چرا چاق میشویم؟ آیا قرص های لاغری خطرناک است؟

سلامت نیوز: در این میان یکی از اصلی ترین عواملی که موجب بروز و گسترش این گونه بیماری ها می شود، چاقی است. تحقیقات انجام شده نشان داده اند که پیدایش بیماری های غیر واگیر در افرادی که دچار اضافه وزن و چاقی هستند به میزان چشمگیری بیشتر است و متاسفانه با شیوع رو به گسترش این پدیده و افزایش روزافزون متقاضیان درمان آن، بازار مکاره ارایه خدمات رفع چاقی نیز توسعه یافته اما اکثر این موارد روش های غیر علمی و فریبکارانه است.

در مورد چاقی و لاغری قبل از هر چیز باید با ساز و کار بروز چاقی آشنا باشیم تا از این طریق بتوانیم روش صحیح درمان چاقی را استنباط کنیم و از سوی دیگر باید به درک صحیح تری از مکانیسم اثر داروها برسیم. جز مواردی که جنبه وراثتی یا بیمار گونه دارند، عمدتا چاقی در اثر عدم تعادل انرژی به وجود می آید. به عبارت دیگر مصرف کالری و موادغذایی بیشتر از نیاز روزانه بدن، منجر به تجمع چربی در بافت های بدن و چاقی می شود که البته این پدیده ای نیست که یک شبه رخ دهد بلکه فرآیندی است که طی سال ها و با مصرف مستمر مواد غذایی به میزان بیشتر از احتیاج سلول های بدن ایجاد می شود. برای درمان چاقی باید تعادل منفی در انرژی ایجاد کنیم یعنی میزان مصرف انرژی را به پایین تر از مقدار مورد نیاز تنزل دهیم که این امر با پیروی از رژیم غذایی مناسب و افزایش فعالیت بدنی میسر می شود.

داروهایی که برای درمان چاقی عرضه می شوند، عمدتا بر پایه تاثیر بر عوامل ذکر شده در بالا منجر به کاهش وزن می شوند. یکی از معروف ترین این داروها، دارویی است با نام علمی « ارلیستات » که با نام های تجاری گوناگون در کشور نیز تولید می شود. این دارو با مهار آنزیم لیپاز روده ای، هضم چربی موادغذایی خورده شده را متوقف کرده و مانع جذب آن می شود. در نتیجه با دفع چربی موادغذایی و مکانیسم کاهش مصرف به کم شدن وزن کمک می کند. این دارو می تواند مشکلات گوارشی ای مانند دل درد، نفخ و سوءهاضمه ایجاد کند که در بسیاری از موارد با مشورت پزشک معالج قابل رفع است. این دارو تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا را دارد و به شرط تجویز توسط پزشک می تواند در کنار رژیم غذایی در کاهش وزن موثر باشد.

افرادی می توانند از این دارو استفاده کنند که نمایه توده بدنی BMI آنها بالای ۳۰ یا زیر ۳۰ باشد اما به رغم داشتن رژیم غذایی، وزن شان کم نشود (نمایه توده بدنی حاصل یک کسر است که در صورت این کسر وزن فرد به کیلوگرم و در مخرج آن قد فرد به متر به توان ۲ است). البته این افراد نباید منعی برای مصرف دارو داشته باشند و حتما باید با تجویز پزشک آن را مصرف کنند. بهتر است این دارو در افراد بالغ استفاده شود و در سنین زیر ۱۴ سال به کار نرود. هنگام مصرف این دارو محدودیتی برای استفاده از موادغذایی وجود ندارد اما از آنجایی که باعث دفع چربی ها می شود، ممکن است جذب ویتامین های محلول در چربی را مختل کند. به همین دلیل توصیه می شود افراد در کنار آن با تجویز پزشک خود برخی از ویتامین ها را نیز مصرف کنند. با رسیدن فرد به وزن ایده آل لازم است که مصرف دارو قطع شود.

دسته بعدی، داروهایی هستند که بر اشتهای افراد تاثیر می گذارند و از این طریق باعث کاهش مصرف موادغذایی می شوند و کاهش وزن را به دنبال خواهند داشت. این داروها مکانیسم های گوناگونی دارند که از طرق مختلف باعث کاهش اشتها می شوند. سر دسته این داروها، ترکیبی است به نام «سیپروترامین» که با تاثیر بر واسطه های شیمیایی موجود در پایانه های عصبی، اثر خود را اعمال می کند. این دارو که سال ها با عملکردی قابل قبول، فروش بالایی در بازار دارویی جهان داشت، به دلیل عوارض مهلک مانند حملات فشار خون و خطر مرگ ناگهانی، تاییدیه سازمان غذا و داروی ایالات متحده را از دست داد و در حال حاضر توسط مجامع علمی توصیه نمی شود. سایر داروها که از این طریق باعث کاهش وزن می شوند نظیر فن فلورامین که پیش از سیپروترامین در بازار دارویی موجود بودند نیز به دلیل بروز عوارض خطرناک، مدت هاست که از سوی مجامع علمی کنار گذاشته شده اند.

