت، تربيت شوند، در آينده مي توانند در راستاي اهداف ديني و ملي و انقلابي كشور توليد محتوا كنند. كليه برنامه ها و فعاليت هاي اعلامي و حمايتي ما در اداره ارشاد اسلامي گيلان نيز حول چهار محور كلي است: اسلام ناب، انقلاب اسلامي، دفاع مقدس و ارزش هاي ملي.

حال، ما اين محورها را مي توانيم با توجه به جاذبه هاي گردشگري و توريستي خود برنامه ريزي كنيم. مثلا ما سواحل زيباي درياي خزر را داريم كه اين هم تهديد است و هم فرصت. ما مي توانيم برنامه هاي فرهنگي خود در سواحل دريا را طوري برنامه ريزي كنيم كه آن را تبديل به فرصت كنيم.

آقاي دكتر! مشكل اتفاقا در همين جا است. مثلا در مورد همين موضوع جاذبه محيطي سواحل شمالي كشور، هيچ نهاد فرهنگي اقدام خاصي انجام نمي دهد و فقط نيروي محترم انتظامي است كه وارد ميدان شده و سعي مي كند از بار تهديدگونه آن بكاهد

البته چند سالي است كه وزارت كشور طرح هاي جامع و خوبي در زمينه ساماندهي سواحل كشور تهيه كرده است منتها مي دانيد كه كار فرهنگي يك كار بلند مدت و طاقت فرسا است كه به همين زودي ها جواب نمي دهد. بايد سال ها كار انجام دهيم تا مشكلات فرهنگي به مرور برطرف شود. البته كار نظارتي و امنيتي مسلما بايد توسط نيروي انتظامي صورت گيرد، بالاخره هميشه عده اي هنجارشكن در جامعه وجود دارند. بنابراين اگرچه صرف برخورد انتظامي كافي نيست، اما حذف آن نيز يقينا امكان پذير نيست و بايد وجود داشته باشد. ما در اداره ارشاد اسلامي سعي كرده ايم به ادارات ارشاد اسلامي شهرهاي سواحلي گيلان دستور دهيم كه برنامه هاي فرهنگي و هنري براي مسافرين داشته باشند.

اما اطلاع رساني در اين زمينه گويا خيلي قوي و به روز نيست. مثلا يكي از خوانندگان آن ور آبي وقتي قرار است در جايي كنسرت يا شو برگزار كند از چندين ماه قبل، برنامه ريزي ها صورت مي گيرد، تبليغات و اطلاع رساني وسيع انجام مي شود و مخاطبين در جريان برنامه قرار مي گيرند. اما ما هنوز در اين زمينه ضعف داريم.

بله، متاسفانه اطلاع رساني ما در زمينه كارها و برنامه هاي فرهنگي و هنري ضعيف است. بخشي از آن البته به مؤسسات متولي برگزاري كنسرت ها بر مي گردد كه تبليغات مناسبي انجام نمي دهند. ما سعي كرديم براي امسال، از همين الان با مؤسسات فرهنگي و هنري جلساتي برگزار كنيم و برنامه هاي سال جاري آنها را از همين الان دريافت كنيم. هرچند با همين تبليغات كم هم، سالن هاي اجراي كنسرت ها پر مي شود.

در ايام عيد نوروز، نهادهايي چون نيروي انتظامي، پليس راه، هلال احمر و حتي امداد خودرو، عملكرد خيلي خوبي از خود نشان مي دهند و به نظر مي رسد از ماه ها قبل براي تعطيلات نوروزي برنامه ريزي مي كنند، اما نهادهاي فرهنگي انگار، داراي چنين عملكرد خوب و منسجمي نيستند؟

بله متأسفانه. البته اين يك نقص كلي است كه در همه استان ها با شدت كمتر و بيشتري وجود دارد. متولي اصلي اين امر در مرتبه اول سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري است. وظيفه ما در اداره ارشاد اسلامي، ساماندهي مؤسسات و نيروهاي هنري و رسانه اي براي برگزاري برنامه هاي فرهنگي است. مثلا امسال عيد كه مصادف با ايام فاطميه بود، سعي كرديم با كمك مؤسسات فرهنگي- هنري برنامه هايي را در همين زمينه تدارك ببينيم. براي مثال نمايش تئاتر «بيرق هاي ماندگار» را در چهار روز در مجتمع خاتم الانبياء رشت برگزار كرديم. و يا برنامه فرهنگي‌اي با نام «هفت سين» را در برخي از پارك ها و بوستان ها برگزار كرديم و يا برنامه هايي از اين دست.