در کنار دو دسته داروی یادشده، داروهای متفاوت و رنگارنگ با بسته بندی های زیبا وجود دارند که از طریق مبادی علمی تهیه، تبلیغ و عرضه می شوند. این گروه همان داروهایی هستند که به صورت روزمره در برخی نشریات و شبکه های ماهواره ای با ادعاهای عجیب و غریب تبلیغ شده و محل فروش آنها هم مکانی غیر از داروخانه هاست. گرچه این داروها مکانیسم های مختلفی دارند عمدتا اثر ناچیزی روی کاهش وزن دارند یا چنان اثر زیانباری در بدن دارند که همراه کاهش وزن، اثرات نامطلوب و جبران ناپذیری برای مصرف کنندگان خود به همراه خواهند داشت. با کمال تاسف این داروها که گاه توسط برخی از باشگاه های ورزشی، آرایشگاه ها یا عطاری ها و با بسته بندی های زیبا و عمدتا تحت عنوان داروهای گیاهی عرضه می شوند، پایه و اساس سالمی نداشته و فقط با قصد سودجویی نه تنها منابع مالی مشتریان خود را به باد می دهند بلکه در بسیاری از موارد با بروز عوارض مهلک و زیان آور، موجب دردسر روزافزون مصرف کنندگان می شوند. عوارضی مانند مشکلات شدید کبدی، ریزش مو، به هم ریختن متابولیسم بدن و به هم خوردن تعادل هورمونی، افزایش فشار خون، سکته، دیابت، چربی خون و در برخی موارد بروز سرطان ها که می تواند به دنبال مصرف این داروها ایجاد شود.

جالب است بدانید که در یک پروژه علمی پژوهشی که اخیرا در پژوهشکده علوم غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی توسط پروفسور فریدون عزیزی و همکاران شان انجام شده، ۹ نوع از این قرص ها و کپسول ها مورد آزمایش قرار گرفت و نتیجه این بود که شش مورد از این داروها حاوی تری یدوتیرونین یا همان هورمون غده تیرویید بودند. به عبارت دیگر این داروها با ایجاد پرکاری مصنوعی تیرویید، که خودش نوعی بیماری محسوب می شود و با آسیب رساندن به سایر ارگان ها موجب کاهش وزن می شوند. سه داروی دیگر حاوی ماده روانگردان پی سی پی موسوم به گرد فرشته بودند که سبب بروز عوارضی مانند خشکی دهان، لرزش دست ها، افزایش فشار خون، سردرد، اختلال در خواب، کاهش اشتها، سرخوشی، تپش قلب و البته خطرناک تر از همه تمایل به مصرف مجدد (یعنی مشابه حالت اعتیاد) می شوند. از نکات جالب توجه این پژوهش این بود که مشخص کرد به رغم ادعاهای آمده روی برچسب داروها، هیچ ماده گیاهی ای در ترکیب آنها یافت نشد. همچنین براساس بررسی های به عمل آمده هیچ سابقه ای از محل تولید آن در کشور سازنده به دست نیامد.

یکی دیگر از محصولات لاغری، دارویی است که از نوعی جلبک سبزرنگ به نام « آلگومد » ساخته می شود. این دارو در ایران موجود است و بسیار در مورد آن تبلیغ می شود اما مستندات خاصیت لاغری آن را تایید و حمایت نمی کند. این دارو خطری برای سلامت ندارد اما باید بدانید که هیچ دارویی بدون عارضه نیست. پزشکان همیشه مضرات و منافع دارو را در دو کفه ترازو می گذارند و می سنجند که آیا آن را برای بیمار تجویز کنند یا خیر. حتی یک استامینوفن ساده هم می تواند عوارض داشته باشد منتها برخی از عوارض قابل چشم پوشی هستند و به همین دلیل می توان آن ماده خوراکی را به عنوان دارو تجویز کرد.

در بین انواع چای، مصرف چای سبز انحصارا می تواند در کاهش وزن کمک کننده باشد اما نمی توان به عنوان یک داروی کاهنده وزن از آن نام برد بلکه فقط در کنار رژیم غذایی می تواند تا حدی به کاهش وزن کمک کند. همچنین قرص چای سبز و سرکه سیب نیز در حد بسیار کمی می توانند به لاغری کمک کنند اما نه به اندازه داروهایی که توسط مجامع علمی تایید شده اند. مصرف این مواد ضرر چندانی ندارد و منع نمی شود، اما اینکه بخواهیم برای کاهش وزن به آنها دل ببندیم، اشتباه است. روزانه حداکثر یک عدد قرص چای سبز یا سرکه به عنوان چاشنی در کنار غذا منعی ندارد.

1 -  غلبه بر اضافه وزن و چاقی جز از طریق تغییر شیوه زندگی با اصلاح الگوی تغذیه و فعالیت بدنی میسر نیست و داروها در این میان نقش کمکی دارند.

2 -  مصرف هیچ کدام از داروهای لاغری بدون تجویز پزشک دارای شماره نظام پزشکی مجاز نیست، حتی اگر دارویی توسط کارشناسان تغذیه و رژیم درمانی تجویز شد، پیش از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید.

3 - هرگز از عاملان غیرمجاز و بدون مجوز وزارت بهداشت دارو تهیه نکرده و برای تهیه دارو به داروخانه ها مراجعه نکنید.

کسانی که به این سه نکته توجه نمی کنند و به امید معجزه به داروهای غیرمجاز رومی آورند باید منتظر عوارض ناخواسته آنها باشند.