بخشي از مردم ما كساني هستند كه به جاي بازديد و مسافرت از مكان هاي تاريخي و تفريحي ما به خارج از كشور سفر مي كنند و متاسفانه ميليون ها دلار ارز را از كشور خارج مي كنند. يقينا يكي از كارهايي كه براي جلوگيري از خروج اين گردشگر داخلي مي توان انجام داد، شناشاندن و تبليغ درست جاذبه هاي گردشگري داخل كشور است كه هنوز هم بسياري با آن آشنا نيستند، به نظر شما چه كارهايي براي خروج اين سرمايه مي تون انجام داد؟

مي دانيد كه در سال 91 با موضوعي با مواجه شديم كه دشمن براي ما طراحي كرده بود، به نام تحريم اقتصادي يا همان چيزي كه خودشان اسمش را گذاشته بودند تحريم فلج كننده. اين موضوع به عنوان يك تهديد براي جمهوري اسلامي طراحي شده بود. اما با استقامت مردم ايران و همت مسئولين، اين موضوع تبديل به يك فرصت در برخي زمينه ها براي كشور شد. هر چند بنده پيامدهاي منفي كوتاه مدت آن را منكر نمي شود، اما بي ترديد پيامدهاي مثبت آن بيشتر بود. براي مثال در همين زمينه گردشگري، تحريم ها و به تبع آن افزايش قيمت دلار موجب شد كه مسافرت ها از داخل به خارج، به داخل به داخل تغيير پيدا كند. به همين علت مسافرت هاي خارج از كشور در سال 91، كمتر از سال 90 بود.

امسال نيز به اذعان مسئولين و دوستان رسانه‌اي، ورود مسافرين نوروزي به استان گيلان به شدت افزايش پيدا كرده است. اما يكي از مشكلاتي كه موجب مي شود مردم ما استقبال چنداني از مكان هاي تاريخي و گردشگري ما نداشته باشند، توجه مسئولين به رفاه حال بازديدكنندگان است. مثلا صف هاي طولاني خريد بليط، جاده هاي ناهموار، عدم وجود پاركينگ هاي كافي و مناسب. جالب آنكه در برخي از اين مكان هاي تاريخي كه جزو ميراث فرهنگي و هويتي ما محسوب مي شود، كافي شاپ يا قهوه خانه سنتي زده اند و بازديدكنندگان به جاي آنكه با آن مكان تاريخي آشنا شوند، مشغول خوردن و صحبت كردن مي شوند.

موضوع مهم اما همان چيزي است كه شما اشاره كرديد. يعني معرفي و شناساندن درست و جامع مكان هاي توريستي و گردشگري. واقعا بايد يك گروه خبره و كارآمد در هر استان تشكيل شود كه در اين زمينه كارهاي لازم را انجام دهند. مثلا ما در گيلان، در كنار جلوه هاي ساحلي، مناطق ييلاقي داريم. مثل ارتفاعات اسالم يا ماسال يا گيلان كه در آن مي توان جلوه‌اي از بهشت را ديد. در كنار اين موضوع، صرف آشنايي مردم يا مردم مثلا ييلاقي يا عشايري، مي تواند نقش مهمي در همبستگي و كاهش شكاف هاي قومي و هويتي داشته باشد.

اين موضوع كه شما فرموديد موضوع مهمي است. بحث تنوع قومي و فرهنگي كه كشور ما يكي از كشورهاي متنوع در همين زمينه است مي تواند هم عامل فرصت باشد هم عامل تهديد، دشمن هم معمولا سعي در افزايش شكاف قومي و فرهنگي در ايران و به خصوص نواحي مرزي دارد. به نظر شما مسئولين فرهنگي چگونه مي توانند از اين عامل در جهت افزايش انسجام و هويت ملي استفاده كنند؟

بله، يكي از مسائلي كه دشمن همواره با آن تمركز دارد، تمركز بر قوميت ها است. مثلا در راهبرد ايالات متحده براي سال 2013 در منطقه خاورميانه، يكي از محورهاي مهم، دامن زدن به اختلافات قومي بوده است. ما در همين گيلان با تنوع قومي زيادي مواجه هستيم، گيلك ها، ترك ها، كردها و تالش ها جزو اقوام مهم گيلان هستند. مضافا اين كه با تنوع مذهبي نيز روبرو هستيم. مثلا در منطقه رضوانشهر، برادران عزيز اهل سنت زندگي مي كنند. به نظر مي رسد آشنايي با آداب و رسوم هركدام از اين اقوام مي تواند به بعد فرصت گونه آن بيفزايد. مثلا نوع غذاهايي كه مي خورند، توليدات دستي و بومي كه دارند، تبليغ پوشش هاي سنتي و قومي كه اتفاقا به حجاب و پوشش اسلامي نزديك تر هم هست از اين دست موضوعات است.

در اين زمينه بايد برنامه ها، مستندهاي تصويري، نرم افزارهاي جامع كامپيوتري و غيره تهيه و توزيع شود. هرچقدر كه اقوام مختلف ايراني با يكديگر آشناتر شوند و ارتباط بيشتري با هم داشته باشند، يقينا مي تواند از بعد تهديدزاي تنوع قوميتي بكاهد.

متأسفانه دستگاه هاي فرهنگي در اين زمينه كوتاهي كرده اند. هنرمندان ما چه در حوزه فيلم و تصوير، چه در حوزه هنرهاي تجسمي بايد وارد ميدان شده و در اين زمينه ها فيلم مستند و سينمايي كنند. متأسفانه علي رغم اينكه ما سوژه هاي فراواني داريم اما با صعف فيلم نامه و نمايشنامه و... مواجه‌ايم. صدها بار نمايشنامه هملت و مكبث و... به اجرا در آمده است در حالي كه ما هزاران سوژه مناسب بومي داريم.

جالب آنكه معمولا اين سوژه هاي بومي، هم داخل كشور با استقبال زياد مواجه مي شوند و هم در خارج از كشور. پربيننده ترين محصولا تصويري ما محصولاتي است كه توجه به مباحث بومي و ملي و مذهبي داشته است. مثل سريال يوسف پيامبر، مختارنامه و يا همين سريال پايتخت.

بنابراين ما بايد به هويت فرهنگي و ملي خودمان توجه كنيم. اصلا انقلاب اسلامي يك انقلاب فرهنگي بود. انقلاب اسلامي با وقوع خود تهاجمي فرهنگي‌ عليه تمدن غرب آغاز كرد. از طرف ديگر ذهن مخاطب دروني و بيروني نيز يك ذهن توحيدمحور و يكتاپرست است. اين يعني يك فرصت استثنائي براي هنرمندان انقلاب اسلامي.

مشكل اما در اين است كه برخي از هنرمندان تصور مي كنند كه اگر در مورد موضوعات بومي و مذهبي فيلم درست كنند، كار سفارشي كرده اند، نه! فيلم سفارشي، فيلم هاي هاليوودي است. هاليوود فيلم سفارشي درست مي كند. مثل سيصد، اسكندر مقدوني، شب‌نشيني با پادشاه، آرگو و... . هنرمندي كه با توجه به هويت فرهنگي خود دست به توليد اثر مي زند، هيچگاه يك هنرمند سفارشي نيست. اتفاقا پرفروش‌ترين توليدات حتي در زمينه توليدات مكتوب نيز مربوط به كتاب هاي انقلاب اسلامي و دفاع مقدس است.

به عنوان سؤال آخر مي خواهم راجع به اقداماتي كه قرار است در سال جاري انجام دهيد، مباحثي را بيان كنيد.